سینمای دفاع مقدس، فرمانده ندارد!

ترکش‌های صلح را سال 79 در جشنواره فیلم فجر دیدم، فیلمی تاثیرگذار بود که هنوز هم برخی صحنه‌های آن را به یاد دارم. شا‌ه‌حاتمی سریال‌های پرمخاطب خوش رکاب و خوش غیرت را هم برای تلویزیون ساخته اما سال‌هاست فیلم نساخته و یکی از غایبان سینماست. صحبت با او را از فیلم ترکش‌های صلح شروع کردم، این که فیلم خوبی بود؛ شاه‌حاتمی اما پر از گلایه بود، پر از حس بد نامهربانی که به فیلمسازان دفاع مقدس روا داشتند.

مدت‌هاست از شما خبری در سینما نیست، کارگردانی که فیلمی مانند ترکش‌‌های صلح را در کارنامه خود دارد؟

فیلم ترکش‌های صلح به گفته خیلی از سینماگران و منتقدان از فیلم‌های تاثیرگذار سینمای دفاع مقدس بود. این فیلم در جشنواره‌های داخلی و خارجی جوایز زیادی گرفت اما امکان اکران در داخل کشور را به آن ندادند. در دوره‌ای که فیلم ساخته شد، این برچسب را به آن زدند که فیلم ضد جنگ است! من در جوابشان گفتم: اما ضد دفاع نیست!

چنین به نظر می‌رسد نگاه سلیقه‌ای مدیران به سینما، بخصوص سینمای دفاع مقدس آسیب زده است؟

دقیقا! با تغییر مدیران سلیقه‌ها هم تغییر می‌کند. هر مدیری که می‌آید در اولین قدم، اعضای شوراها را بر اساس سلیقه خودش انتخاب می‌کند.

یعنی مدیریت درازمدت و هدفمند وجود ندارد؟

به هیچ‌وجه! به جرات می‌گویم یکی از بهترین فیلم‌هایی که با موضوع دفاع مقدس و کودکان ساخته شد، فیلم ترکش‌های صلح بود اما این فیلم سال‌هاست که در انبار خاک می‌خورد. دسترسی به اخبار و اطلاعات آسان شده اما باز هم این هراس وجود دارد که شاید یک فیلم به مردم اطلاعاتی بدهد که از نگاه آنها اطلاعات مناسبی نیست. این دسته از مدیران از مردم خیلی عقب هستند و نیاز آنها را درک نمی‌کنند.

چطور شد که به ساخت آثار دفاع مقدس علاقه‌مند شدید؟

در دهه 60 بنا به شرایط موجود خیلی از کارگردانان اولین فیلم خود را با موضوع دفاع مقدس می‌ساختند که بتوانند وارد حرفه فیلمسازی شوند اما اولین فیلم سینمایی‌ من؛ تعقیب سایه‌ها، اجتماعی بود که به موضوع بمبگذاری می‌پرداخت. بعد از این فیلم، پرنده آهنین را با موضوع دفاع مقدس مقابل دوربین بردم. دغدغه‌ام از اول این بود که ادای دین کنم به رزمنده‌هایی که بدون هیچ چشمداشتی در جبهه‌ها مشغول دفاع از مملکت بودند و من با چشم خودم ایثار و از جان‌گذشتگی آنها را دیده بودم. اما نکته جالب اینجاست هنرمندان زیادی تلاش کرده‌اند به آدم‌‌هایی که در جنگ بودند، ادای دین کنند اما مسئولان و مدیران حوزه فرهنگ و هنر حس ادای دین به آدم‌های جنگ را ندارند.

