سونامی پایان‌نامه‌فروشی

داستان معامله‌هایی میلیونی که یک سرش خواه ناخواه به خیابان انقلاب می‌رسد؛ بورس خرید و فروش کتاب‌های دانشگاهی که چند سالی است به منبعی مطمئن برای تهیه پایان‌نامه هم تبدیل شده است، بازاری که از روزهای میانی ماه بهمن و همزمان با فرارسیدن زمان ارائه پروپوزال (طرح تحقیق)، رونق می‌گیرد.

برای به‌دست آوردن قیمت راهی خیابان انقلاب شدیم. در پیاده‌روی همیشه شلوغ خیابان انقلاب به سمت غرب قدم زدیم و مغازه‌های کوچک و بزرگ کتابفروشی را بالا و پایین کردیم. اما قبل از این‌که از کسی سراغ پایان‌نامه‌فروش‌ها را بگیریم، دادزن‌هایشان از راه رسیدند و با صدای بلند همان‌جا وسط پیاده‌رو، فریاد زدند: پایان‌نامه! پروپوزال مقاله علمی.

همین که مقابل یکی از آنها پا سست کردیم، به خریدار بودن ما پی بردند و قبل از این‌که ما سوالی بپرسیم، آنها پرسیدند: دانشجویی؟ پروپوزال می‌خواهی؟ جواب مثبت ما فقط یک تکان سر کوتاه بود، اما همین کافی بود تا تکه کاغذ کوچکی را به دستمان بدهند، به نشانی جایی همان حوالی. ساختمانی کوچک در یکی از کوچه‌های نه‌چندان شلوغ خیابان فخر رازی. جایی که به‌طور تخصصی پایان‌نامه می‌نوشت؛ از صفر تا صد! از صفر تا صدی که بسته به رشته تحصیلی و کیفیت کار، با نرخ‌های متفاوتی عرضه می‌شد؛ از دو میلیون تومان تا 12 میلیون تومان و حتی در مواردی بیشتر.

در راسته خیابان انقلاب، جنب یکی از کتابفروشی‌های معروف، پله‌های باریک درِ آبی رنگی را بالا رفتیم و در طبقه سوم، با دختران جوانی همراه شدیم با تخصص نوشتن پایان‌نامه. مسئول آنها زنی میانسال بود که می‌گفت: امکان ندارد پایان‌نامه‌ای که دست ما می‌دهد در روز دفاع نمره پایینی بگیرد، چه برسد به این‌که رد شود! ریشه اطمینان او البته به ادعای خودش به رابطه خوبی می‌رسید که با استادان مطرح دانشگاه‌ها داشت؛‌ این‌که در نوشتن این پایان‌نامه‌ها از آنها هم کمک گرفته می‌شد. نرخ فروش پایان‌نامه اینجا کمی تندتر بود، تفاوتی که به همان ادعای مسئول مرکز برمی‌گشت.

سومین مرکز فروش پایان‌نامه آپارتمان کوچکی بود در خیابان جمالزاده جنوبی، حوالی کلهر. آدرس این مرکز را هم یکی از دادزن‌های میدان انقلاب کف دستمان گذاشت؛ جایی که فقط پایان‌نامه‌های علوم انسانی می‌فروخت. مردی جوان، داخل این موسسه تندتند تلفن‌های روی میز را جواب می‌داد و همزمان با ما هم صحبت می‌کرد: «چقدر برای تحویل کار عجله داری؟» اینجا زمان معیار تعیین قیمت بود، هر قدر عجله مشتری‌ها بیشتر، قیمت هم بالاتر.

تقلب زیر دست استادان کم‌کار

ما بازار خرید و فروش پایان‌نامه را همان‌جا ترک کردیم و راهی روزنامه شدیم تا سراغ ضلع دیگر این قضیه برویم؛ همان ‌استادان راهنمایی که از نظر بیشتر کارشناسان آموزش عالی، بعد از دانشجوها بیشترین انتقاد در امر خرید و فروش پایان‌نامه به آنها وارد است. این را رئیس دانشگاه علم و صنعت به ما می‌گوید و تاکید می‌کند: ضعف نظام آموزش عالی ما در برخورد با پدیده پایان نامه‌نویسی به چند عامل وابسته است، اما مهم‌ترین عامل از نظر ما به ضعف خود ما استادان دانشگاه‌ها برمی‌گردد، دانشجو در طول نوشتن پایان‌نامه باید با استاد تماس مستمر داشته باشد، ولی خیلی وقت‌ها این‌طور نیست.

