3 تغییر مهم در منشور سیاسی حماس

1- پذیرش تشکیل کشور مستقل فلسطینی تنها در اراضی 1967 (کرانه باختری و نواز غزه)
توضیح:

حماس از دیرباز منطق صلح حدیبیه را به عنوان مبنایی برای آتش‌بس بلندمدت با اسراییل مد نظر داشت، چنانکه شهید شیخ محمد یاسین در دهه 1990 به موضوع آتش‌بس با اسراییل برای تثبیت قدرت در بخشی از فلسطین و افزایش توان و مکنت برای آزادسازی بقیه سرزمین‌های اشغالی تاکید کرده بود. اما نکته‌ای که در سند سیاسی جدید تازگی دارد، وارد کردن این منطق در منشور سیاسی حماس است.

منطقی که در مقام اجرا و عمل با ابهاماتی جدی مواجه است.

به عبارتی، جنبش فتح برای تشکیل دولت مستقل فلسطینی راه مذاکره و تعامل و با اسراییل را در پیش گرفته؛ اما حماس ضمن تاکید بر پایبندی به مبارزه برای آزادسازی فلسطین و غیررسمی دانستن موجودیت اسراییل خواستار تشکیل دولت مستقل فلسطینی است. اینکه با این منطق امکان عملی تشکیل دولت فلسطینی فراهم خواهد شد؟ و یا جنبش فتح با چنین شرایطی حاضر به تعامل با حماس خواهد بود، پرسشی است که در گذر زمان باید پاسخ آن را جستجو کرد.

2- اصرار بر هویت مستقل و فلسطینی حماس و فاصله گرفتن از وابستگی‌های پیشین با اخوان‌المسلمین
توضیح:

هدف جنبش حماس در قطع ارتباط با اخوان‌المسلمین کاهش تنش با مصر و بهره‌مندی از حمایت‌های قاهره بوده است. جمعیت اخوان‌المسلمین مصر پس از برکناری محمد مرسی و روی کار آمدن عبدالفتاح سیسی در جایگاه اپوزیسیون مصر قرار گرفته و فعالیت آن غیر قانونی اعلام شده است. به همین دلیل حماس برای بهبود مناسبات با قاهره چاره‌ای جز فاصله گرفتن از اخوان‌المسلمین نداشت.

3- تاکید بر تمایز یهود با صهیونیسم و تبدیل مساله فلسطین از یک مناقشه دینی به دعوای سیاسی با صهیونیسم
توضیح:

حماس برای خروج از فشار جبهه غربی و حذف نام خود از گروه‌های تروریستی، تلاش کرد با جدا کردن دین یهود و پیروان آن از مفهوم صهیونیسم و تقلیل دادن مبارزه با رژیم صهیونیستی، نظر غرب را تامین کند و از فشار و فهرست تروریستی خارج شود.

اینکه این اقدام حماس تا چه میزان تامین کننده نظر کشورهای غربی برای خارج کردن نام این جنبش از فهرست گروه‌های تروریستی است، به آینده و رویه عملی حماس در فاصله گرفتن از جریان مقاومت و نزدیک شدن به جریان سازش بستگی دارد.

در مجموع به نظر می‌رسد منشور جدید حماس در سه مورد؛ اعم از تشکیل دولت مستقل، عدول از اصل نابودی رژیم صهیونیستی و قطع ارتباط با اخوان‌المسلمین تغییرات صریح داشته؛ و درباره آینده مبارزه با اسراییل، نحوه حضور در کشور مستقل فلسطینی و روند ادامه مبارزه با رژیم صهیونیستی، ابهاماتی دارد.

و نکته دیگر اینکه سند سیاسی جدید حماس محصول مذاکرات آشتی ملی گروه‌های فلسطینی با محوریت مصر است، که می‌تواند بخشی از راهبرد منطقه‌ای جبهه سازش برای تضعیف جبهه مقاومت باشد.

انتشار این سند سیاسی در کنار سفر اخیر انور عشقی به نمایندگی از عربستان به اسراییل و همچنین توافق قاهره، ریاض و تل‌آویو درباره واگذاری دو جزیره راهبردی تیران و صنافیر در خلیج عدن به عربستان نشان از تلاش مشترک برای کامل کردن قطعات پازلی دارد که تصویر نهایی آن ترسیم خاورمیانه همسو با آمریکا با محوریت جریان سازش است.

با این همه تهدیدهای تند محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین علیه حماس که پس از دیدار با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا مطرح شد، و ادامه تهدیدهای اسراییل علیه حماس در کنار واکنش سرد محافل سیاسی و رسانه ای غرب به منشور سیاسی جدید حماس گویای آن است که از آن راضی نیستند، و همچنان جنبش حماس را جنبشی مقاومت محور می دانند.

یوسف اسماعیلی/ مفسر جام جم آنلاین