فتحی جنس کار را می‌شناخت

به عنوان یکی از بازیگران اصلی مجموعه تلویزیونی شب دهم، فکر می‌کنید دلیل اصلی موفقیت و ماندگاری این سریال در چیست؟

موفقیت یک مجموعه نمایشی به دلایل متعددی وابسته است. درخصوص سریال شب دهم، می‌توان اولین عامل را در انتخاب افرادی دانست که در این کار حضور داشتند. از مجید میرفخرایی در مقام طراح صحنه گرفته تا فردین خلعتبری به عنوان آهنگساز و علیرضا قربانی خواننده و بازیگران، همه انتخاب‌های درست و مناسبی برای این کار بودند. افرادی بودند که در وهله اول کیفیت کار برایشان اهمیت داشت. ضمن این‌که خود حسن فتحی انسان بسیار موشکاف و باهوشی است و همراهی وی با حسن بشکوفه به عنوان یک تهیه‌کننده بلندنظر، همکاری موفقی را شکل داده بود و تمام این مسائل در موفقیت و کیفیت کار نقش داشت. عامل بعدی، عناصری بود که در فیلمنامه این کار وجود داشت.

مردم ما عموما داستان‌های کلاسیک شبیه به شاهنامه را دوست دارند. اینجا هم فیلمنامه کار ساختار کلاسیکی داشت و داستان منسجمی را شکل داده و هم به لحاظ طراحی شخصیت‌ها و هم دیالوگ‌نویسی و به کار بردن ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات، شعاری نبود و همه چیز خیلی مستقیم و واقعی به نظر می‌رسید. خود سریال هم در زمان و موقعیت مناسبی پخش شد و البته از همه چیز مهم‌تر علاقه و عشق مردم ما نسبت به امام حسین(ع) و اخلاق جوانمردی بود که موجب شد همه این عوامل در کنار هم موجب دیده شدن بهتر این سریال شود.

یادتان هست که زمان شما توسط چه کسی به پروژه سریال معرفی و چطور با حسن فتحی آشنا شدید؟

من خیلی بیشتر از این‌که در تلویزیون فعالیت کنم در تئاتر بوده‌ام و روی صحنه فعالیت کرده‌ام. همان‌طور که احتمالا می‌دانید فتحی هم فعالیتش را از نوشتن نقد برای تئاتر آغاز کرده و سال‌ها با این حوزه آشنایی داشته است. اخلاق تئاتری‌ها این است که همدیگر را بهتر می‌شناسند و برخلاف بسیاری از کارگردانان دیگر، به جای این‌که به دنبال بازیگران گیشه‌ای و استفاده از چهره‌ها باشند، به هنر و بازی بازیگر ارج و احترام می‌گذارند. من این برداشت از سوپراستارسازی را که در سال‌های گذشته شکل گرفته و بازیگر صرفا براساس نامش برای نقش انتخاب می‌شود قبول ندارم. انتخاب بازیگر ازجمله مراحل اصلی یک پروژه است. بازیگر خوب با خودش خلاقیت و ایده به کار می‌آورد. هر چقدر که یک کار خوب باشد چنانچه بازیگر توانایی در آن حضور نداشته باشد، به درستی شکل نمی‌گیرد و برعکس این قضیه هم صادق است. در این سریال هم همان‌طور که دیدید حسن فتحی جنس کار خود را به درستی می‌شناخت و براساس آن به سراغ بازیگران درستی هم رفت و در نتیجه از آن استقبال شد و در حافظه تاریخی مردم هم ماند.

به فعالیت و بازی‌تان در عرصه تئاتر اشاره کردید؛ دلیل این کم‌کاری شما در تلویزیون چیست؟ خودتان علاقه‌ای به این عرصه ندارید و نقش‌ها را گزیده انتخاب می‌کنید یا از متن‌هایی که به شما پیشنهاد می‌شود راضی نیستید؟

