هیاهو با اسم رمز «ممنوعیت»

بعد از صحبت اخیر محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد مبنی‌براین‌که «درصورت اعلام نام هنرمندان ممنوع‌الکار، وضعیت آنها عطف‌به‌ماسبق نمی‌شود تا سرمایه، تهیه‌کننده و کارگردان و گروه تولید دچار آسیب نشود» که ناظر بر شرافت و شفافیت و انصافی توامان است و در نقطه مقابل ادعای شفافیت در دوره قبلی سازمان سینمایی قرار دارد، بدون نام‌بردن از شخص خاصی، در خوانش و تعبیر برخی سینماگران مسیر دیگری پیدا کرد و گمانه‌زنی‌هایی درباره افراد ممنوع‌الکار مطرح شد.

پس از آن صحبت محمد خزاعی در حاشیه مراسم تجلیل از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران فعال در حوزه سینما با وجود این‌که شرح منطقی و دقیق‌تری از رویکرد ارشاد و سازمان سینمایی بود، بازهم حاشیه‌سازی و جنجال برخی سینماگران و بعضی از رسانه‌ها را در پی داشت و اوضاع را پیچیده‌تر جلوه داد اما ببینیم این اظهارنظرها و بیانیه‌ها و پیام‌ها از کجا آب می‌خورد و چرا بعضی سینماگران و برخی رسانه‌ها می‌خواهند واقعیت ماجرا را طور دیگری جلوه دهند و چه سودی از هیاهوی کذب و حاشیه‌سازی می‌برند.

ممنوع‌الکاری در کار است؟

ممنوع‌الکاری زیبنده هیچ هنرمند و سینماگری نیست اما وقتی پای قانون و قانونمداری و تمکین از قوانین و مقررات به‌عنوان یکی از اولین و مهم‌ترین عناصر مدنی و حقوق شهروندی به میان می‌آید، دور زدن خطوط قرمز تعیین‌شده، قابل اغماض و چشم‌پوشی نیست.

سنگ روی سنگ بند نمی‌شود اگر هرکس در فضای جامعه و اینجا سینما و در بحث ساخت و نمایش فیلم، ساز خود را بی‌اعتنا به قوانین و مقررات کشور بزند. خود سینماگران شریف ایران هم در همه سال‌های فعالیت به‌ویژه در سینمای پس از انقلاب، به سازوکار موجود احترام گذاشته‌اند و از ظرفیت‌ها و ارزش‌های قانون و قانونمداری در حوزه‌های تولید و اکران بهره‌مند شده‌اند.

از سوی دیگر سینماگران به دلیل این‌که بیشتر در ویترین توجه هستند، نمی‌توان منکر تاثیرات تصمیم‌ها و رفتار و گفتار آنها در جامعه بود. بنابراین وقتی سینماگران و چهره‌های شناخته‌شده فرهنگ و هنر و سینما، وقعی به قانون و ملاحظات عرفی و شرعی کشور چه در داخل و چه در خارج از کشور نمی‌نهند، راهکار مقابله با آنها چیست؟ پیشنهاد، توصیه، تذکر و بسته به وسعت و گستردگی خطا و اشتباه، جلوگیری موقت از فعالیت آنها تا هم خودشان به اثرات منفی هنجارشکنی و قانون‌شکنی‌شان پی ببرند و هم از تکرار چنین خطاهایی از سوی هنرمندان دیگر جلوگیری شود. از این منظر حتی خود سینماگران خاطی هم که با بی‌اعتنایی و دهن‌کجی به قانون، تخلفات مختلفی مرتکب شده‌اند، باید از مواجهه قانونی استقبال و از قانون و مقررات و تصمیم‌های سازمان سینمایی تمکین کنند اما آنها درعوض هیاهو و آلوده‌کردن فضای سینما را انتخاب کرده‌اند. درحالی‌که چه سینماگران خاطی و چه همکاران حامی آنها، باید از شفافیت و صراحت سازمان سینمایی در این خصوص استقبال کنند. حرف سازمان سینمایی و ارشاد در این زمینه شفاف و واضح است و به‌صورت طبیعی و به دور از هرگونه حب و بغض و کینه‌ورزی، بیانگر این است که همه سینماگران باید به قوانین موجود کشور در این خصوص احترام بگذارند اما اگر رفتار دیگری در پیش بگیرند باید تبعات آن ازجمله ممنوع‌الکاری را بپذیرند. این موضوع هم تنها منحصر به ایران نیست و سینماگران خارجی هم از تبعات هنجارشکنی و قانون‌شکنی در امان نیستند.

چه کسانی احتمال ممنوع‌الکاری دارند؟

محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی در صحبت‌های اخیرش به احتمال حضور افرادی که در حاشیه جشنواره فیلم کن دچار مشکلاتی شده بودند و برخی سینماگران که بیانیه «تفنگت را زمین بگذار» را امضا کرده بودند، در فهرست ممنوع‌الکارها گفته بود: «این‌که کدام‌یک از این دوستان ممنوع‌الکار هستند، تا آخر هفته آینده رسما اعلام می‌شود. البته ما تلاش کرده‌ایم برخی دوستان که اسامی آنها مطرح شده از این فهرست کنار گذاشته شوند. درمجموع نام شش نفر اعلام شده بود که تعداد آن تا امروز کم شده است و هفته بعد مشخص می‌شود که به‌عنوان‌مثال تدوینگر «عنکبوت‌مقدس» در چه شرایطی قرار می‌گیرد.»

