دنده عقب دستگاه دیپلماسی اردوغان

یکی از این اشتباهات، حمایت ترکیه از گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق بود. نعمان کورتولموش، معاون نخست‌وزیر ترکیه می‌گوید: من از جمله افرادی هستم که همیشه معتقد بودم سیاست‌های آنکارا در قبال سوریه پر از اشتباه بود و تلاش داریم این اشتباهات را اصلاح کنیم .

اما درعین حال بسیاری از کارشناسان، اشتباهات ترکیه را منحصر به سوریه نمی‌دانند، بلکه اشتباهات آنکارا در قبال عراق نیز بسختی قابل جبران است و سفر نخست‌وزیر ترکیه به عراق در راستای جبران این اشتباه بزرگ ارزیابی می‌شود.

حضور نظامی در عراق

یکی دیگر از اشتباهات سنگین ترکیه، حضور نظامی این کشور در عراق و به طور خاص در اردوگاه بعشیقه واقع در شمال موصل بود. تا چندی پیش مقامات ترکیه همواره بر حق مشروع خود برای حضور در عراق تاکید می‌ورزیدند. رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه حتی در این باره به اسناد و توافق نامه‌های عصر عثمانی اشاره می‌کرد تا ثابت کند ارتش ترکیه این حق را دارد که عراق بماند. اکنون به نظر می‌رسد ترکیه رویکرد دیگری را در پیش گرفته است که این می‌تواند اذعان به اشتباه یا یک تاکتیک برای رسیدن به اهداف دیگر باشد.

چند روز پیش بن علی ییلدیریم، نخست‌وزیر ترکیه سفری به بغداد کرد. وی پس از دیدار با مقامات عراقی گفت: مسأله مهم درباره روابط با عراق، تروریسم و حمایت از ارتش ما در جنگ علیه تروریسم است. منافع مشترک و تقویت روابط تاریخی و فرهنگی میان عراق و ترکیه تلاش هرچه‌سریع‌تر برای عبور از اختلافات‌ها و تنش‌ها را می‌طلبد.

نخست‌وزیر ترکیه دراین سفر با بیشتر مقامات عراقی ازجمله فواد معصوم (رئیس‌جمهور)، حیدرالعبادی (نخست‌وزیر)، مسعود بارزانی ( رئیس اقلیم کردستان)، سلیم الجبوری (رئیس مجلس) و برخی دیگر از شخصیت‌های عراقی دیدار و گفت‌وگو کرد. مهم‌ترین خواسته عراقی‌ها، خروج نیروهای ترکیه از خاک این کشور بود. هرچند در پایان این دیدار اعلام شد دو کشور توافقی 9ماده‌ای را امضا کرده‌اند و به موجب آن نیروهای نظامی ترکیه از خاک عراق خارج خواهند شد؛ اما چنان که از این توافق‌نامه برمی آید قرار است به مرور و در آینده این نیروها از عراق خارج شوند. حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق روز شنبه پس از پایان مذاکرات دوجانبه با همتای ترکیه‌ای خود گفت: آنکارا تعهد داد، نظامیانش را از پادگان بعشیقه در شمال عراق بیرون بکشد. نخست‌وزیر عراق ادامه داد: با همتای ترکیه‌ای بر رعایت حسن همجواری و دخالت نکردن در امور داخلی دو کشور به توافق رسیدیم.

نخست‌وزیر ترکیه نیز گفت آنکارا هرگز اجازه نمی‌دهد هیچ گونه اقدام تهدیدآمیز علیه حاکمیت و یکپارچگی اراضی عراق اتفاق بیفتد. ییلدریم درخصوص حضور نظامیان ترک در شمال عراق گفت آنکارا متعهد شده است، بزودی مساله حضور نظامیانش را در بعشیقه تعیین تکلیف کند. حضور صدها نظامی ترکیه که بدون اجازه دولت مرکزی عراق اواخر 2015 در پادگانی در شهر بعشیقه در شمال عراق مستقر شدند، منجر به تنش روابط میان عراق و ترکیه شد.

