تورگردانی، پاشنه آشیل گردشگری ایران

به گزارش جام‌جم، فردا (جمعه) امتحان جامع گردشگری توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سراسر کشور برپا می‌شود و متقاضیان راهنمایی گردشگری با شرکت در این آزمون و قبولی در آن، مجوز رسمی فعالیت خود را دریافت می‌کنند، اما این آزمون عیار مناسبی برای محک زدن توانایی و دانش یک تورگردان است؟

به باور کارشناسان گردشگری، تورگردانان یا راهنمایان گردشگری به عنوان سفیران فرهنگی ایران در صف نخست میزبانی و پذیرانی از گردشگران خارجی قرار می‌گیرند. از لحظه‌ای که یک گردشگر خارجی وارد ایران می‌شود، تا زمانی که بخواهد سوار هواپیما شود، نیاز به راهنمایی دارد. این راهنما گردشگر را از فرودگاه یا ایستگاه قطار همراهی می‌کند و هماهنگی‌های لازم از خودرو، هتل، رستوران و... گرفته تا توضیحات اقناع کننده درباره جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی و پرسش‌های احتمالی گردشگر را انجام می‌دهد. بر این اساس، این راهنمای گردشگری وظیفه خطیری بر دوش دارد و اگر نتواند به نیازهای گردشگر خارجی بدرستی پاسخ دهد، ضربه‌ای بر گردشگری کشور وارد می‌کند که جبرانش آسان نیست.

عباس پیرمرادیان، بازرس جامعه راهنمایان ایرانگردی و گردشگری معتقد است یک گردشگر که به صورت بالقوه می‌تواند با تبلیغ مثبت گردشگران دیگر را برای بازدید از ایران ترغیب کند، در صورت نارضایتی از برخورد میزبانان، به تبلیغ منفی علیه ایران خواهد پرداخت و به همین دلیل راهنمایان گردشگری را پاشنه آشیل ایران می‌خواند. وی در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است که یک راهنمای گردشگری باید دارای سه ویژگی اصلی باشد: «تسلط به یک زبان خارجی، توانایی در برنامه‌ریزی و مدیریت گروه و داشتن اطلاعات وسیع تا بتواند پاسخگوی پرسش‌های احتمالی گردشگر باشد؛ همچون اقیانوسی به عمق یک سانتی‌متر.»

نداشتن امنیت شغلی

به گفته مسعود عبدالهی، رئیس هیات مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی تاکنون حدود 7000 کارت توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای راهنمایان گردشگری صادر شده است که در میان آنها فقط 300 نفر در حوزه گردشگران ورودی فعال هستند. به گفته او، بسیاری از این افراد پس از دریافت گواهی به صورت حرفه‌ای وارد بازار کار نمی‌شوند.

او از دلایل این امررا نبود استانداردهای لازم در دوره‌های آموزشی برمی‌شمرد و به جام‌جم می‌گوید: «امنیت شغلی از مهم‌ترین دلایلی است که سبب شده راهنمایان به این شغل به عنوان یک شغل ثابت نگاه نکنند و آموزش‌های لازم و تخصصی را جدی نگیرند.» به گفته او، با هر توفانی در مسائل جهانی و داخلی و اقتصادی، گردشگری در ایران دچار بحران می‌شود و همین مسأله سبب شده تا این افراد به راهنمایی گردشگری به عنوان یک شغل ثابت نگاه نکنند.

عبدالهی با بیان این‌که در تلاشیم با همکاری با انجمن‌های صنفی دیگر و معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی، وضعیت دوره‌های آموزشی را در کنار مساله بیمه و قراردادهای راهنمایان ساماندهی کنیم، می‌افزاید: در همین راستا دوم اسفندماه همایشی برگزار می‌کنیم تا همگرایی بیشتری در این زمینه ایجاد شود.

به‌روز شدن یک آیین‌نامه پس از 40 سال

محسن رنجبر، مدیرکل مطالعات و آموزش گردشگری نیز نقش راهنمایان تور را به عنوان یک عامل انسانی در توسعه گردشگری بسیار مهم می‌داند و خدمات آنها را منوط به داشتن دانش فنی و تجربه حرفه‌ای در فرآیند کار عنوان می‌کند.

به گفته او، یک تورلیدر یا راهنمای گردشگری باید به قوانین و مقررات مسافرت، تردد، برنامه‌ریزی و اجرای گشت‌ها تسلط کامل داشته باشد که مستلزم اطلاع داشتن از مسائل فنی و به‌روز در این حوزه است.

رنجبر در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند که رضایت گردشگر از سفرش به سه چیز بستگی دارد؛ رضایت از خدمات زیرساختی مانند هتل و حمل و نقل، رضایت از جاذبه‌های گردشگری مقصد و از همه مهم‌تر رضایت از خدمات راهنمایی تور.

مدیرکل مطالعات و آموزش گردشگری اضافه می‌کند: راهنمایان گردشگری با گردشگران خارجی تعامل مستقیم دارند و به‌عنوان سفیران فرهنگی مقاصد گردشگری نقش اصلی را در رابطه میان جامعه میزبان و گردشگران ایفا می‌کنند.

رنجبر با تاکید بر این‌که آموزش تورگردانان اهمیت شایانی دارد و شیوه قدیمی سنجش توانایی یک راهنمای گردشگری پاسخگوی نیازهای امروزین ما نبود، می‌گوید: دوره‌هایی که پیش از این برگزار می‌شد، بیشتر جنبه عمومی داشت، اما در آیین‌نامه راهنمایان گردشگری که بتازگی‌ پس از 40 سال به‌روز و مصوب شده و دی‌ماه امسال توسط اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور ابلاغ شد، طبقه‌بندی راهنمایان گردشگری در دستور کار قرار گرفته است.

به گفته او، براساس این آیین‌‌نامه راهنمایان تور به سه دسته طبقه‌بندی می‌شوند؛ راهنمایان برای گردشگران داخلی، راهنمایان گردشگران خارجی که به کشور وارد می‌شوند و راهنمایان گردشگران داخلی که از کشور خارج می‌شوند که هر گروه نیاز به آموزش‌های خاص خود دارند.

رنجبر با بیان این‌که تخصصی شدن راهنمایان گردشگری و آموزش‌های لازم برای دست یافتن به این هدف نیز در دستور کار قرار دارد، می‌افزاید: برای مثال در طبیعت‌گردی، یکی می‌تواند در حوزه کویر تخصص داشته باشد، دیگری در حوزه کوهستان، دیگری در حوزه پرنده‌نگری و ...

او درباره تعداد کسانی‌ که آموزش می‌بینند و گواهی می‌گیرند، ولی وارد این حوزه نمی‌شوند و فعالیت ندارند، می‌گوید: قرار است برای متقاضیان کارت یک ساله صادر شود و آنها با گذراندن دوره‌های بازآموزی فعالیتشان بررسی شود و در این صورت کارت آنها تمدید خواهد شد. امیدواریم با اجرایی شدن دوره‌های بازآموزی آمار راهنمایان فعال نیز احصا شود. این مقام مسئول در پاسخ به این‌که آیا نیاز نیست رشته‌ای دانشگاهی برای تربیت راهنمایان گردشگری ایجاد شود، عنوان می‌کند: در دانشگاه بیشتر به مباحث نظری پرداخته می‌شود که کارایی خاص خود را دارد، اما برای تربیت راهنمایان گردشگری، مهارت‌آموزی نقش اصلی را دارد که انتظار داریم در دوره‌های عملی و کاربردی به متقاضیان آموزش داده شود.

کمیل انتظاری