به‌جز فیلم ضدایرانی عنکبوت‌ مقدس که با حضور برخی سینماگران ایرانی مقیم و خارج از کشور ساخته شد و به نظر می‌رسد نام‌هایده صفی‌یاری، تدوینگر مقیم ایران در این زمینه در اولویت باشد، فیلم «برادران لیلا» و چهره‌هایی چون سعید روستایی، نوید محمدزاده، فرشته حسینی و ترانه علیدوستی مورد بحث هستند. بااین‌حال فارغ از این هیاهوهای ایجادشده باید منتظر اعلام رسمی اسامی و البته تصمیم سازمان سینمایی دراین خصوص باشیم اما واکنش‌های احساسی سینماگرانی چون مانی حقیقی، رخشان بنی‌اعتماد و واکنش دوباره افرادی چون سعید روستایی و ترانه علیدوستی که خودشان از مقصران چنین اوضاع و قانون‌شکنی‌هایی هستند، کلاف ماجرا را پیچیده‌تر و فضای سینما را ملتهب می‌کند.

اقدامات غیرقانونی متخلفانی که این روزها بیم برخورد و مواجهه قانونی دارند و با کژرفتاری و خط‌ونشان کشیدن برای ارشاد و سازمان سینمایی و صدور مدام بیانیه به همراه پوشش رسانه‌هایی که زیر پروبال چنین قانون‌شکنانی را می‌گیرند، در جهت مرعوب‌کردن سازمان سینمایی و بازگرداندن آن به مسیر انفعالی گذشته برای چشم‌بستن بر بی‌قانونی و آلوده‌کردن فضای سینماست. آنها می‌خواهند چنان از ممنوع‌الکاری هنرمندان، فضاسازی کنند که به نظر برسد تنها در ایران است که هنرمندان ممکن است مدتی از فضای هنری دور بمانند. در همه جای جهان هنرمندان حتی مشهورترین آنان در زمانی که متهم می‌شوند، توسط خود شرکت‌های فیلمسازی از پروژه‌های سینمایی کنار گذاشته می‌شوند و درصورت تایید حکم، حتی پشت میله‌های زندان می‌روند (نمونه‌هایی مانند شان پن، مارتا استوارت، جاستین بیبر، لیندسی لوهان، میشل رودریگز، بیل کازبی، مارک والبرگ، لارین هیل و ...) چراکه هنرمند هم در ابتد یک شهروند است و اگر خربزه‌ای دربرابر دوربین‌ها می‌خورد، باید پای لرز آن هم بنشیند.

فرافکنی ممنوع!

واکنش‌ها به صحبت‌های اخیر محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی مبنی بر ممنوع‌الکاری برخی سینماگران به نوعی فرافکنی است.

یک مقام آگاه در سازمان سینمایی با بیان این مطلب به جام‌جم توضیح داد: محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی گفت اسامی هنرمندانی که احتمالا ممنوع‌الکار می‌شوند اعلام خواهد شد و وضعیت سینماگرانی که در ماجرای بیانیه مربوط به خوزستان و حاشیه‌های جشنواره کن دچار مشکل شده‌اند مشخص می‌شود. براین‌اساس کاملا مشخص است منظور آقای خزاعی، ممنوع‌الکاری هنرمندان توسط سازمان سینمایی نیست. شاید اعلام این خبر توسط سازمان سینمایی باشد اما تصمیم‌گیری در رابطه با این موضوع یا موارد مشابه بر عهده سازمان سینمایی نیست. مگر سازمان سینمایی، مرجع قضایی یا نهاد امنیتی است که بتواند حکمی را صادر کند یا هنرمندی را ممنوع‌الکار کند؟ آنچه در فضای آشفته فعلی به نظر می‌رسد این است که انگار بعضی‌ها خواستند به قول معروف از آب گل‌آلود ماهی بگیرند.

او افزود: سازمان سینمایی به‌عنوان ارگان مرتبط با نهادهای صادرکننده حکم و هنرمندان، موظف است احکام صادرشده را به اطلاع همگان برساند. طی چند روز اخیر برخی از سینماگران واکنش‌هایی به این مسأله نشان داده‌‌اند و درحقیقت روی مسائلی موج‌سواری کردند که هیچ پایه و اساسی نداشته است! درحالی‌که من تردید ندارم خودشان منظور کلام آقای محمد خزاعی را به‌درستی تشخیص دادند.

وقتی رئیس سازمان سینمایی به‌صراحت می‌گوید: مراجع قضایی به‌دلیل بیانیه مربوط به خوزستان و حاشیه‌های جشنواره کن در آستانه تصمیم‌گیری درخصوص بعضی هنرمندان هستند، منظور روشن است و از طرفی قاطعانه می‌گویم که محمد خزاعی تمام تلاشش را انجام داده است که تعداد این افراد را به حداقل برساند.

او مخلصانه مدافع هنرمندان است و کمال بی انصافی است که مورد هجمه از طرف همین هنرمندان قرار بگیرد.