توافق 9 ماده‌ای

سفر نخست‌وزیر ترکیه به عراق به امضای بیانیه‌ای منجر شد که حاوی توافقات مشترک بر سر مبارزه با تروریسم، احترام به تمامیت ارضی یکدیگر و همکاری‌های اقتصادی بود. همچنین گسترش روابط تجاری و غلبه بر تمامی موانع در مسیر گسترش روابط از سوی دوطرف مورد تاکید قرار گرفت. مشروح بیانیه به این صورت است:

1ـ دو طرف برای تحقق امنیت و ثبات و مبارزه با تروریسم در چارچوب احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی به عنوان اساس روابط فی‌مابین، تلاش می‌کنند.

2ـ هر دو طرف توافق کردند پایگاه بعشیقه یک پایگاه عراقی است.

3ـ طرف عراقی بر مواضع قبلی خود درخصوص پایگاه بعشیقه تاکید ورزید، به نحوی که طرف ترکی باید اقدام به عقب‌نشینی از این پایگاه کند و به این موضوع خاتمه دهد. همزمان طرف ترکی پایبندی خود را به یکپارچگی خاک عراق و احترام به استقلال سیاسی آن مورد تاکید قرار می‌دهد.

4ـ دو طرف ترکی و عراقی بر اهمیت ارتقای روابط مشترک اقتصادی و بازرگانی میان دو کشور بخصوص در زمینه بازسازی مناطق تخریب شده در نتیجه تروریسم و فعال کردن توافقات قبلی موجود دراین زمینه تاکید ورزیدند.

5ـ هر دو طرف بر افزایش هماهنگی مشترک درخصوص مدیریت آب دو رودخانه دجله و فرات و طرح‌های مشترک آبی تاکید ورزیدند.

6ـ دولت ترکیه پیروزی‌های نیروهای عراقی را در چارچوب عملیات آزادسازی نینوا از چنگال داعش مورد تقدیر قرار داد.

7ـ دو طرف توافق کردند به هیچ گروه تروریستی در سرزمین‌شان اجازه فعالیت ندهند و مانع فعالیت این گروه‌ها شوند، زیرا فعالیت این گروه‌ها به امنیت ملی دو کشور آسیب می‌رساند. آن دو همچنین توافق کردند برای مقابله با داعش با ائتلاف بین‌المللی همکاری کنند .

8ـ دو طرف همچنین در زمینه افزایش همکاری‌های فرهنگی و توریسم توافق کردند.

9ـ برقراری تفاهم در شناسایی منافع و تهدیدات مشترک و اقدام در جهت ایجاد ثبات و امنیت منطقه و مقابله با تمامی موانع پیش‌ رو از جمله فرقه‌گرایی.

کارشناسان خوشبین که این تغییر را استراتژی می‌دانند بر این باورند آنکارا در زمینه روابط اقتصادی طی دو سال اخیر با بغداد بسیار متضرر شد به نحوی که میزان همکاری‌های اقتصادی ترکیه با عراق از 12 میلیارد دلار به زیر پنج میلیارد دلار کاهش یافت. حال ترکیه آمده است به صورت محترمانه به شکست سیاست‌های خویش در عراق اعتراف و همزمان نقش اقتصادی خود را در آینده تثبیت کند. البته تحلیلگرانی هم هستند که نسبت به این روند خیلی خوشبین نیستند و این تغییرات را نه ماهوی، بلکه شکلی و تاکتیکی برای حل مشکلات ترکیه در داخل از جمله مقابله با تروریسم می‌دانند؛ اما آنچه روشن است سفر مقام‌های ترکیه چه تاکتیکی، چه راهبردی می‌تواند فعلا اذعان به اشتباه بودن دست کم بخشی از سیاست‌های آنکارا در عراق باشد.