چهره واقعی عدالت در حکومت علوی

فساد و دنیازدگی خواص و نخبگان جامعه و توده‌های مردم باعث آشفتگی شرایط شد و ظاهر و پوسته ای از اسلام بر جامعه حاکم بود.

امیرمومنان وقتی به خلافت رسید در اولین سخنرانی رسمی خود سیاست های کلی حکومت خویش را تبیین فرمود که دربرگیرنده برنامه‌ها و طرح‌های فراوانی بود.

نکته اول بازگرداندن مردم و جامعه به اوضاع و احوال دوران رسول خدا(ص) و ایجاد یک انقلاب فرهنگی بود. تحول عمیق و اساسی اقتصادی در جامعه با بهره مند کردن یکسان مردم از درآمدهای عمومی، اقدام بعدی امیرمومنان بود. با تعبیر امروزی می توان چنین اقدامی را قطع رانت‌ها و تمام امتیازات نابجایی دانست که پیشینیان به عده‌ای خاص می دادند.

یکی دیگر از سیاست‌های امیرمومنان، شایسته سالاری و روی کار آوردن افراد صالح و وارسته به مناصب مختلف نظام اسلامی و عزل و برکناری مسئولان فاسد و نالایق بود.

در واگذاری مسئولیت‌ها، ایشان روی سه اصل تاکید داشت. یکی ایمان و اخلاص افراد، دوم توانایی و کارآمدی و سوم، وفاداری و اعتقاد به نظام حق بود.

امیرمومنان عدالت را به معنای حقیقی کلمه در مقام عمل اجرا کرد و عدالت واقعی را به نمایش گذاشت و در این ارتباط برای این‌که به مردم هیچ‌گونه ظلم و ستمی روا نشود، ماموران بسیار مورد اعتمادی را به صورت مخفی تعیین کرده بود تا مدیران جامعه را به صورت نامحسوس زیر نظر بگیرند و چنانچه آنان تخلفی کردند به حضرت گزارش دهند و حتی اگر مدیران در معرض فساد و خلاف قرار می‌گرفتند، امیرمومنان با آنان برخورد قاطع داشت.

اگر رویکردهای امیرمومنان در این دوران کوتاه را با در نظر گرفتن شرایط نامساعد گذشته مقایسه کنیم و در کنار فتنه های متعددی که در داخل بر ایشان تحمیل شد بگذاریم، درمی‌یابیم که آن وجود مقدس در چنین شرایط بحرانی و به‌هم ریخته چنین عملکرد ارزشمندی را از خود به نمایش گذاشت که به فرموده امام خمینی(ره) با این که نگذاشتند امیرمومنان آن‌گونه که می‌خواهد سیاست های خود را پیاده کند، اما همان مقدار اندکی که از آن وجود مقدس جلوه کرد، راهنمای تمام انسان ‌های آزاده و حکومت مشروعی است که بخواهند به سیره آن حضرت اقتدا کنند.

دکتر محمدحسین رجبی دوانی - استاد دانشگاه