شهرها با سالمندان غریبه‌اند

به طور مثال، پیاده‌روهای شهری برای رفت و آمد بسیاری از سالمندان مناسب نیست و خیلی اوقات، عبور از موانع متعدد شهری به نیروی جوانی نیاز دارد. در نبود پل‌های عابر مکانیزه، خیلی از سالمندان نمی‌توانند براحتی از پل‌های عابر موجود در سطح شهر استفاده کنند، چون گذر از این پل‌ها به بالا رفتن از انبوه پله‌ها نیاز دارد که با توان جسمی بسیاری از سالمندان سازگار نیست.

همین عامل محدودکننده می‌تواند تهدید جدی برای سلامت سالمندان باشد، زیرا وقتی سالمند نتواند از پل‌های عابر پیاده استفاده کند، احتمال عبور از عرض خیابان و وقوع تصادف مرگبار بالا می‌رود.

همچنین بسیاری از ساختمان‌های شهری با وضعیت جسمی سالمندان ما سازگار نیست. در بسیاری از ساختمان‌های دولتی و نیمه‌دولتی هم می‌بینیم اغلب این بناها با وضعیت جسمی سالمندان ما تطابق ندارد و آنها نمی‌توانند براحتی در این ساختمان‌ها ـ که عمدتا فرسوده هستند ـ تردد کنند.

مجموع این شرایط محدودکننده باعث می‌شود، خیلی از سالمندان، رغبتی به حضور فعال در جامعه نداشته باشند، چون امکانات قابل توجهی برای تردد آسان آنها در محیط‌های شهری اندیشیده نشده است.

در سیستم حمل و نقل عمومی هم وضعیت جسمی سالمندان در نظر گرفته نشده است؛ مثلا اتوبوس و قطار شهری، با وضعیت جسمی سالمندان ما بیگانه است. جایگاه‌های ویژه‌ای هم که برای این افراد در مترو و اتوبوس در نظر گرفته شده، معمولا از سوی افراد غیر سالمند اشغال می‌شود.

تعریف نشدن تفریح در دوران بازنشستگی

بازنشستگی، دوران فراغت از کار است؛ دورانی که بازنشسته باید پس از یک عمر تلاش و زحمت، مزد کوشش را بگیرد و وقتش را به استراحت و تفریح بگذراند، اما در کشور ما تسهیلات خاصی برای دوران فراغت بازنشستگان در نظر گرفته نشده است. این که تسهیلات خاصی برای سفر بازنشستگان در نظر گرفته شود، موضوعی است که در اغلب کشورهای توسعه یافته رواج دارد، اما این مساله در کشور ما در نظر گرفته نشده است.

البته شاهد هستیم که مثلا سازمان تامین اجتماعی، سالانه یک بار گروهی از بازنشستگان را به سفر مشهد مقدس می‌برد و اولویت سفر هم با بازنشستگانی است که تاکنون به این سفر نرفته‌اند. همین که هنوز بازنشستگانی وجود دارند که حتی تا سنین کهنسالی نتوانسته اند به سفر مشهد بروند و در سفرهای تامین اجتماعی ثبت‌نام کرده‌اند، بخوبی نشان می‌دهد که تسهیلات سفر، نه در دوران شاغل بودن کارگران و نه در دوران بازنشستگی آنان، تعریف نشده است.

بی‌گمان، بازنشسته‌ای که برای یک سفر ساده داخلی مجبور نشود، تمام حقوق ماهانه‌اش را صرف آن سفر کند و دوران فراغتش را در گشت و گذار بگذراند، خیلی دیرتر به مرحله از کار افتادگی و بیماری می‌رسد.

جامعه سالم در گرو بازنشستگی سالم

از بعد کلان، نظام سلامت از حضور بازنشستگان سالم سود می‌برد، زیرا در اغلب کشورهای در حال توسعه، بسیاری از هزینه‌های نظام سلامت، صرف درمان سالمندانی می‌شود که خیلی زود بیمار می‌شوند و به مرحله از کار افتادگی می‌رسند، اما اگر ساختار نظام سلامت و ساختارهای اجتماعی برای بازنشستگان به شکلی تعریف شود که آنها از سلامت جسمی و روانی بالاتری برخوردار باشند، هزینه‌های نظام سلامت کمتر خواهد شد.

چندی پیش، محمدهادی ایازی، معاون امور اجتماعی وزارت بهداشت خبر داد، 60 درصد هزینه مراقبت‌های پزشکی کشور از سوی سالمندان مصرف می‌شود.

به گفته ایازی، زوال عقل (دمانس)، زمین خوردگی، بی‌اختیاری ادرار و افسردگی چهار بیماری اصلی سالمندان است، طوری که نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد، 15 درصد مراجعات مطب پزشکان متخصص و 34 درصد مراجعات سرپایی در بیمارستان‌ها و 89 درصد تخت‌های موسسات و سراهای نگهداری را افراد بالای 65 سال به خود اختصاص می‌دهند.

براساس آمارهای وزارت بهداشت، 24 درصد سالمندان دچار مشکلات اسکلتی ـ عضلانی، 38 درصد دچار مشکلات قلبی و عروقی و 33.8 درصد نیز دچار مشکلات چربی خون هستند. همچنین 31.5 درصد سالمندان مشکلات شنوایی دارند و 53 درصد هم از مشکلات بینایی در عذاب هستند.

این آمارهای قابل تامل نشان می‌دهد، وضعیت سلامت سالمندان و بازنشستگان ایرانی، تعریف چندانی ندارد. واضح است، سالمندی که در دوران اشتغال خود از خدمات بهداشتی و درمانی کافی برخوردار نیست و دوران پیری‌اش را با بیماری سپری می‌کند، دل و دماغی هم برای سفر ندارد، چون مجبور است بخش مهمی از مستمری ماهانه‌اش را صرف درمان بیماری‌های دوران سالمندی کند.

وقتی بازنشسته‌ای تمام وقت و درآمد و انرژی‌اش صرف درمان بیماری شود، دیگر فرصت و پولی برای تفریح و گشت و گذار نخواهد داشت. این حلقه معیوب از دوران اشتغال تا بازنشستگی موجب شده، سالمندی در کشور ما برای بسیاری از سالمندان به دورانی پردغدغه و پرآشوب بدل شود.