پزشک شدن بدون درد و خونریزی!

روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت در حالی از شناسایی 211 مورد تخلف در انتقال دانشجویان گروه پزشکی به داخل کشور حرف می‌زند که آیین‌نامه انتقال دانشجویان خارج از کشور به دانشگاه‌های علوم‌پزشکی داخل کشور، بیش از ۳۰ سال است در وزارت بهداشت اجرا می‌شود و جالب این‌که تنها تغییر صورت گرفته در آیین‌نامه انتقال دانشجویان، در تعداد واحدهای گذرانده شده در دانشگاه‌های خارج از کشور است. تا پیش از این تعداد واحدهای گذرانده شده توسط دانشجویان گروه پزشکی شاغل در دانشگاه‌های خارج از کشور ۷۲ واحد بود که در حال حاضر بر اساس واحدهای موجود در سرفصل رشته مربوطه در دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران این تعداد به ۳۶ واحد کاهش یافته و سایر ضوابط و قوانین در آیین‌نامه انتقال این دانشجویان همچنان اجرا می‌شود و تغییری نداشته است. با نگاهی به آیین نامه جزئیات بیشتری هم به چشم می‌آید، این‌که حداقل معدل دوره پیش‌دانشگاهی دانشجویان گروه پزشکی شاغل در دانشگاه‌های خارج از کشور باید ۱۷ باشد و فارغ از تعداد محدودی از نخبگانی که تصمیم به مهاجرت می‌گیرند اغلب آنها را که برای تحصیل در رشته پزشکی به خارج از کشور رفته‌اند، افرادی تشکیل می‌دهند که توانایی قبول شدن در رشته پزشکی در داخل را نداشته‌اند. به این مفهوم که احتمالا معدل دوره پیش‌دانشگاهی آنها از 17 کمتر بوده است. ضمن این‌که همین سال گذشته حمید اکبری، قائم‌مقام معاون آموزشی وزیر بهداشت، تعداد افراد شاغل به تحصیل در رشته‌های گروه پزشکی دانشگاه‌های خارج از کشور را حدود ده هزار نفر اعلام کرد و گفته بود از این تعداد، 7000 نفر در دانشگاه‌های مورد تایید وزارت بهداشت تحصیل می‌کنند و پرونده ارزی و تحصیلی دارند.
هزینه پزشک شدن در خارج
عمده هزینه دانشجویان ایرانی در خارج از ایران صرف شهریه می‌شود. این هزینه در دانشگاه‌های مختلف، متفاوت است. این میزان از ۳۰ هزار تا ۶۰ هزار دلار در سال برای دانشگاه‌های مختلف برآورد شده است. البته ممکن است در یک کشور یک دانشگاه شهریه کمتری بگیرد و در همان کشور دانشگاهی شهریه بیشتر بگیرد. برخی مواقع هم ممکن است دانشگاه اعلام کند ۲۰ هزار دلار در شهریه تخفیف می‌دهد و دانشجو در آنجا ثبت‌نام می‌کند اما با هزینه زندگی متفاوت مواجه می‌شود که هزینه تحصیل او بیشتر می‌شود. ضمن این‌که باید بدانیم با وجودی که وزارت بهداشت هر ساله دانشگاه‌های معتبر و غیرمعتبر را برای آشنایی داوطلبان اعلام می‌کند بازهم موج خروج از کشور برای تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی در کشورهایی که آوازه چندانی در این رشته‌ها ندارند، ادامه دارد.
ادامه تحصیل پزشکان برگشت خورده
همان‌طور که اشاره شد نوسانات ارزی باعث شد بسیاری از دانشجویانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کردند عزم بازگشت کنند، اما این تنها وجه ماجرا نبود چرا که آنها با خرج مبالغ هنگفتی بخشی از پروسه تحصیل را گذراندند و حالا در بازگشت به ایران قصد ادامه تحصیل دارند. درخواست خانواده‌های این افراد و وضعیت پیش‌آمده در اقتصاد کشور باعث شد دو وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت بررسی‌هایی را برای حل مشکلات این دانشجویان انجام بدهد. فقط در سال گذشته ۱۶۰۰ دانشجو، متقاضی انتقال به دانشگاه‌های علوم پزشکی داخل بودند که از این تعداد، ۷۰۰ نفر واجد شرایط انتقال تشخیص داده شدند. این ماجرا هم البته منتقدانی را به همراه داشت، برخی بر این باور بودند که بسیاری از این افراد، ظرفیت دانشگاه‌های علوم پزشکی داخل کشور را اشغال کرده‌اند و حجم زیادی از ظرفیت دانشگاه‌های علوم پزشکی را به خود اختصاص داده‌اند که پر بیراه هم نبود. مسؤولان وزارت بهداشت اما نسبت به این انتقادها واکنش نشان دادند و در همان روزها اعلام کردند که این گفته «با واقعیات موجود چندان مطابقت ندارد» و وزارت بهداشت هیچ دانشگاه علوم پزشکی را مجبور و مکلف به پذیرش دانشجویان گروه پزشکی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های علوم پزشکی خارج از کشور نکرده است.
راه‌های پزشک شدن ژن‌های خوب
