ولیعهـد خانـدان برانــداز!

ریشه این عصبانیت را باید در مهم‌ترین رویداد اخیر منطقه جست‌وجو کرد؛ «پایان داعش» خواب پریشان طایفه سعودی را بر هم زده و معادلات آنها را حسابی زیر و رو کرده است. بن سلمان که در جدیدترین گفت‌وگوی خود با یک روزنامه آمریکایی، ترامپ را «فرد مناسب در زمان مناسب» نامیده، به جای پذیرش واقعیتی به نام پیروزی قاطع محور مقاومت در عراق و سوریه، از ائتلاف ضدایرانی سخن می‌گوید.

اما آیا غربی‌ها همه توپ‌های خود را در سبد بن سلمان می‌گذارند؟ تحلیل‌های اخیر برخی رسانه‌ها و چهره‌های آمریکایی نشان می‌دهد آنها نگران تکرار سرنوشت شاه مخلوع ایران و این بار در شبه جزیره عربستان هستند. با یکه‌تازی‌های تازه به دوران ‌رسیده‌ها در ریاض که گاهی در پوشش اصلاحات و مبارزه با فساد و گاهی با اقدامات عجیب نظیر حبس و تحمیل استعفا به نخست‌وزیر یک دولت دیگر ظاهر می‌شود، گویا زنگ خطر فروپاشی متحد استراتژیک واشنگتن در منطقه به صدا درآمده است.

در این زمینه روزنامه وال‌استریت ژورنال طی تحلیلی با اشاره به دستگیری شاهزاده‌های شاخص آل‌سعود نوشت شاخص‌ترین سرمایه‌دار بازداشت‌شده ولید بن طلال بن عبدالعزیز با 18 میلیارد و 700 میلیون دلار ثروت است. طبعا این مبارزه برای پاکسازی مخالفان بن سلمان به این مقدار ختم نمی‌شود و همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با سناریویی جدید در رابطه با ترور ناموفق محمد بن سلمان علاوه بر تلاش برای کسب اعتبار برای وی، وارد فاز قلع و قمع مخالفان در موسسات نظامی شده است.

کسانی که مجموعه دستورات پادشاهی عربستان را که معمولا در ساعات پایانی شب یا ساعات اولیه بامداد منتشر می‌شود پیگیری می‌کنند، میزان بالای تنش موجود در دوران حاکمیت سعودی‌ها را از طریق عزل و نصب‌های متوالی متوجه می‌شوند.

واکنش دیدبان حقوق بشر

گرچه در رابطه با فساد دربار سعودی و شاهزادگان سعودی تردیدی وجود ندارد و داستان فساد در عربستان یک ‌داستان تازه و ناگهانی نیست، اما نحوه انجام مبارزه ادعایی محمد بن سلمان با این فساد در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. دیدبان حقوق بشر بتازگی اعلام کرده که این بازداشت‌های گسترده را بیشتر نشانه «بازی قدرت در داخل» می‌داند تا حرکتی که رسانه‌های سعودی به عنوان مبارزه با فساد جلوه می‌دهند. این سازمان از حکومت این کشور خواسته است تا درباره بنیان حقوقی و قضایی این بازداشت‌ها اطلاع‌رسانی کند.

رویترز نیز پیشتر نوشته بود به عقیده بسیاری از کارشناسان، هدف از این دستگیری‌ها فراتر از مبارزه با فساد است و دلیل واقعی آن، از میان برداشتن موانع بر سر راه محمد بن سلمان، ولیعهد 32 ساله عربستان سعودی است.

آماده‌باش کامل بن سلمان

شدت نگرانی‌ها در رابطه با سرنوشت سیاسی، باعث شده بن سلمان به سمت افزایش سطح تدابیر لازم برای تأمین امنیت مرکز قدرت و حفظ آن گرایش پیدا کند. این در شرایطی است که وی موفق شده تضمین لازم برای رسیدن به این قدرت را به دست آورد. وی همواره در حالت آماده‌باش کامل قرار دارد تا بتواند خطرات و تهدیداتی که آینده سیاسی وی را هدف گرفته، ولو با انجام عمل جراحی جزئی یا کامل ریشه‌کن کند.

بدون شک بن سلمان به‌دنبال تغییر هویت دولت عربستان خواهد بود. وی در این راستا مطلقا به‌دنبال توسعه ساختار سیاسی کشور نیست بلکه تمرکز قدرت و حاکمیت در دست بن سلمان حالتی از استبداد انفرادی و حاکمیت مطلقه فردی را در کشور ایجاد می‌کند و باعث می‌شود او کشور را بدون محدودیت‌های قانونی و بدون قانون اساسی و بدون اراده مردمی مدیریت کند. ساختارهای موسساتی که پدر وی در تاریخ 29 آوریل گذشته به هم زد، در راستای همین تغییر حاکمیتی مطلق است و می‌خواهد قدرت و حاکمیت را به صورت کامل در اختیار فرزندش قرار دهد.

درگیری‌هایی که محمد بن ‌سلمان بعد از رسیدن به ولایتعهدی آغاز کرده، ارتباط مستقیمی با مرحله بعد از پدرش دارد. بازداشت‌های دسته جمعی شاهزادگان سعودی نشان می‌دهد که وی مصمم به یکسره کردن درگیری حاکمیت در آینده است و می‌خواهد این کار را در طول زندگی پدرش انجام دهد تا بهترین نتیجه را داشته باشد و از عواقب وخیم آن نیز در امان باشد. به ‌عبارت ‌دیگر وی می‌خواهد در فضایی آرام و بدون خطر و چالش به تخت پادشاهی برسد. او می‌خواهد با حضور و پشتیبانی پدرش، رقبای خود را از عرصه خارج کند.