دکتر محمدعلی برخورداری ادامه می‌دهد: مهم‌ترین دلیل این مساله هم به توسعه غیرکارشناسانه تحصیلات تکمیلی در برخی دانشگاه‌ها برمی‌گردد؛ یعنی مراکزی که دانشجوی دکتری و ارشد گرفته‌اند بدون آن‌که به زیرساخت‌هایش توجه کنند. کمبود استاد در این مراکز آموزشی و وقت نداشتن استادان حاضر، از دلایل قطعی این اتفاق است.

رئیس دانشگاه علم و صنعت می‌افزاید: اگر استاد وظیفه‌اش را درست انجام بدهد از همان اول جلوی تقاضا را می‌گیرد. اگر تقاضا نباشد عرضه‌ای هم وجود نخواهد داشت.

لایحه‌ای برای مقابله قانونی با پایان‌نامه‌فروشی

اردیبهشت امسال وقتی اعضای کمیسیون آموزش مجلس از ارائه لایحه‌ای از سوی دولت برای مقابله با پایان‌نامه‌فروشی خبر دادند، تن خیلی‌ها لرزید؛‌ مخصوصا دست‌اندرکاران موسساتی که یک پای ثابت این معامله بودند. با این حال از آن تاریخ، 9 ماه گذشت و خبری از تصویب این لایحه در مجلس نشد. رد این لایحه را که گرفتیم، به رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس رسیدیم و محمدمهدی زاهدی به ما می‌گوید: دولت این لایحه را خیلی دیر به مجلس ارائه کرد،‌ با این حال این لایحه در کمیسیون در دستور پیگیری قرار دارد ولی اظهارنظر درباره این‌که همین امسال به صحن بیاید یا نه، کار سختی است. چون برنامه ششم در اولویت قرار دارد و طرح‌ها و لوایح زیادی هم در صف است.

اما وقتی پای صحبت‌های معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم می‌نشینیم، دکتر محمد روشن تکلیف این لایحه را معلوم می‌کند و می‌گوید: لایحه مقابله با پدیده پایان‌نامه‌فروشی، فوریت نداشت، به صورت لایحه یک شوری به مجلس ارائه شد و بعید می‌دانم در مجلس نهم به نتیجه برسد.

معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم درباره دلایل دیرکرد ارائه این لایحه به مجلس توضیح می‌دهد: لایحه مقابله با تخلف در تهیه آثار علمی، توسط وزارت علوم تدوین و به هیأت دولت ارسال شد، هیأت دولت دو مورد ابهام و پیشنهاد به این لایحه وارد کرد که در نهایت بعد از رفع این موارد، این لایحه در دی امسال به مجلس تقدیم شد و هم‌اکنون هم در کمیسیون‌های مختلف به‌طور همزمان در حال رسیدگی است.

روشن تاکید می‌کند: با این حال وزارت علوم، حسب مورد به تخلفاتی که مربوط به تدوین پایان‌نامه‌های سرقتی یا غیراستاندارد و مشکوک در شوراهای انضباطی دانشجویان یا هیأت انتظامی استادان رسیدگی می‌کند و هم‌اکنون نیز این مقررات در حال اجراست.

معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم همچنین از توافق این وزارتخانه با نیروی انتظامی در همین زمینه خبر می‌دهد: از آنجا که نظارت بر اماکن تحت‌نظر نیروی انتظامی است، با آنها هماهنگی‌هایی انجام دادیم و از آنها خواستیم با کسانی که در این زمینه سوداگری می‌کنند و عمدتا هم در مجاورت مراکز علمی و تحقیقاتی کارهایشان را انجام می‌دهند، برخورد کنند. البته توجه آنها را به این نکته جلب کردیم که این مراکز بیشتر تحت‌پوشش موسسات چاپ و نشر و حتی تایپ و تکثیر اقدام به فعالیت می‌کنند.

با این‌که تا تصویب لایحه‌ای که قرار است مانع قانونی بر سر راه پایان‌نامه‌فروشی باشد، هنوز راه باقی است، اما دکتر روشن از ارسال بخشنامه‌ای محرمانه به دانشگاه‌ها هم خبر می‌دهد و می‌افزاید: بر همین اساس در بخشنامه‌ای به صورت محرمانه به روسای دانشگاه‌های مختلف اعلام کردیم که با نیروی انتظامی همکاری لازم را داشته باشند و در مواردی که با پایان‌نامه‌های تقلبی و جرایم مشهود مواجه می‌شود، موضوع را سریعا به نیروی انتظامی گزارش بدهند تا برای برخورد با این تخلف وارد عمل شود.

مینا مولایی

جامعه