پشت دیوارهای شهر خبرهایی است؟

ولودیمیر زلنسکی در مصاحبه‌ای گفت با احترام بگویم پهپاد ترکیه‌ای (بیرقدار) پرنده مناسب برای جنگ قرن بیستم و یکمی نیست. سوال اینجاست که جنگ قرن بیست‌ویکمی چگونه و چه نوع جنگی است؟ قصد ندارم پاسخم به آن از جنس فناوری‌ها و پیشرفت‌های علمی باشد؛ اگرچه این منازعه به نوعی جنگ فناوری‌های نوپدید نیز است که لازم است متخصصان امر جداگانه و مستقل به آن بپردازند. تصور کنید کسی که دارای سابقه بازیگری است سر از سیاست درآورده‌است، با تکنیک‌های بیان آشناست. زوایای دوربین، صحنه و موقعیت را خوب می‌شناسد. رسانه را خوب می‌فهمد و با آن خوب ارتباط برقرار می‌کند. طبیعتا وی مجری خوبی برای اجرای نقش رهبری جنگ و گزینه خوبی برای ایفای نقش قهرمان جنگ است. جای مناسب بغض می‌کند و در جای دیگر نقش فرد خوشحال و امیدوار را ایفا می‌کند. او به راحتی در دل و ذهن مردم به کمک جادوی دوربین جا باز می‌کند و آن‌ها را تسخیر می‌کند. حالا او رئیس‌جمهور یک کشور است آنقدر جدی بازی کرده که خودش و همه باورشان شده که او رئیس جمهور است. یکی از ابزار‌های مهم جنگ قرن بیست‌ویکم ایجاد باور‌های جدید به جای باور‌های قبلی است، جنگ شکل‌دادن ذهن‌ها و جنگ رسانه‌ای است. به بیان دقیق‌تر، جنگ شناختی است. با میزان هجمه رسانه‌ای غرب پرواضح است که روس‌ها جنگ رسانه‌ای و در نهایت جنگ شناختی را واگذار کرده‌اند. اینجاست که اهمیت جهاد تبیین که رهبر معظم انقلاب فرمودند، بیشتر برجسته شود.

مرسوم است برخی از تحلیلگران براساس مولفه‌ها و روش‌های جنگ‌های پیشین الگویی برای پیش‌بینی جنگ‌های آینده استخراج می‌کنند. طولانی شدن جنگ موجب ناامیدی آنان از الگو جنگ ۲۰۱۴ الحاق کریمه شد. فاصله زیادی از جنگ قبلی با فعلی طی نشده‌است و جالب آن‌که الگوی جنگ قبلی شباهتی به نزاع فعلی ندارد. چه اتفاق تحول‌آفرین در این مدت افتاده‌است؟ پاسخ روشن است:جنگ قرن بیست‌ویکم روی داده‌است. این جنگ، جنگ هوشمندی است، نزاع ترکیب انسان با ماشین است. هوشمندی یعنی چابکی و انعطاف بالا در شناسایی، ترمیم و تصحیح سریع اشتباه‌ها و نقطه ضعف‌ها در لحظه و همزمان حمله کردن به نقاط ضعف دشمن با ترکیب کردن همه نوع امکانات و این بدون به کمک آمدن فناوری‌های کمک کننده به ذهن بشر، برای تجزیه و تحلیل و تصمیم‌گیری سریع، میسر نیست. ولادیمیر پوتین اعلام کرد در طول جنگ اخیر حمله بسیار زیاد، متعدد و متنوع سایبری از جای جای جهان به زیرساخت‌های مهم روسیه صورت گرفته‌است. بدیهی است علاوه‌بر گرفتن انرژی فراوان از مسکو و متوقف کردن آن‌ها در داخل کشورشان، آسیب‌های فراوانی نیز وارد کرده‌است این مولفه مهم، در جنگ قبلی وجود نداشت. تصاویر منتشر شده از صحنه‌های نبرد نشان می‌دهد سلاح‌های استفاده شده در ۲۰۱۴ همانند قبل، از کارایی بالایی برخوردار نبوده و در ساعات اولیه جنگ آسیب دیده یا از بین رفته‌اند. این پدیده نشان‌دهنده این است که تحول جدی در جمع‌آوری، تحلیل، تفسیر و حتی انتشار اطلاعات و به طور خلاصه تحول در دستگاه فکری اطلاعات طرف مقابل روی داده‌است. شواهد نشان می‌دهد الگو‌های اطلاعات در حال تجربه کردن پارادایم‌شیفت یا تغییرالگو‌های اطلاعاتی هستند. به دشواری می‌توان باور کرد جنگ به این پیچیدگی با دستگاه‌های تحلیل اطلاعات قرن بیستمی حاصل شده و به همان دشواری می‌توان باور کرد همه این‌ها کار اوکراینی‌هاست. به نظر می‌رسد پشت دیوار‌های شهر خبر‌هایی است.

دکتر اصغر زبرجدی - نویسنده و تحلیلگر / روزنامه جام جم