نشانه‌های زورگویی در پیچ‌وخم رگ‌ها

بیماری فشار خون گرچه کم یا زیاد بودن فشار را در‌بر‌می‌گیرد ولی اغلب موارد، به طور غلط درباره افراد مبتلا به فشار خون بالا استفاده می‌شود. ممکن است شما هم در خانواده خود یا اطرافیان کسانی را سراغ داشته باشید یا بارها شنیده باشید که کسی به بیماری فشار خون یا به بیان دقیق‌تر، پرفشاری خون مبتلاست. در این نوشتار می‌توانید با اطلاعاتی بیشتر درباره آن آشنا شوید.

دستگاه‌های اندازه‌گیری فشار خون

برای اندازه‌گیری میزان فشار خون از دستگاه‌های فشارسنج پزشکی استفاده می‌شود که انواع گوناگونی از دیجیتال تا پمپی و همچنین جیوه‌ای را دربرمی‌گیرند. بسیاری از پزشکان معتقدند فشارسنج جیوه‌ای دقیق‌تر است، اما به دلیل سادگی حمل و نقل فشارسنج‌های پمپی، معمولا از این نوع استفاده می‌کنند. در خانه‌ها نیز این روزها کسانی که به بیماری‌های مرتبط مبتلا هستند و همچنین اغلب سالمندان حساس به حفظ سلامت خود از دستگاه‌های فشارسنج دیجیتال استفاده می‌کنند که کار با آن برای این دسته افراد راحت‌تر است.

معنای اعداد

فشار خون با معیار قرار دادن دو عدد به دست می‌آید: یک عدد بالای مشهور به سیستولی که حاصل انقباض قلب است و یک عدد پایین معروف به دیاستولی که از فعالیت انبساطی یا به بیان دیگر فاصله بین دو انقباض قلب ناشی می‌شود.

وقتی با فشارسنج پمپی میزان فشار خون اندازه‌گیری می‌شود درست در لحظه‌ای که صدای ضربان از گوشی شنیده می‌شود، عدد اول یا سیستولی روی درجه فشارسنج نشان داده می‌شود و هنگامی که نبض در گوشی پزشکی از صدا می‌افتد، عدد دوم یا دیاستولی حاصل می‌شود. فشار خون در رگ‌های افراد متفاوت است، اما به طور معمول عدد اول فشار خون اغلب افراد باید بین 12 تا 13 سانتی‌متر جیوه و عدد دوم نیز معمولا در حدود 8 یا 8.5 سانتی‌متر جیوه باشد. این اعداد معیار بیان فشار خون قلمداد می‌شود و شما هنگام مراجعه به پزشک یا از زبان پرستاران و درمانگران هر دو را به عنوان مثال به این صورت خواهید شنید: 12 روی 8.

عوامل و علایم پرفشاری خون

متخصصان بر این باورند که بسیاری از علل ایجاد فشار خون همچنان نامعلوم است، اما از موارد زیر به عنوان دلایل و عواملی یاد می‌شود که می‌تواند باعث پرفشاری خون شود.

وراثت و نژاد: گفته می‌شود مشکلات پرفشاری خون در میان سیاهپوست‌ها شایع‌تر ‌ و زودتر نمود می‌یابد. همچنین اشخاصی که در خانواده خود اشخاص مبتلا به فشار خون دارند احتمال به ارث بردن آن را خواهند داشت.

سن و جنس: طبق برخی آمار مردان بیش از زنان به این بیمار دچار می‌شوند و در میان زنان نیز خانم‌های یائسه بیشتر دچار پرفشاری خون می‌شوند.

اضطراب و استرس: دانشمندان در آزمایش‌ها و تحقیقات خود متوجه افزایش ناگهانی فشار خون در رگ‌ها هنگام بروز برخی عوامل روانی به‌خصوص استرس شده‌اند. گرچه این عامل به طور موقت فشار را افزایش می‌دهد، اما شانس ابتلای افرادی که اضطراب در زندگی آنها تبدیل به روحیه شده است و دفعات و زمان‌های زیادی دچار استرس می‌شوند به بیماری پرفشاری خون نیز بیشتر است.

کاهش پتاسیم و افزایش سدیم: نمکی که در انواع غذاها به کار می‌رود حاوی ماده شیمیایی سدیم است که بر افزایش فشار اثرات نامطلوب فراوان دارد. سدیم و پتاسیم ازجمله مواد شیمیایی مورد نیاز بدن است، اما وقتی تعادل میان آنها بر هم بخورد مشکل‌ساز خواهد بود. به‌ویژه اگر این نبود تعادل به نفع سدیم تمام شود و سطح پتاسیم پایین باشد، افزایش فشار خون را به دنبال خواهد داشت. به همین دلیل است که اشخاص مبتلا به این بیماری را اغلب موارد کسانی تشکیل می‌دهند که نمک زیادی در وعده‌های غذایی خود مصرف می‌کنند.

