گوش‌های آسیب‌پذیر

کم‌شنوایی، یکی از آسیب‌هایی است که بسیاری از افراد به دلیل جدی نگرفتن آن به پزشک مراجعه نمی‌کنند و تصور می‌کنند این آسیب به مرور بهبود می‌یابد. این در حالی است که تشخیص کم‌شنوایی در مراحل اولیه قابل درمان است و با گذشت زمان،‌ درمان آن سخت‌تر و گاهی غیرممکن خواهد شد. در مقابل افرادی هستند که این اختلال را غیرقابل درمان تصور می‌کنند، در صورتی که اگر سریع به این مشکل رسیدگی شود، احتمال بهبود وجود دارد. به همین دلیل، بهترین راه‌حل هنگام بروز آسیب یا اختلال در گوش مراجعه بی‌درنگ به پزشک است. دکتر ابراهیم رزم‌پا، متخصص گوش، حلق و بینی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، در این گزارش به نشانه‌ها و توصیه‌های مناسب زمان بروز این نوع اختلالات اشاره می‌کند.

کد خبر: ۱۰۸۳۶۸۵

راه‌حلی برای تشخیص زود هنگام کم‌شنوایی

در سال‌های اخیر، نگرانی از افزایش مشکلات شنوایی به حدی افزایش یافته که سازمان بهداشت جهانی بر لزوم آغاز برنامه‌های سلامت شنوایی در ابعاد وسیع‌تر تاکید کرده است. در ایران نیز پوشش غربالگری موالید کشور آغاز شده و برنامه‌های غربالگری برای بازه سنی پنج تا 18 سال نیز وجود دارد. انجام غربالگری در چند مورد بسیار تاثیرگذار است. مهم‌ترین آنها در مورد کودکان است. کودکان به عنوان یکی از گروه‌های حساس جامعه ممکن است در سنین پایین و بخصوص پیش از مدرسه، دچار اختلال جمع شدن مایع دور پرده گوش (اتیت سروز) شوند. به دنبال این شرایط کاهش شنوایی تدریجی ایجاد می‌شود که ممکن است والدین دیر متوجه آن شوند. ازجمله علت‌های عفونت گوش میانی می‌تواند سرماخوردگی مکرر یا بزرگی لوزه سوم باشد که اختلالاتی روی پرده گوش ایجاد می‌کند. اگر چنین اختلالاتی در گوش میانی ایجاد شود، زمینه‌ساز کاهش شنوایی در کودکان می‌شود و غربالگری باعث زودتر فهمیدن این اختلال می‌شود و درمان نیز راحت‌تر خواهد بود، اما اگر بیماری پیشرفت کند، مایع جمع‌شده در گوش میانی بتدریج غلیظ‌تر و باعث کاهش بیشتر شنوایی می‌شود. به این ترتیب روند درمان سخت‌تر می‌شود و گاهی لزوم انجام جراحی پیش می‌آید.

عوامل محیطی مثل گوش دادن به صداهای بسیار بلند بخصوص با هدفون می‌تواند اثرات منفی جبران‌ناپذیر روی گوش داشته باشد. در این حالت، کاهش شنوایی معمولا ابتدا در فرکانس‌های بالا ایجاد می‌شود و به مرور در فرکانس‌های دیگر، مشکلاتی بروز پیدا می‌کند. این افراد اگر زود متوجه شوند، این کاهش شنوایی در مراحل اولیه برگشت‌پذیر است. نمونه دیگر کاهش شنوایی در اثر عوامل محیطی در مورد کسانی است که در محیط‌های پرسر و صدا کار می‌کنند و به طور دائمی در معرض صداهای بسیار بلند هستند. بیشتر این افراد، طبق قوانین به طور دوره‌ای معاینه می‌شوند تا در صورت بروز مشکل در مراحل اولیه پیگیری شود.

چه زمانی شنوایی کاهش پیدا می‌کند؟

هنگامی که صدایی تولید و وارد گوش می‌شود، امواج صوتی پرده گوش و استخوان‌های ریز گوش میانی را می‌لرزاند. سپس لرزش‌ها وارد مایع موجود در حلزون گوش می‌شوند و از آنجا پیام‌های عصبی به مغز فرستاده و صدا شنیده می‌شود. کاهش شنوایی می‌تواند حاصل آسیب به هر کدام از این قسمت‌ها در روند رسیدن صدایی به گوش انسان باشد. کاهش شنوایی می‌تواند به علل ژنتیک، محیطی یا در اثر ضربه خارجی ایجاد شود. برخی از بیماری‌های ژنتیک که زمان تولد یا حتی چند سال پس از تولد بروز پیدا می‌کنند، ممکن است از جمله علل ایجاد کم‌شنوایی در افراد باشند. بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، دیابت و برخی بیماری‌های خودایمنی ازجمله این بیماری‌ها هستند. علاوه بر این بیماری‌های عفونی بخصوص در دوران کودکی می‌تواند شنوایی انسان را تحت تاثیر قرار دهد. بیماری‌هایی مثل آنفلوآنزا، سرخک، مننژیت، آبله مرغان و اوریون ممکن است باعث ایجاد عفونت در گوش میانی شود.

