یادگاری بی‌فرهنگی بر تن میراث فرهنگی

به گزارش جام‌جم، مجسمه مرحوم پرویز مشکاتیان در نیشابور بتازگی قربانی یادگاری‌نویسی و تبلیغات شده تا شاهدی بر بی‌مهری برخی از ما مردمان به میراث فرهنگی و تاریخی کشورمان ایران باشد یا به گزارش میراث آریا، در بنایی مانند معبد آناهیتای کنگاور که محصور است و یگان ویژه حفاظت دارد، فعالان انتخاباتی در انتخابات اخیر مجلس توانسته‌اند نام نامزد مورد نظر خود را روی ستون‌های هزاران ساله بنویسند. حال تصور کنید زمانی ‌که بناهایی چون تخت‌جمشید و پاسارگاد که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند و هر کدام با چند نگهبان و دوربین محافظت می‌شوند، از دست یادگاری‌نویسی در امان نمی‌مانند، چه اتفاقی در انتظار بناهای کوچک‌تر است که بودجه سازمان‌ها یا دستگاه‌های مربوط کفاف محافظت از آنها را نمی‌دهد.

وندالیسم فرهنگی

علیرضا سرداری، مسئول بخش نجات بخشی پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که در شیراز مشغول کاوش است و بتازگی از بناهای تاریخی استان فارس بازدید داشته، به یادگاری‌نویسی‌های یکی دوماه اخیر روی دیوارهای تخت‌جمشید یا حمام ارگ کریم‌خان اشاره می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: با وجود اطلاعیه روی دیوارهای این حمام مبنی بر ننوشتن یادگاری، باز هم برخی افراد در بخش‌های خارج از دید دوربین‌های مداربسته در این حمام یادگاری نوشته‌اند.

به باور او، یادگاری‌نویسی روی آثار تاریخی و فرهنگی از دو جنبه قابل توجه است؛ از یک نظر، نشان‌دهنده این است که این آثار در نگاه عامه مردم اهمیت دارد که می‌خواهند نشانی از خود بر این آثار به‌جا بگذارند.

پیشینه چنین عملی به چند هزار سال می‌رسد و نمونه‌های آن را در بناهای دوران عیلامی و هخامنشی می‌بینیم. چنین یادگاری‌هایی حتی در چند قرن اخیر روی دیوارها و ستون‌های تخت‌جمشید حک شده که مجموعه‌ای جالب توجه و قابل پژوهش را فراهم کرده است.

او با بیان این‌که یادگاری‌نویسی از سوی دیگر، وندالیسم فرهنگی -تخریب آثار فرهنگی و اموال عمومی- و تخریب آثار تاریخی و فرهنگی به‌شمار می‌آید، عنوان می‌کند: متأسفانه چنین رسم غلطی در کشور ما رواج دارد که حاکی از ضعف فرهنگی و اهمیت ندادن عامه مردم به حفظ فیزیکی و منظری آثار تاریخی است. از آنجا که ما ایرانی‌ها هنوز در گذشته به‌سر می‌بریم و از آن جدا نشده‌ایم، تخریب آثار فرهنگی را امری معمولی می‌دانیم، در صورتی که این عمل سبب آسیب به بنا و زشتی منظر آن می‌شود.

چه باید کرد؟

طبق قوانین جاری در کشور نوشتن یادگاری و حکاکی روی آثار و ابنیه تاریخی جرم محسوب شده و مطابق ماده 558 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، با مجرمان برخورد قانونی می‌شود. اما تاکنون هیچ خبری از اعمال این مجازات درباره هیچ مجرمی گزارش نشده است؛ بماند، اما آیا برخورد با این متخلفان می‌تواند سبب جلوگیری از این رسم ناپسند شود؟

مسئول بخش نجات‌بخشی پژوهشکده باستان‌شناسی معتقد است، برخورد با این افراد چندان کارگشا نیست و باید به فکر افزایش آگاهی و سطح فرهنگ عمومی نسبت به اهمیت و حفظ بناها و آثار تاریخی و فرهنگی بود: یکی از اقدامات موثر در این زمینه، توصیه کلامی به تک‌تک بازدیدکنندگان در خصوص اهمیت آثار و بناها و درخواست از آنها برای پرهیز از یادگاری‌نویسی است.

کمپینی برای مقابله با یادگاری‌نویسی

از ابتدای امسال کمپینی برای مقابله با یادگاری‌نویسی بر بناهای تاریخی ایجاد شده تا با ایجاد یک موج فرهنگی برای حساس کردن جامعه به داشته‌های فرهنگی و هویتی خود، گامی برای فرهنگ‌سازی در این زمینه برداشته شود. اکبر پورفرج، مدرس باستان‌شناسی و عضو گروه مدیریت جهانگردی دانشگاه علامه طباطبایی که از فعالان این پویش است با بیان این‌که فرهنگ‌سازی، کاربردی‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه برای حفظ بناهای تاریخی از تخریب‌های انسانی است، عنوان می‌کند: وندالیسم یکی از تهدیدهای انسانی و قابل کنترل فرهنگ بومی است که میراث فرهنگی ملموس کشور را تهدید و خسارت‌های جبران‌ناپذیری به آن وارد می‌کند. به باور او، اگر جامعه را به بازدید از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی ترغیب می‌کنیم در کنار آن باید کار آموزش و ارتقای سطح آگاهی عمومی بر لزوم حفظ میراث فرهنگی را انجام دهیم.

کمیل انتظاری