یکسری از متن‌ها ممکن است در واقعیت خوب باشند، اما در قالب تلویزیون که ساخته می‌شوند شعاری به نظر می‌رسند؛ چراکه ذات هنر با اغراق همراه است، به‌خصوص در کمدی که این قضیه خیلی بیشتر به چشم می‌خورد. حالا اگر ما بخواهیم خودمان هم به این اغراق چیزی اضافه کنیم نتیجه واقعا خوب نخواهد شد. ضمن این‌که وجود کارگردان و بازیگران کار هم در کنار متن مهم است. البته فکر می‌کنم قسمتی از این ضعف به مسائل مالی برمی‌گردد که در این چند ساله گریبانگیر صدا و سیما شده و موجب می‌شود بسیاری از سوژه‌های خوب به درستی شکل نگیرند، اما نباید فقط مسائل مالی را بهانه قرار بدهیم و همچنان بهتر است به دنبال بهتر شدن آثار باشیم. ضمن این‌که مردم هم خوب و بد بودن اثر را می‌فهمند و ممکن است الان بگویند که چرا مثلا در سریالی حضور نداشته‌ای، اما سال‌ها بعد که نگاه می‌کنند با خودشان می‌گویند چه خوب شد که طرف فلان سریال را بازی نکرد. این خود بازیگر است که باید کارنامه‌اش را نگاه کند و ببیند آیا نقش موردنظر در شان کارنامه‌اش است یا نه، چون من فکر می‌کنم بازیگری هم درست مثل زندگی کردن است و همان‌طور که به دنیا آمدن ما بیهوده نیست، راهی هم که برای زندگی انتخاب می‌کنیم و مسیری که می‌رویم نباید بیهوده باشد. البته جاهایی هم هست که عشق و علاقه حرف اول را می‌زند. مثلا من نگاه کردم و دیدم تاکنون کاری برای حضرت ابوالفضل(ع) انجام نداده‌ام؛ نتیجه‌اش این شد که در تله فیلم «بیا می‌بخشیم» به کارگردانی جواد مزدآبادی بازی کردم که اتفاقا کار موفقی هم شد و مورد استقبال تلویزیون قرار گرفت.

هر ساله سریال‌های مناسبتی زیادی در تلویزیون ساخته و پخش می‌شود، اما همه این کارها اقبال و استقبال چندانی ندارند. فکر می‌کنید به چه دلیل بسیاری از این سریال‌ها به سرعت به دست فراموشی سپرده می‌شوند؟

به این دلیل که مدام درگیر تکرار می‌شویم. همیشه به دنبال تکرار و بیهوده گویی هستیم. سوژه‌ها تکراری و بازی‌ها تکراری است و کسی هم برای بیرون رفتن از این وضعیت کاری نمی‌کند. من تعجب می‌کنم، چرا که مسئولان فرهنگی و تلویزیون ما همه آدم‌های بافرهنگ و باسوادی هستند و قطعا از بهترین‌های این کار بوده‌اند که برای این سمت‌ها انتخاب شده‌اند. باید این افراد مسئول کاری کنند و یک آسیب‌شناسی انجام بدهند تا ببینند چرا ما به این وضعیت دچار شده و از مسیر فرهنگی‌مان به دور مانده‌ایم.

صحبت‌هایمان را با خاطره‌ای از مجموعه شب دهم به پایان ببریم. به یاد ماندنی‌ترین خاطره‌ای که از این سریال به یادتان مانده چیست؟

خاطره که زیاد است. به هر حال سال‌های زیادی از ساخت و پخش این مجموعه می‌گذرد و در این مدت صحبت‌های زیادی شده و بارها در مورد آن صحبت کرده‌ام. فکر می‌کنم همان‌طور که توقع دارم تلویزیون کمتر سریال تکراری بسازد بهتر است خودم هم خاطره تکراری تعریف نکنم، اما همین که می‌بینم بعد از این همه مدت مردم هنوز سریال را دوست دارند و آن را با علاقه دنبال می‌کنند برایم بهترین و بزرگ‌ترین خاطره است.

غنیمت شمردن حضور کارگردانان هوشمند

فکر می‌کنم در شرایط کنونی نباید باری به هر جهت کار کنیم و به دنبال ادامه همین مسیر باشیم. باید به هنرمندانی بها داده شود که متفکر، خلاق و اهل نقد هستند. اگر فضای رقابتی درستی شکل بگیرد، کارهای بهتری ساخته می‌شود. لازم به تاکید من نیست ولی حضور افرادی مثل حسن فتحی و کارگردانانی این چنین هوشمند و دارای فکر را باید غنیمت شمرد و بهتر است آنها را حفظ کرده و شرایطی فراهم کنیم تا کارهای ماندگاری چون شب دهم را در کارنامه سیما از خود به جای بگذارند. در این صورت مخاطبان هم راضی‌تر خواهند بود.

زهرا غفاری

جام‌جم