یلدای پایتخت روی نت‌های آذری

این جشنواره از پس سه دوره برگزاری پرشور، باز قرار است تهران را به وجد بیاورد و روزهای پایانی خزان پاییز را به ابتدای فصل سرد وصل کند؛ این وسط چیزی هم گیر یلدا می‌آید... شب یلدای امسال تهران را آذری‌ها، ارمنی‌ها و آشوری‌ها قرار است برایمان کش بدهند آن هم روی نت موسیقی.

جشنواره‌ای غیررقابتی و ماجرای تخریب

اولین‌باری که مهرماه 1392، بحث بر سر برگزاری جشنواره‌ای برای موسیقی نواحی درگرفت، عده‌ای برگزاری آن را موازی‌کاری با جشنواره موسیقی نواحی دانستند. اما از همان ابتدا اهالی «آیینه‌دار» قصدشان بر این بود که برگزاری جشنواره‌شان، قرابتی با جشنواره برادر نداشته باشد و از همین رو، این رویداد را به صورتی غیررقابتی برگزار کردند. در این دوره از جشنواره نیز مانند سه دوره پیشین، از داوری آثار خبری نیست. اتفاقا این انتقاد، همان ایده‌آلی است که علی مغازه‌ای، دبیر هنری این جشنواره در گفت‌وگو با جام‌جم بر آن تاکید دارد.

او در این باره به ما می‌گوید: «ما برای موسیقی نواحی، اعتقادی به رقابتی‌کردن این رویداد نداریم. در موسیقی بومی، برتری‌دادن یک نفر یا گروه بر دیگری، منطق درستی ندارد. مثل این است که ما فرش دستباف دو منطقه را جلوی رویمان بگذاریم و قضاوت کنیم که کدام برتر است». مغازه‌ای در پاسخ به این‌که آیا غیررقابتی‌کردن برگزاری یک جشنواره، از عوامل انگیزشی در هنرمندان نمی‌کاهد، می‌گوید: «از آنجا که در مغلوبین، سرخوردگی ایجاد می‌شود اعتقاد داریم رقابتی که منجر به سرخوردگی شود، نفعی به دنبال نخواهد داشت. اگر انگیزه ‌ایجاد کردن با تخریب همراه باشد، نمی‌خواهیم چنین انگیزه‌ای ایجاد کنیم. هر چند به تجربه دیده‌ایم که همین شکل از برگزاری جشنواره، بسیار در انگیزه هنرمندان تاثیرگذار بوده است. به‌طور مثال، فرزندان هنرمندانی که در دوره‌های پیشین در جشنواره شرکت کرده بودند و دوست نداشتند راه پدرانشان را ادامه دهند، حالا به موسیقی نواحی خودشان گرایش پیدا کرده‌اند».

روایت‌های کهن عاشیق‌ها

تاکنون سه دوره از جشنواره آیینه‌دار برگزار شده؛ این رویداد سال اول به موسیقی شرق ایران، سال دوم به جنوب ایران و سال سوم به دامنه‌های زاگرس میانی پرداخت و حالا بنا دارد به منطقه آذربایجان غربی و شرقی و زنجان بپردازد؛ به مردمان قوم بزرگ آذری و مردمان آشوری و ارمنی. دبیر هنری جشنواره در این باره می‌گوید: «از شمالی‌ترین نقطه اردبیل تا منطقه قره باغ، بعد وارد آذربایجان شرقی می‌شویم و از خوی و مرند تا جلفا، پس از آن وارد ارومیه شده‌ایم؛ همه این مناطق را گشته‌ایم. روستاهای ارمنی‌نشین را گشته‌ایم و با تاسف می‌گوییم که موسیقی ارمنی در ایران از بین رفته است. روستاهای ارمنی‌نشین بسیاری در اطراف ارومیه داشته‌ایم که خیلی از این روستاها دیگر ساکنانی ندارند. موسیقی آشوری هم یکی از کهن‌ترین انواع موسیقی نواحی در ایران است. آشوری‌ها هم در جشنواره ما یک نماینده با نام عاشیق اوحارس دارند که 90 ساله است. قوم «قره پاپا» چند سال پیش از ایروان به سمت ایران کوچ کرده‌اند. این قوم هم یک نوازنده زیرنا و بالابان دارند که 91 ساله است. بقیه شرکت‌کنندگان نمایندگان موسیقی آذری هستند. موسیقی عاشیق و موسیقی مقامی دو نوع موسیقی مناطق ترک‌زبان هستند. موسیقی مقامی آذربایجان تحت‌تاثیر کم‌کاری ما در ایران و پرکاری کشور آذربایجان، الان شامل چیزی است که در کشور آذربایجان اجرا می‌شود».

