پیامبران به روایت انیمیشن‌

اندی واچوفسکی پاسخ داد: بشر از طلوع زندگی و زمانی که ادراک کافی به دست می‌آورد، همواره تشنه شنیدن داستان است تا زمانی‌ که می‌میرد. شنیدن قصه‌های متعدد برای بشر مثل غذا و خواب می‌ماند و بر اساس تربیت و نوع زیست‌محیطی، میزان عطش به شنیدن قصص، در وجود آدمی متفاوت است. با دستمایه قرار دادن پاسخ واچوفسکی، می‌توان دریافت تربیت و اوج کمالگرایی انسانی رابطه مستقیمی با شنیدن داستان و افسانه دارد. ویلیام کورسارو یکی از محققان جامعه‌شناسی کودک، می‌نویسد: اگر قصص پیامبران بخش مهمی از کتب الهی را در بر می‌گیرد، فقط به این دلیل است که زمینه نقل پدران برای فرزندان باشد. ارائه این قصص سرفصل‌های مهم کودکان را در بر خواهد گرفت و در روند کمالگرایی ذهنی و فرهنگی آنان موثر خواهد بود. (کورسارو، ۲۰۰۵، ص 88)

بی‌تردید داستان زندگی انبیا در روند مسیر تربیتی کودکان و نوجوانان تاثیر شگرفی خواهد داشت.
قصص انبیا در مدیوم تصویر حتی اگر در قالب فیلم سینمایی و سریال بارها ساخته شود، همواره مخاطب خواهد داشت. حال اگر پرداخت متفاوتی داشته باشد، موجب جذب بزرگسالان خواهد شد.

برداشت شیعی از زندگی پیامبران

سیاست سرگرمی‌سازی با قصه‌های انبیا از سر فصل‌های استراتژیک تربیت رسانه‌ای به شمار می‌رود و ارائه این قصص پیش از پرداخت دراماتیک به پژوهشگری محتوا و ارتقای تکنیکال نیاز دارد؛ پژوهشی که توام با نگارش فیلمنامه نباشد و قبل از نگارش فیلم‌نوشت با استناد به روایات امامیه و شیعی باشد. مجموعه انیمیشن پیامبران که از شبکه دو به نمایش درمی‌آید، بر همین اساس نوشته و تولید شده است.

فصل نخست این مجموعه دارای نشانه‌هایی است که پژوهشگری در حوزه روایت‌های قرآنی و برداشت شیعی از زندگی پیامبران در آن نمود پررنگی دارد. سریال به تهیه‌کنندگی صادق کریمیان، کارگردانی وحید هماتاش و نویسندگی محمدرضا عابدی تولید شده است. غیر از شگردهای بصری که موجب ارتقای استانداردهای انیمشین‌سازی شده است، عابدی در حوزه نشر، نویسنده‌ای خلاق و کاملا شناخته شده و در حوزه ادیان، پژوهشگر و نویسنده سرشناسی است. وفادار بودن قصص انبیا به قرآن، موجب نمود شاخصه‌های دراماتیک این مجموعه شده و البته بخشی از پژوهش‌های شیعی صورت کاملا دراماتیک و گیرایی در مجموعه پیامبران دارد.

مجموعه پیامبران از نظر محتوا، فرم و زبان، برای مخاطبان رده سنی کودک و نوجوان قابل فهم است. از سوی دیگر در متن فیلمنامه از تکرار کلیشه‌های مرسوم شعاری پرهیز شده و ساخت چنین مجموعه‌ای آمادگی ذهنی خوبی برای کودکان و نوجوانان را موجب می‌شود. باید این واقعیت را پذیرفت با افزایش سن و رفع محدودیت‌ها، کودکانی که امروز شاهد چنین مجموعه فاخری هستند با آثار نمایشی هالیوودی که به صورت سهل‌الوصولی در دسترس هستند آشنا می‌شوند و تصویر مخدوش هالیوودی از انبیا را تجربه می‌کنند، اما اگر در سنین پایین حقیقت الهی پیامبران در قالب انیمیشنی ساده به مخاطبان کودک و نوجوان تفهیم شود، در مواجهه با خدمات بصری هالیوودی، قطعا حقیقت شکل گرفته اولیه توسط مجموعه‌هایی از این دست از ضمیر خودآگاه مخاطبان پاک نخواهد شد و مخاطبان مجموعه‌هایی از این دست، کششی به سمت آثار تصویری الحادی نخواهند داشت و تلویزیون در مهندسی و کنترل افکار عمومی اقشار سنی مذکور قطعا موفق خواهد بود.

پیامبران به مثابه ابرقهرمان

هالیوود با رویکردی اومانیستی، پیامبران الهی را به قهرمانان یا به تعبیر نیچه‌ای، به ابر مرد‌هایی تبدیل می‌کند که برای رهایی و آزادی انسان از ظلم و استثمار قیام کرده‌اند و بازنمود رسالت الهی آنان نادیده گرفته می‌شود. آثار پر هزینه‌ای همچون، آخرین وسوسه مسیح(ع) مصاحبه با محمد(ص)، فتنه، ده فرمان ارمیای نبی، کد داوینچی و کتاب آفرینش همگی در رویکردی هارمونیک در تلاشند نگاه لیبرال دموکراتیک غرب را با چاشنی توراتی به خورد مخاطب دهند تا از این روزنه هم چرخ‌های صنعت سرگرمی‌سازی هالیوود به گردش درآید و هم زمینه برای تسلط هر چه بیشتر غرب بر دیگر جوامع فراهم آید.

در متاخر‌ترین این روایات هالیوود به گونه سیستماتیک و نظام‌مند دو اثر سینمایی پرهزینه در مورد حضرت نوح(ع) و پس از آن فیلم «هجرت؛ خدایان و پادشاهان» داستان زندگی حضرت موسی(ع)، شاهد تحریفات عجیبی هستیم.

با توجه به رشد و توسعه صنعت انیمیشن‌سازی در رسانه ملی و نخبگان تکنیکال در حوزه انیمیشن و پژوهشگرانی همچون عابدی که سال‌ها در حوزه ادیان فعالیت کرده است، آنچنان دشوار نیست که این مواجهه رسانه‌ای با همت و قدرت و بیشتری توسعه یابد.

علیرضا پورصباغ

جام‌جم