بازی با اعداد اما منصفانه!

تا امروز برای انتخاب بسته مناسب، بارها حجم‌ها و بازه‌های زمانی مختلف را خریده‌ایم و با آزمون و خطا به بسته مناسب با مقدار استفاده خود از ترافیک داده‌های اینترنت رسیده‌ایم. بتازگی کمیسیون تنظیم مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، تعرفه جدید اینترنت نامحدود را منتشر کرده است که هنوز جزئیات آن برای بسیاری از کاربران گنگ و نامفهوم است.

طبق تعرفه‌های جدید اگر مصرف ترافیک اینترنت مشترکان از آستانه منصفانه عبور کند، اپراتورها مجاز به کاهش سرعت اینترنت هستند. به نظر می‌رسد این طرح در نگاه اول قرار است شرایط بهتری برای مصرف‌کننده رقم زند، اما اگر بیشتر بررسی کنیم ممکن است به قضاوت دیگری از نتیجه نهایی اعمال تعرفه‌های جدید برسیم که لزوما با انتظارات ما از بهتر شدن اوضاع سازگار نباشد.

اینترنتی که همچنان محدود است

مصوبه جدید کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در خصوص ارائه نرخ جدید بسته‌های اینترنت، همه اپراتورهای ارتباطی را از فروش بسته‌های قدیمی ـ که معروف به بسته‌های حجمی اینترنت بود ـ منع کرده است. ارائه‌کنندگان خدمات اینترنت پرسرعت ثابت از طریق سیم مسی یا فیبر نوری، باید حداقل تعرفه‌ها را مبتنی بر سرعت و به صورت غیرحجمی و بر مبنای نوع اتصال تنظیم کنند.

طبق مقررات جدید این کمیسیون، فروش سرویس اینترنت ثابت بعد از این به جای حجم دانلود بر مبنای سرعت اینترنت خواهد بود؛ بنابراین اپراتورها باید بسته‌های قدیمی اینترنت را کنار بگذارند و با تعریف بسته‌های جدید، به مشترکان خود سرویس اینترنت ارائه کنند. این طرح‌ها با توجه به حداقل و حداکثر تعرفه‌های مصوب و در صورت اخذ تائیدیه از رگولاتوری اجرایی می‌شود. مطابق با جدول تعرفه جدید، حداقل سرعت دسترسی به اینترنت ADSL سرعت 512 کیلوبیت در ثانیه و حداکثر این سرعت 16 مگابیت در ثانیه است. همچنین حداقل و حداکثر نرخ دسترسی به اینترنت پرسرعت فیبر نوری به ترتیب 20 و 50 مگابیت در ثانیه است.

همزمان با اعلام تعرفه‌های جدید اینترنت، اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات سرویس اینترنت نیز راهکاری با عنوان مصرف منصفانه را در پیش می‌گیرند که مشترکان پرمصرف را با چالش خرید حجم اضافه روبه‌رو می‌کند.

مصرف منصفانه در اینترنت نامحدود

در شرایطی که اپراتورهای ارائه‌دهنده سرویس‌های اینترنت پهنای باند اینترنت را به صورت اشتراکی در اختیار کاربران قرار می‌دهند، استفاده چند کاربر از حجم زیاد اینترنت، می‌تواند در کیفیت اینترنت مصرفی و روند فعالیت دیگر کاربران اختلال ایجاد کند. در این شرایط اپراتورها باید قوانین را طوری تنظیم کنند که همه افرادی که بسته بخصوصی را انتخاب کرده‌اند، از شرایط یکسان امکانات خریداری شده بهره‌مند شوند.

در چنین شرایطی سرعت اینترنت می‌تواند منطقی ارائه شود. برای مثال سرعت اینترنت برای کسانی که از حد مصرف منصفانه تعیین شده فراتر می‌روند، در ادامه دوره اشتراک آنها کاهش پیدا می‌کند. این سرعت و مصرف منصفانه ممکن است از یک اپراتور به اپراتور دیگر و در مورد انواع بسته‌های مصرفی متفاوت باشد.

اکنون با ارائه طرح جدید، تعیین حجم مصرف منصفانه اینترنت به عهده اپراتورها گذاشته شده است تا در فضایی رقابتی میزان مصرف منصفانه را اعلام کنند. گرچه این فضای رقابتی قرار است در نهایت منجر به سود مردم از این طرح شود، اما به نظر می‌رسد همچنان نمی‌توان این طرح را نامحدود دانست و باز هم کاربران خانگی با محدودیت حجم مصرفی مواجه خواهند شد.