الکل و دخانیات: الکل با ایجاد نارسایی در قلب باعث افزایش نادرست فعالیت آن و در نتیجه ایجاد فشار بیشتر برای پمپاژ می‌شود. سیگاری‌ها و به‌ویژه کسانی که قلیان یا پیپ می‌کشند نیز بیش از دیگر افراد با احتمال ابتلا به این بیماری رو به رو هستند. قلیان و پیپ به دلیل غلظت زیاد دود حاوی مواد درونی تنباکو سریع‌تر و ضخیم‌تر روی دیواره رگ‌ها می‌نشیند و با تنگ شدن مجاری عبور خون، فشار بیشتری برای حرکت سریع و خونرسانی به بخش‌های مورد نیاز صورت می‌گیرد.

چاقی و تحرک کم: یکی از عوامل بارز در ابتلا به مشکل پرفشاری خون وزن زیاد است. به دلیل این‌که چنین افرادی معمولا از فعالیت‌های ورزشی نیز رویگردانند و تحرک بسیار کمتری دارند، شانس ابتلا به بیماری مذکور در چنین اشخاصی نه‌تنها بیشتر بلکه تا حد زیادی زودتر هم هست.

عوامل دیگر: کلسترول بالا، مصرف غذاهای پرچرب، نشستن زیاد، فشارهای عصبی و سبک زندگی سخت و خارج از تحمل ازجمله دلایلی هستند که می‌توانند باعث پرفشاری خون شوند.

علایم و عوارض

بیماری فشار خون گاهی علامت خاصی ندارد، اما به طور معمول سردرد، اختلال در بینایی یا احساس فشار در ناحیه چشم (فشار در مویرگ‌هاست)، احساس تنگی نفس و گاهی درد در ناحیه قفسه سینه، تپش قلب، گرگرفتگی و احساس گرمای ناگهانی از مشهورترین علایم و نشانه‌های این بیماری به‌شمار می‌رود. در مواقعی که فشار خون از حالت طبیعی کمتر است نیز سرگیجه و احساس منگی می‌تواند علامت این باشد که خون فشار کمی دارد و به اندازه کافی به مغز نمی‌رسد.

هر قدر فشار خون در رگ‌ها بیشتر شود و هر چه دیرتر به فکر معالجه آن باشید آسیب بیشتری متوجه بدنتان خواهد شد. از جمله عوارض و مشکلاتی که به سبب ازدیاد فشار خون در افراد پیش می‌آید می‌توان به‌طور فهرست‌وار به نارسایی‌ها، اختلالات‌ یا بیماری‌هایی چون تخریب شبکیه چشم، نابینایی، اتساع شرایین، تورم رگ‌ها، اختلالات قلبی، احتمال سکته مغزی و قلبی، اختلال یا از کارافتادگی کلیه‌ها اشاره کرد.

پیشگیری و درمان

اگر نشانه‌های افزایش فشار خون در شما دیده شد یا اگر در آستانه سنین میانسالی قرار دارید بهتر است به فکر کنترل منظم فشار خون‌ و درمان آن باشید. برای این‌که از سلامت یا بیماری خود در این زمینه آگاه شوید، معاینه پزشکی و انجام آزمایش‌های مرتبط همواره بهترین راهکار و اولین قدم محسوب می‌شود.

پزشک پس از تایید ابتلا به فشار خون ممکن است داروهایی به شما بدهد، اما هم به عنوان پیشگیری و هم در زمان ابتلا و معالجه و درمان دارویی بهترین کار این است که اگر سیگار می‌کشید یا دخانیات دیگری مصرف می‌کنید (به‌خصوص قلیان یا پیپ که حجم بسیار بیشتری از دود را وارد ریه‌ها می‌کند) سیگار و سایر دخانیات را ترک کنید. اگر سبک زندگی یا روحیه شما به گونه‌ای است که اغلب موارد در حالت استرس به سر می‌برید با مراجعه به متخصصان و مشاوره و کسب راهنمایی این عامل ابتلا یا افزایش فشار را کاهش دهید. دو راهکار بسیار خوب دیگر نیز کمک شایانی می‌کند که فشار خونتان در حالتی کنترل‌شده باقی بماند: اصلاح تغذیه و انجام ورزش. ورزش باعث می‌شود بدن به تحرک و فعالیت واداشته شود و با مداومت در تحرک لازم، سوخت و ساز بدن به شیوه‌ای بهتر صورت بگیرد. وقتی سوخت و ساز مناسب باشد و برنامه غذایی مناسبی پیش گرفته شود از اضافه وزن و چاقی که عامل دیگری برای ابتلا به بیماری پرفشاری خون محسوب می‌شود در امان خواهید بود.

در صورت عدم پیشگیری و ابتلا به بیماری، داروهایی که پزشک به شما خواهد داد نیز معمولا شامل کاهش‌دهنده‌های کلسترول احتمالی، مهارکننده‌های تپش قلب، بلوک‌کننده‌های فشار (مثل آنتولول و پروپرنولول)، بازدارنده‌های هورمونی خاص (آنزیمی به نام آنژیوتنشن) و مانند اینهاست. در پایان توصیه می‌شود که فشار خونتان را همواره به طور منظم کنترل کنید و در صورتی که سبک زندگی شما، چه در زمینه رژیم غذایی و چه در زمینه فعالیت جسمی یا عادات روحیه‌ای و روانی، سبکی سالم نیست برای جلوگیری از عوارض حتمی آنها این موارد را اصلاح کنید تا هم عمر بیشتری داشته باشید هم عمر خود را در سلامت و صحت طی کنید.