علی مغازه‌ای ادامه می‌دهد: بستر موسیقی عاشیقی در محدوده وسیعی در جریان است. قهوه‌خانه‌ها و عروسی‌ها مهم‌ترین محافل موسیقی عاشیقی است. در طول سال‌های اخیر عروسی‌ها به شکل دیگری برگزار و از موسیقی عاشیق کمتر استفاده می‌شود. ما نیازمندیم از این عاشیق‌ها حمایت‌های دیگری شود. دولت باید مقرری‌هایی برای همه این عاشیق‌ها تعیین کند تا به هنرشان بپردازند. در اوضاع کنونی، روایت‌های کهن عاشیق‌ها از بین رفته و کم و کمتر شده است.

از هم‌اکنون مشخص شده که دور بعدی جشنواره به شمال ایران اختصاص خواهد داشت. آیینه‌داری‌ها در حال چرخیدن ایران هستند و هر سال پای موسیقی نواحی را به تهران باز می‌کنند. سه روز اول جشنواره، در تالار رودکی و دوم دی ماه روز اختتامیه است که در تالار وحدت برپا خواهد شد.

3شب با فیلم و موسیقی

چهارشنبه 29 آذرماه ( تالار رودکی)

ساعت 18: «قره داغ افسانه لَری (افسانه‌های قره داغ)» ـ با حضور هنرمندان استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی از شهرستان‌های پارس‌آباد، گرمی، مشکین‌شهر و اهر

ساعت 20:30: «ارومیه دریاچه سینین سوزلَری (قصه‌های دریاچه ارومیه)» ـ با حضور هنرمندان استان آذربایجان غربی از شهرستان‌های ارومیه، خوی و نقده

پنجشنبه 30 آذر ماه ( تالار رودکی)

ساعت 15:30: نمایش فیلم مروری بر اجراهای پیشین جشنواره آیینه‌دار

ساعت 18: «آذربایجان خلق موسیقی سی ( موسیقی مردمی آذربایجان )» ـ با حضور هنرمندان استان آذربایجان شرقی از شهر تبریز

ساعت 20:30: «شاد چیلله گئجه سی (شادیانه‌های شب چله)» ـ با حضور هنرمندان استان‌های آذربایجان شرقی از شهرهای تبریز و اهر

جمعه 1 دی ماه ( تالار رودکی)

ساعت 15:30: نمایش فیلم مروری بر اجراهای پیشین جشنواره آیینه‌دار

ساعت 18: «عاشیق افسانه سی (افسانه عاشق‌ها )» ـ با حضور هنرمندان استان‌های زنجان، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی از شهرهای زنجان، هشترود، میانه و ارومیه

ساعت 20:30: «موسیقی بیرلیک دیلی میز (موسیقی زبان مشترک)» استان‌های اردبیل، زنجان، آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی از شهرهای پارس‌آباد، گرمی، زنجان، نقده و تبریز

شنبه 2 دی‌ماه ( تالار وحدت)

ساعت 21:30: اختتامیه چهارمین دوره جشنواره