اما این واکنش وزارت بهداشت با آنچه به عنوان صندلی فروشی در دانشگاه‌های این روزها مطرح است همخوانی ندارد. حتی وقتی صورت مساله را ببینید متوجه همه راه‌های تخلف این موضوع می‌شوید. آنقدر واضح که حتی با توجه به همه قوانین موجود وزارت بهداشت هم همخوانی دارد. به عنوان مثال در حال حاضر فرزندان دیپلمات‌ها می‌توانند در دانشگاه‌های خارج از کشور بدون آزمون وارد و مشغول تحصیل شوند. همین افراد بعد از گذراندن 36 واحد، طبق توافق‌نامه‌ای که وزارت بهداشت با دانشگاه مبدا منعقد کرده است، مجاز هستند که تحت عنوان دانشجوی خارجی از دانشگاه‌های خارجی به یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران منتقل و در داخل کشور ادامه تحصیل دهند! بی نیاز به هیچ دلال و واسطه گری و کارچاق کنی به این صورت که ژن‌های خوب با مبلغی در حدود هر ترم 20 میلیون تومان یک صندلی پزشکی را اشغال می‌کنند؛ البته این مساله درباره دانشجویان عادی هم صادق است. کسانی که از توانایی خوب مالی بهره‌مند هستند نیز می‌توانند به همین روش در یکی از دانشگاه‌های درجه چندم یکی از کشورهای همسایه و نهایتا قبرس پذیرش شوند و بعد از گذراندن این 36 واحد تمام 600 هزار نفر شرکت کننده در کنکور را دور بزنند و به عنوان مهمان ویژه در یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی داخل کشور مشغول به تحصیل در رشته پزشکی شوند. با این تفاوت که هزینه این افراد که از ژن‌های نیمه خوب هستند بالغ بر ترمی 100 میلیون تومان خواهد بود که توسط وزارت بهداشت دریافت می‌شود.
جعل مدرک با کمک مدرسه
درخواست بالای دانشجویان مشغول به تحصیل در خارج از کشور برای ادامه تحصیل در ایران از یکطرف و ظرفیت محدود و شرایط سخت وزارت بهداشت و آموزش عالی برای پذیرش آنها در دانشگاه‌های داخلی از طرف دیگر فاصله‌ای ایجاد کرد تا دلالان و متخلفان از آن سوءاستفاده کنند. آن‌طور که کیانوش جهانپور،رئیس مرکز مدیریت روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت می‌گوید در پی گزارش‌هایی مبنی بر بروز برخی تخلفات در مسیر انتقال دانشجویان به داخل و پیگیری معاونت آموزشی وزارت بهداشت، چند ماه قبل با دستور وزیر بهداشت، معاونت آموزشی با همکاری مرکز حراست وزارت، بررسی جوانب موضوع، احصا و شناسایی موارد تخلف و متخلفان احتمالی و آسیب‌های موجود در فرآیند انتقال و پذیرش که زمینه ساز بروز تخلف می‌تواند باشد را در دستور کار قرار داد. از قرار بعد از آغاز برخورد حالا 211 نفر در حال انتقال یا پذیرفته شده که با عناوین مختلف از جمله ارائه مدارک دیپلم متوسطه و پیش‌دانشگاهی جعلی، جعل مدارک ورود و خروج از کشور، جابه‌جایی در ترتیب پذیرش با همکاری حداقل پنج مدرسه و دبیرستان متخلف، یک آژانس مسافرتی متخلف، واسطه‌ها و متخلفان دیگری که با این افراد همراهی داشته‌اند، شناسایی شده و ضمن توقف روند پذیرش یا ادامه تحصیل آنها، به دستگاه قضایی معرفی شده‌اند.
بازار پررونق دلال‌ها
در آمار ارائه شده توسط رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، نکته‌های قابل توجه دیگری هم دیده می‌شود. به عنوان مثال با نگاهی به فهرست افراد بازداشتی می‌توان متوجه بازار پررونق این افراد شد. تاکنون حداقل پنج نفر کارچاق‌کن خارج از مجموعه وزارت بهداشت و ۳۸ نفر از همین دانشجویان که به نوعی به دلالی و واسطه‌گری در این رابطه مشغول بودند و همچنین سه نفر از کارکنان متخلف وزارت بهداشت، یک آژانس مسافرتی و پنج مدرسه متخلف، شناسایی شده‌اند که همگی جهت برخورد قانونی تحویل مراجع قضایی شدند. یا در بخش دیگری از آمار ارائه شده توسط جهانپور می‌توان متوجه شد در سال۹۶ تعداد ۶۲۴ نفر متقاضی انتقال از خارج به داخل کشور بودند، در حالی که این عدد در سال ۹۷ به‌دنبال مشکلات پدید آمده بر سر راه انتقال ارز به 2824 نفر رسید که از این میان 1741 نفر تا پایان سال ۹۷ مصاحبه شده و با انتقال 1365 نفر از آنها موافقت شده بود. در سال ۹۸ نیز ۷۰۰ نفر مصاحبه شده، ۶۰۰ پرونده نیز در دست بررسی است و البته از مهر ۹۸ پرونده ورودی‌های سپتامبر ۲۰۱۸ در دست بررسی قرار می‌گیرد که تاکنون بیش از ۴۰۰ نفر متقاضی داشته است.