اپراتورها در صورت عبور از آستانه مصرف منصفانه، می‌توانند سرعت کاربر را تا حداقل سرعت 128 کیلوبیت در ثانیه کاهش دهند و کاربر در عمل مجبور به خرید حجم اضافه می‌شود. در اینجا باز هم تغییر ملموسی در نامحدود شدن اینترنت دیده نمی‌شود.

سقف مصرف منصفانه در جهان

در کشورهای مختلف جهان، سقف مصرف منصفانه اینترنت با توجه به نوع اپراتور و کشورها متفاوت است. برای مثال این سقف در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان مثل کره جنوبی و آمریکا هزار گیگابایت در ماه و در کشوری مثل هند صد گیگابایت در نظر گرفته شده است، اما در ایران هنوز این سقف به طور مشخص اعلام نشده و در حال حاضر اپراتورها باید در بسته‌های مختلف سقف مصرف منصفانه را تعیین کنند. در حال حاضر سقف مصرف منصفانه برای شرکت‌های اینترنتی از حداقل 16 گیگابایت در ماه برای اینترنت 512 کیلوبیت در ثانیه تا حداکثر 3000گیگابایت در ماه برای اینترنت 16 مگابیت در ثانیه اعلام شده است.

البته در کشوری مثل ترکیه که شرایط نزدیک‌تری به کشور ما دارد، سقف مصرف منصفانه به طور میانگین 50 گیگابایت در ماه است. اما باید در نظر داشت سرعت پایه اینترنت در این کشور 512 کیلوبیت است. در مورد سرعت اینترنت در ایران باید گفت گرچه آمارهای مقایسه کیفیت خدمات اینترنت پرسرعت کشورهای جهان نشان می‌دهد، ایران ارزان‌ترین هزینه ماهانه اینترنت را در جهان دارد. اما اگر سرعت اینترنت ارائه شده به کاربران در این آمار مقایسه شود، ایران با میانگین سرعت دانلود 7/4 مگابیت در ثانیه، رتبه مناسبی بین کشورهای جهان به دست نمی‌آورد و به نظر می‌رسد تعرفه‌های جدید نیز تغییر چشمگیری در این زمینه ایجاد نمی‌کند.

پهنای باند اینترنت

پهنای باند از جمله اصطلاحات مهم سرویس‌های اینترنت است که کاربران کمتر به شکل مستقیم با آن ارتباط دارند. اما سرعت اینترنت به تنهایی در دسترسی به اینترنت پرسرعت اثرگذار نیست و پهنای باند هم به همان اندازه نقش ایفا می‌کند. در واقع هرچه اپراتورهای ارائه‌دهنده سرویس اینترنت ظرفیت باند را در اختیار مشترکان بیشتری قرار دهند، کاربران با کاهش سرعت اینترنت مواجه می‌شوند.

بزرگراهی را تصور کنید که دارای چهار خط (باند) عبور و مرور باشد و همزمان چهار خودرو امکان عبور در کنار یکدیگر را داشته باشند.

در این شرایط اگر تعداد خودرو بیشتری قصد عبور همزمان از یک نقطه را داشته باشند، اتوبان با تراکم ترافیک روبه‌رو می‌شود. پهنای باند نیز به همین شکل است و اگر یک اپراتور سرعت دانلود زیادی را نیز به مشترکان خود ارائه کند، با به اشتراک گذاشتن پهنای باند با تعداد زیادی از مشترکان، در نهایت سرعت اینترنت قابل قبولی
ارائه نمی‌شود.

زیرساخت‌های پرسرعت چقدر در کشور وجود دارد؟

در طرح جدید سرویس‌های اینترنت صحبت از سرعت دانلود 512کیلوبیت در ثانیه تا 16 مگابیت در ثانیه و حتی تا 50 مگابیت در ثانیه برای فیبر نوری می‌شود. اما سوالی که مطرح است، این که زیرساخت‌های استفاده از چنین سرعت‌هایی چقدر در کشور فراهم است؟ این در حالی است که کیفیت خطوط سیم‌کشی تلفن در عمل سرعت‌های بالاتر از چهار مگابیت در ثانیه را پوشش نمی‌دهد و در بسیاری از شهرها همین عدد هم قابل دسترسی نیست. بنابراین استفاده از اینترنت چهار مگابیت در ثانیه با 16 مگابیت در ثانیه در عمل جز تفاوت قیمت، تفاوت دیگری برای کاربر ندارد.