یعنی این که سینمای دفاع مقدس نتوانسته رشد کند به دلیل کم‌کاری مسئولان است؟

بله! چون فیلم ساختن درباره جنگ مانند حضور در خاکریز خط مقدم است.نمی‌توان بدون تجهیزات و پشتیبانی به خط زد که اگر بزنی تلف می‌شوی. فیلمساز نمی‌‌تواند بدون امکانات و حمایت مدیران، فیلم جنگی بسازد. مدام دارند از تهاجم فرهنگی و مبارزه با آن صحبت می‌کنند، اما کسی نمی‌داند سنگر این مبارزه کجاست؟ عملیات فرهنگی را چه کسی فرماندهی می‌کند! فیلمسازان، سربازان این عملیات هستند اما فرمانده ندارند. فیلم‌های دفاع مقدسی که تاکنون ساخته شده ‌است به همت خود فیلمسازان بوده که آنقدر پیگیری کرده‌اند تا توانسته‌اند یک فیلم بسازند. به نظرم سینمای ما به مهندس نیاز دارد، به مدیری که بداند چه می‌خواهد بکند، بداند قرار است در سال چند فیلم ساخته شود و هر موضوع و ژانری چه سهمی در این برنامه‌ریزی دارد. اما مدت‌هاست سینمای ایران برنامه‌ریز و مدیر ندارد و چرخش به همت خود فیلمسازان لنگ‌لنگان می‌چرخد. من سه فیلمنامه تصویب شده دارم، اما امکان ساخت آن را پیدا نکرده‌ام.

پس دلیل غیبت شما از سینما، نداشتن سرمایه‌گذار است؟

خیلی از فیلمسازان، چند سال است که غایبند و اولین دلیلش بی‌انگیزه کردن آنهاست! به اعتقاد بیشتر مدیران، سفره سینمای دفاع مقدس باید جمع شود! آنها باور ندارند، آدم‌هایی که هشت سال از این کشور دفاع کردند، هنوز زنده‌اند و باید آنها را دید ! جانبازان، آزادگان، عزیزان شیمیایی و... چرا دیده نمی‌شوند؟ چرا درباره آنها فیلم ساخته نمی‌شود؟ آیا ما به اندازه هشت سال دفاع مقدس، فیلم ساخته‌ایم؟ هنوز خیلی‌ از اتفاقاتی که در سال‌های جنگ رخ داد و قابلیت ساخت فیلم‌های درخشان را دارد، حتی دیده نشده است.چطور می‌توان جانبازانی که در بیمارستان ساسان، آسایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها هستند و روزهای سختی را سپری می‌کنند، نادیده گرفت و درباره آنها فیلم یا سریال نساخت. چرا درباره ابراهیم رنجبر که جانباز و مدال‌آور پارالمپیک است، هیچ اثری ساخته نمی‌شود، مگر نباید رنجبر و امثال او را به مردم معرفی کنیم؟ کشورهای دیگر اگر یک قهرمان مثل قهرمانان دفاع مقدس ما داشته باشند درباره آنها صدها اثر هنری خلق می‌کنند، ولی ما قهرمانان زیادی داریم که آنها را فراموش کرده‌ایم. فیلمسازانی که دوست داشتند درباره این قهرمانان فیلم بسازند را قلع و قمع و خانه‌نشین کرده‌اند.

و حرف آخر ...

مطرح‌ترین فیلمسازان دفاع مقدس سال‌هاست که بیکارند، احمد مرادپور که فیلم سجاده آتش و سریال رقص پرواز را ساخته، سال‌هاست بیکار است. چرا هیچ‌کس از او خبری نمی‌گیرد؟ فیلمنامه می‌نویسد و به او قول حمایت و سرمایه‌گذاری می‌دهند، اما پای عمل که می‌رسد، همه کنار می‌کشند! کارگردانان دفاع مقدس را که در دهه 60 و 70 فیلم می‌ساختند، خانه‌نشین کرده‌اند. مدیران سازمان سینمایی در چند سال اخیر کارشان شده گرفتن عکس یادگاری با بازیگران معروفی که بیمارند و به‌دلیل کهولت سن، خانه‌نشین شده‌اند! چرا مدیر سازمان سینمایی حتی یک بار سراغی از فیلمسازانی که سال‌ها در زمینه ساخت فیلم‌های دفاع مقدس فعالیت کرده‌اند، نمی‌گیرد؟ کارگردانان سینمای دفاع مقدس که ژانری به این نام را در کشورمان به وجود آوردند و آثار ارزشمندی ساختند، امروز در دنیای فرهنگ و هنر غریب مانده‌اند.

طاهره آشیانی - جام‌جم