قاچاق چوب؛ جای خالی حفاظت نرم

به گزارش جام‌جم، آخرین درگیری میان قاچاقچیان چوب و ماموران منابع طبیعی در جنگل‌های نور مازندران که سحرگاه جمعه 7 خرداد به وقوع پیوست، پایان بسیار تلخی داشت؛ پایانی که به مرگ یکی از جنگلبانان و زخمی شدن دو مامور دیگر بر اثر اصابت گلوله منجر شد. گرچه ضارب و همدستانش تا ظهر همان روز دستگیر شدند، اما بار دیگر زنگ هشدار تخریب و نابودی جنگل‌های هیرکانی شمال کشور را که جزو کمیاب‌ترین گونه‌هاست، به صدا درآورد تا شاید مسئولان با جدیت بیشتری به این مقوله بپردازند.

جای خالی حفاظت نرم

جنگل‌های شمال کشور، بازه‌ای از شمال خراسان شمالی و استان گلستان تا استان مازندران و گیلان را شامل می‌شود، که فقط عرصه‌های جنگلی مازندران شامل بیش از یک میلیون و 200 هزار هکتار می‌شود. حفاظت از این عرصه‌های وسیع جنگلی به امکانات و نیروهای انسانی زیادی نیاز دارد که عملا اداره منابع طبیعی کشورمان به عنوان متولی حفاظت از جنگل‌ها از آن بی‌بهره است، از همین رو حفاظت نرم به جای حفاظت سخت و فیزیکی و به عبارتی فرهنگسازی و مشارکت دادن مردم برای حفاظت از این سرمایه‌های ملی همپای استفاده از نیروهای رسمی یگان حفاظت منطقی و ضروری به نظر می‌رسد. موضوعی که معاون امور جنگل‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز در گفت‌وگو با جام‌جم به آن اشاره کرده و می‌گوید: سازمان با استفاده از نیروی قرقبان فقط بر حفاظت فیزیکی جنگل (آن هم تا حد امکان) تمرکز خواهد داشت، در حالی که حفاظت جنبه‌های مختلفی دارد و باید از سه جنبه اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعی حفاظت آن را دنبال کرد و ما درصددیم از طریق توسعه مشارکت به این هدف دست بیابیم.

بهزاد انگورج با تاکید بر موثر بودن فرهنگسازی در این زمینه می‌افزاید: متاسفانه تاکنون برنامه‌ریزی و مدیریت فرهنگی مناسب و مستمری تاکنون درخصوص عواقب و پیامدهای قاچاق چوب و نابودی درختان صورت نگرفته است و مردم هنوز نمی‌دانند که بسیاری از بحران‌های کنونی کشور نظیر سیلاب‌ها در همین نابودی جنگل‌ها ریشه دارد و باید در این زمینه اطلاع‌رسانی بیشتری صورت گرفته و حفاظت از جنگل‌ها به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود که البته این مهم در دستور کار سازمان جنگل‌ها قرار گرفته است.

وی با اشاره به این که زمین خواری و سوداگری چوب و برخی محصولات فرعی سبب شده که حفظ و صیانت از جنگل‌ها و مراتع با ایثار جان همراه شود، می‌افزاید: در نتیجه رشادت‌ها و جانبازی‌ها برای حفظ و صیانت از جنگل‌های کشور، سازمان تاکنون 14 شهید و 470 مجروح و جانباز نثار کرده است که به گفته برخی همکاران، این حوادث با رذالت‌ها و گاه قساوت‌های شدیدی از سوی زمین‌خواران و قاچاقچیان همراه بوده است.

زیر پای هر درخت نمی‌شود یک مأمور گذاشت

ستار بابایی، مدیرکل منابع طبیعی مازندران نیز با تائید این نکته که نیروهای یگان حفاظت ما بسیار کمتر از میزان استاندارد جهانی آن است، به جام‌جم می‌گوید: گرچه اعتبارات و امکانات بیشتر می‌تواند به بهبود عملکرد کمک کند، اما نمی‌توان تمام وظایف را به گردن یک سازمان انداخت و فقط از یک نهاد توقع مقابله با قاچاقچیان و عوامل مخرب جنگلی را داشت، اما زیر پای هر درخت نمی‌شود یک مأمور گذاشت. در واقع تعامل و همراهی همه دستگاه‌ها می‌تواند شرایط بهتری ایجاد کند. برای مثال جدیت دستگاه انتظامی و قضایی که توانستند همه افراد دخیل در قتل جنگلبان مازندرانی را تا ساعت 12 ظهر همان روز دستگیر کنند، قابل تحسین است؛ این جدیت موجب بازدارندگی می‌شود.

وی می‌افزاید: ایجاد ایست بازرسی‌ در مبادی ورود و خروج جنگل‌ها می‌تواند تا حدی جلوی قاچاق چوب را بگیرد، به همین دلیل از سال گذشته طرح ایجاد ایست بازرسی‌های بیشتری را در مناطق تحت کنترل را آغاز کرده‌ایم، اما مبادی ورود و خروج بسیار زیاد بوده و نمی‌توان تمامی راه‌های دسترسی را با ایست بازرسی کنترل کرد. از این رو هر چه حساسیت مردمی در این موضوع بیشتر باشد، بهتر می‌توان از عرصه‌های طبیعی محافظت کرد.

برای جنگل‌ها کاری بکنید

با این حال کارشناسان خواستار اقدامات فوری و موثرتر برای مبارزه با قاچاق چوب و نابودی جنگل‌ها و استفاده گسترده از ظرفیت‌های مردمی هستند تا زمان از دست نرود. هادی کیا دلیری، رئیس انجمن جنگلبانی ایران در این باره یادآور می‌شود که با تداوم برداشت غیرقانونی چوب و فشارهای مضاعف به جنگل‌های شمال، طی دو دهه آینده این جنگل‌ها از بین خواهد رفت.

وی برای اثبات ادعای خوددرگفت‌وگو با ایرنا افزود: آمارهای منابع رسمی نشان می‌دهد در فاصله سال 1334 تا سال 1386 هر سال به طور میانگین حدود 3000 هکتار از حجم و گستره جنگل‌های شمال کاسته شده که ادامه این وضعیت نگران‌کننده است، طوری که اکنون برخی از مناطق جنگل‌های شمال به کویر و بیابان تبدیل شده است، چنین وضعیتی بر این نگرانی می‌افزاید همان بلایی که در 30 سال گذشته در جنگل‌های زاگرس رخ داد، برای جنگل‌های شمال هم اتفاق بیفتد.

نظارت بر مبادی قاچاق چوب

هادی کیا دلیری ، رئیس انجمن جنگلبانی ایران عنوان کرد: طبق استاندارد، میزان چوب مورد نیاز کشور سالانه حدود 14 میلیون مترمکعب است که حدود یک میلیون مترمکعب آن از خارج وارد می‌شود. بیش از 800 هزار مترمکعب چوب در سال به صورت قانونی از جنگل‌های شمال برداشت شده و یک میلیون مترمکعب نیز از طریق زراعت چوب تولید می‌شود. با این محاسبه، این پرسش مطرح است که بقیه چوب مورد نیاز کشور از کجا تامین می‌شود.

وی تاکید کرد: این آمار نشان می‌دهد بقیه چوب مورد نیاز کشور از طریق غیرقانونی یعنی قاچاق برداشت می‌شود که باید در این حوزه نظارت بیشتری از سوی مسئولان ذی‌ربط صورت گیرد.

احسان شریعت - جام‌جم مازندران