گرچه در کشورهای توسعه‌یافته همواره سرعت اینترنت به فروش می‌رسد و حجم مصرفی چندان تاثیرگذار نیست، اما با نبود بستر کافی در کشور، به نظر می‌رسد بسته‌هایی که خبر از اینترنت با سرعت‌های بسیار بالا می‌دهند، در واقع رویایی دست‌نیافتنی هستند.

رقابت میان سرویس‌های اینترنت ثابت و همراه

وقتی تعرفه‌ها و قیمت‌های جدید را بررسی می‌کنیم می‌بینیم اجرایی شدن این طرح در عمل نفعی برای هیچ یک از مشترکان کم‌مصرف و پرمصرف ندارد. مشترکان پرمصرف در نهایت مجبور به خرید حجم اضافه و پرداخت هزینه بیشتر می‌شوند و کاربران کم‌مصرف نیز در ماه هزینه بسیاری برای حجمی از اینترنت می‌پردازند که هرگز از آن استفاده نمی‌کنند. به نظر می‌رسد با این وضع و ارائه نرخ‌های جدید، استقبال از بسته‌های تلفن همراه بیشتر می‌شود و کاربران ترجیح می‌دهند در خانه و محل کار نیز از طریق بسته‌های تلفن همراه به اینترنت وصل شوند.

چندی پیش محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در نشست خبری مرتبط با ارائه طرح جدید تعرفه اینترنت با اشاره به مشکل کاربران کم‌مصرف با تعرفه‌های جدید اینترنت، گفت این طرح در نهایت به ضرر مشترکان کم‌مصرف نیست و آنها می‌توانند از ظرفیت موبایل و سرویس‌های LTE استفاده کنند؛ در حالی که بسیاری از مناطق شهری از نظر پوشش‌دهی شبکه تلفن همراه همچنان در نقاط به اصطلاح کور قرار گرفته‌اند و امکان استفاده از این سرویس‌ها عملا وجود ندارد.

حجم نامحدود اینترنت داخلی یا بین‌المللی؟

کاهش تنوع طرح‌ها و بسته‌های اینترنت تنها با گذشت چند روز از اجرایی شدن طرح جدید، یکی دیگر از اثرات تغییر تعرفه اینترنت غیرحجمی است. در این شرایط، کاربران به امکان خرید بسته اینترنت سرعت بالا با حجم پایین یا سرعت متوسط با حجم بالا دسترسی ندارند و تقریبا همه طرح‌های تشویقی از سرویس‌ها حذف شده است. نکته‌ای که با اعلام این طرح کمتر مورد توجه قرار گرفته، این است که حجم مصرف منصفانه، ترکیبی از مصرف اینترنت داخلی و مصرف اینترنت بین‌المللی است که هر اپراتور آن را با یک نسبت خاص خود می‌تواند ارائه کند. با وجود این، هنگام خرید سرویس اینترنت، توضیحی در این باره داده نشده و فقط در تماس با اپراتورها می‌توان به جواب رسید. به بیان ساده‌تر، وقتی مدام از شبکه‌های اجتماعی همچون تلگرام، اینستاگرام و... استفاده می‌کنید، از سهم حجم اینترنت بین‌المللی شما کاسته می‌شود و وقتی حجم اینترنت بین‌المللی شما به پایان برسد، با وجود باقی ماندن حجم اینترنت داخلی، بناچار مجبور به تمدید کل سرویس اینترنت خود خواهید شد.

در حال حاضر با نگاهی کلی به طرح جدید تعرفه‌های تلفن همراه، به نظر می‌رسد فقط نام اینترنت نامحدود به چشم می‌خورد و کاربران محدودیت بیشتری در انتخاب بسته‌های اینترنت خواهند داشت. با اجرایی شدن کامل این طرح، احتمالا در آینده‌ای نه‌چندان دور چالش‌های بیشتری نیز به‌وجود خواهد آمد که هنوز پاسخ کاربردی برای حل آنها وجود ندارد.

سپیده شعرباف