نقش محیط را در آسیب‌های شنوایی جدی بگیرید

از نظر عوامل محیطی، افرادی که در مدت طولانی در معرض صداهای بسیار بلند و آسیب‌رسان هستند، ممکن است بعد از مدتی دچار کم‌شنوایی موقت یا دائمی شوند. مشاغلی مانند مته‌کاری، کار با بعضی ابزارهای برقی یا کار در باند فرودگاه ازجمله این موارد است. افراد باید در این شرایط از وسایل حفاظتی گوش استفاده کنند. تغییرات ناگهانی فشار محیط هنگام پرواز هواپیما یا غواصی زیر آب ممکن است آسیب‌هایی به گوش داخلی، میانی یا پرده گوش وارد کند. البته در این حالت، آسیب موقت و تا حدودی قابل درمان خواهد بود. صداهایی مثل صداهای انفجاری شدید ازجمله خطرناک‌ترین صداها برای گوش است. این صداها گرچه بسیار کوتاه و در حد چند ثانیه ایجاد می‌شود، اما تاثیر آنها می‌تواند آسیب‌ دائمی برای شنوایی به وجود آورد. در سمت دیگر صداهایی مثل صدای ترافیک، صداهای محل کار و گوش دادن به موسیقی با صدای بلند است که قرارگیری طولانی مدت در معرض آنها شنوایی را تهدید می‌کند.

چطور کم‌شنوایی را تشخیص دهیم

طبق آمارهای جهانی به طور میانگین حدود هفت سال زمان می‌برد تا فردی به فکر درمان مشکل شنوایی بیفتد و در این مدت، بیماری شدت پیدا می‌کند و درمان آن سخت‌تر خواهد شد. در مورد افراد بزرگسال، تشخیص کم‌شنوایی می‌تواند زودتر رخ دهد و روند درمان نیز تسریع پیدا کند. معمولا افرادی که دچار کم‌شنوایی می‌شوند صداهایی مثل صدای پرندگان، صدای جوش آمدن آب یا چکه کردن شیر را نمی‌شنوند و ممکن است در این شرایط هم متوجه مشکل شنوایی نشوند. اگر شما اغلب از افراد می‌خواهید صحبت خود را تکرار کنند، اگر خیلی مواقع فکر می‌کنید اطرافیان زیر لب صحبت می‌کنند، اگر هنگام صحبت کردن با تلفن به سختی صدای فرد مقابل را می‌شنوید، اگر فضاهای شلوغ و پرسر و صدا بیش از حد شما را آزار می‌دهد و اگر اطرافیان به شما می‌گویند بسیار بلند صحبت می‌کنید، باید در اولین فرصت به متخصص مراجعه کنید.

اما در مورد نوزادان و کودکان که امکان صحبت کردن و بیان دقیق مشکل را ندارند، لازم است والدین با دقت بر این موضوع نظارت داشته باشند. والدین می‌توانند با توجه به روند تکامل کلامی و قدرت صحبت کردن کودک تا حدودی مشکلات شنوایی را تشخیص دهند. در موردکودکانی که مدرسه را آغاز کرده‌اند، افت تحصیلی یکی از علائم رایج اختلال شنوایی است. در مجموع بررسی دوره‌ای وضعیت شنوایی کودکان پیش از مدرسه و کودکان دبستانی اهمیت بسیاری دارد.

گوش هم سکته می‌کند

سکته گوش، اصطلاحی است که شاید کمتر به گوش ما خورده باشد، اما دانستن درباره این آسیب می‌تواند از بروز عوارض غیرقابل جبران تا حدود زیادی پیشگیری کند. سکته گوش یک آسیب ناگهانی است که باعث از بین رفتن کامل یا ناقص شنوایی می‌شود. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که به دلیلی نامشخص، خون رسانی قطع می‌شود و اکسیژن به بافت‌ها نمی‌رسد. در نتیجه بافت از بین می‌رود و عملکرد خود را از دست می‌دهد. علت سکته گوش می‌تواند ضربه به گوش، شکسته شدن دیوار صوتی، عفونت‌ مزمن گوش یا اختلالات متابولیک و هورمونی باشد. در این شرایط معمولا یک عامل،‌ اشکالاتی را در سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌کند و یک محرک مانند استرس باعث به وجود آمدن کری ناگهانی می‌شود.

وزوز گوش، احساس سنگین شدن گوش، احساس سرگیجه و نداشتن تعادل می‌تواند ازجمله هشدارهای اولیه سکته گوش باشد و بهتر است فرد در صورت احساس این علائم هرچه سریع‌تر به متخصص مراجعه کند.