ایرانی‌ها، منبع درآمد دانشگاه‌های خارجی

کمی از وضعیت کیفی دانشگاه‌های داخلی فاصله بگیرید و به این گزاره سوالی فکر کنید که چرا اغلب افراد فکر می‌کنند هر دانشگاهی بیرون از ایران از کیفیت بهتری نسبت به دانشگاه‌های ایران برخوردار است؟ البته برای یافتن پاسخ این سوال نباید تنها کیفیت آموزشی دانشگاه‌های ایران را رصد کنیم و حتما معلول‌های اجتماعی دیگری هم دارد اما این ذهنیت اشتباه بسیاری از افرادی است که چمدانشان را می‌بندند و با خرج مبالغ هنگفتی راهی دیار غربت می‌شوند تا در دانشگاهی بیرون از ایران تحصیلشان را ادامه بدهند. جالب این‌که بدانیم در حال حاضر حدود ۵۳ هزار و ۷۰۰ نفر از دانشجویان ایرانی در خارج از کشور تحصیل می‌کنند که تنها 5/0 (نیم) درصد آنها در دانشگاه‌های برتر دنیا مشغول به تحصیل بوده و بقیه در دانشگاه‌های متوسط و حتی ضعیف به تحصیل مشغول هستند. آماری عجیب و تکان‌دهنده که نشان می‌دهد برخلاف تصور عموم، تحصیل در خارج از کشور لزوما به معنای افزایش سطح کیفی آموزشی و مهارتی فرد نیست.
تعداد قابل توجهی از جمعیت دانشجوی ایرانی برای ادامه تحصیل به هندوستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان می‌روند و بعد از چند سال به ایران باز می‌گردند؛ خوشحال از این که مدرک خود را در دانشگاهی غیر ایرانی گرفته‌اند، چرا که اعتقاد دارند هر دانشگاهی خارج از مرزهای کشور، کیفیت آموزشی بالاتری نسبت به مراکز آموزش عالی داخل کشور دارد. از طرف دیگر جوانان علاقه‌مند به ادامه تحصیل وقتی در کشور موفق به قبولی در رشته مورد نظر خود نمی‌شدند، به کشور دیگری رفته و در رشته مذکور ثبت‌نام می‌کردند، سپس به ایران برگشته و با تطبیق واحد، تحصیل خود را در ایران و گاهی در دانشگاه‌های خوب ادامه می‌دادند.
با نگاهی به فهرست صد دانشگاه برتر جهان متوجه می‌شوید که هیچ‌کدام از کشورهایی که ایرانی‌های برای ادامه تحصیل-به ویژه در رشته پزشکی-انتخاب می‌کنند در این فهرست وجود ندارد. کشورهای هند، فیلیپین، ترکیه و مجارستان چهار کشور اول مورد انتخاب داوطلبان تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی است. بیشترین تعداد دانشجویان ایرانی که در مقطع دکتری عمومی رشته‌های علوم پزشکی-یعنی پزشکی- داروسازی و دندانپزشکی-تحصیل می‌کنند در این چهار کشور حضور دارند. جالب این‌که به گواه آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت حتی انتخاب‌های بعدی ایرانی‌ها برای ادامه تحصیل در رشته پزشکی هم در کشورهایی است که صاحب دانشگاه برتر جهان نیستند. کشورهای بعدی مورد انتخاب دانشجویان ایرانی، روسیه، اوکراین، بلاروس و قبرس بوده که ایرانی‌ها در آنها شاغل به تحصیل هستند.
خوب است بدانید تنها درآمد یکی از دانشگاه‌های پزشکی هندوستان از دانشجویان ایرانی ۵۰‌میلیارد تومان در سال است یا برخی کلاس‌های پزشکی کشور فیلیپین نیز توسط دانشجوهای ایرانی تشکیل می‌شود. هزینه‌های چند هزار دلاری دانشجویان ایرانی آن‌قدر است که بسیاری از آن به عنوان منبع درآمد دانشگاه‌های خارج نام ببرند.

میثم اسماعیلی

جامعه