براساس آنچه گفته شد، حمله مستمر به ثروت شاهزادگان و تاجران، اقدامی بی طرف نیست و اساسا دستگاه اجرایی مسئول پیگیر افراد فاسد نیست. این در حالی است که اکثریت افراد بازداشت‌شده از درون همین دستگاه هستند که این نشان‌دهنده رقابت بر سر قدرت است، نه رقابتی درون حاکمیتی.

این موضوع همچنین به این معناست که پادشاه کنونی عربستان نیز که از اوایل دهه 60 قرن گذشته میلادی با تصدی امارت ریاض وارد هرم قدرت شد و در ادامه وزارت دفاع و سپس ولایت عهدی و بعد پادشاهی را در اختیار گرفت نیز شریکی اساسی در گردونه فساد در عربستان است.

موج گسترده و دنباله‌دار بازداشت‌های شاهزادگان و وزرا و تاجران سعودی، ما را در برابر این واقعیت‌ها قرار می‌دهد:

مصادره اموال و دارایی‌های افراد بازداشت‌شده قابل برگشت نیست، چرا که هدف از این اقدام، تقویت حاکمیت بن‌سلمان و سرکوب منابع تهدید اوست وادامه این روند باعث اختلال گسترده در موازنه‌های داخلی قدرت در عربستان می‌شود.

سرکوب همه جریان‌ها و ایجاد قدرت جدید و فراگیر و مرکزی از جمله اهداف اصلی این طرح است. به عبارت دیگر قرار است فساد موجود در عربستان بعد از این که در اختیار تعداد زیادی از شاهزادگان قرار داشت، فقط در انحصار محمد بن سلمان قرار بگیرد.

از طرفی حمایت سیاسی و امنیتی خارجی بویژه آمریکا در این پروژه برای پر کردن خلأ گسترده در داخل عربستان ضروری است.

تکرار سناریوی شاه ایران

گرچه بن سلمان با این دستگیری‌ها به نحو قابل توجهی از قدرت شاهزادگان و محافل وهابی کاسته، اما اتحاد آنها در برابر دشمن مشترک یعنی بن سلمان، خطری واقعی فراروی دولت کنونی و سناریوهای آینده بن سلمان است. شاهزاده‌های بازداشت شده، تمام حیثیت، آبرو و مال خود را از دست داده‌اند. بنابراین بسیار بعید به نظر می‌رسد شاهزاده‌ها در مقابل این اقدامات بن سلمان سکوت کنند یا واکنشی نشان ندهند. بن سلمان نیز به این نکته واقف است که شاهزاده‌های مخالف از هر فرصتی برای ضربه زدن به دولتش استفاده می‌کنند.

از سوی دیگر افکار عمومی سعودی‌ها نیز در برابر این اقدامات آگاه هستند و چنین رفتارهایی نمی‌تواند باعث افزایش محبوبیت بن سلمان شود. آنها محمد بن سلمان را نماد فساد دولتی در رساندن خود به هرم قدرت می‌دانند و پدرش را نیز نماینده اصلی فساد اقتصادی معرفی می‌کنند که طی 60 سال گذشته میلیون‌ها دلار برای خود اندوخته و بسیار بیشتر از این مبالغ را در تفرجگاه‌های ساحلی به باد داده است. لذا هدف دوم بن سلمان از این اقدامات نمایشی، محقق نخواهد شد.

دقیقا براساس همین برآوردهاست که جان بولتون، نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد که به مواضع ضد ایرانی خود معروف است، بتازگی در گفت‌وگو با شبکه خبری فاکس نیوز در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به بازداشت‌های اخیر و تمرکز قدرت در دستان یک شاهزاده 32 ساله، عربستان امن است با بیان این‌که محمد بن سلمان در ماه‌های گذشته در حال افزایش قدرت خود بوده و گفته می‌شود که ممکن است هر لحظه به پادشاهی برسد، گفت: ایالات متحده باید یک طرح احتیاطی برای تکرار سناریوی شاه ایران داشته باشد. فکر نمی‌کنم این پایان کار در عربستان سعودی باشد.

شکنجه شاهزادگان توسط بازجویان «بلک‌واتر»

منابع مطلع در عربستان می‌گویند، مقاطعه‌کاران امنیتی خصوصی آمریکایی در حال بازجویی از شاهزاده‌ها و میلیاردرهای بازداشتی در سرکوب ضد فساد ریاض هستند.

به گزارش ایسنا، یک منبع مطلع به روزنامه دیلی میل گفت،مقاطعه‌کاران امنیتی خصوصی آمریکایی آنها را از پا آویزان می‌کنند و مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند. از جمله افرادی که این اتفاق برایش رخ داده، شاهزاده میلیاردر ولید بن طلال است که ثروتش بالغ بر هفت میلیارد دلار برآورد می‌شود.

این بازداشت‌ها به دستور محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان از چند هفته پیش آغاز شد. این منبع مدعی است که مزدوران مذکور از بلک واتر هستند؛ ادعایی که پیشتر هم از سوی رئیس‌جمهور لبنان مطرح شده بود. اما شرکت جایگزین آن هرگونه فعالیت در عربستان را رد کرده و تاکید دارد که تابع مقررات آمریکا هستند. آمریکایی‌هایی که در خارج مرتکب شکنجه شوند، ممکن است تا 20 سال حبس بگیرند.