نابودی جنگل‌های کشور به چه قیمت؟

راحت‌تر از آنچه که فکرش را بکنیم. وقتی می‌گویند سالانه 35 تا 40 هزار هکتار از جنگل‌های کشور در معرض تهدید و نابودی است آیا آن وقت ازدست دان جنگل امری غیرممکن می‌شود.

آمارها در خصوص نابودی جنگل درکشور متفاوت است به‌عنوان مثال سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در آماری اعلام کرده مساحت کنونی جنگل‌های ایران به هفت هکتار کاهش پیدا کرده است، اما براساس آمارهای سازمان‌های داخلی، جنگل‌های کشور از حدود ١٨‌میلیون هکتار به ١١‌میلیون و ٧٥‌هزار هکتار و سطح جنگل‌های شمال نیز از حدود 3.4 به 1.9 میلیون هکتار کاهش پیدا کرده است.

اکنون سرانه هر ایرانی از جنگل‌های کشور حدود دو هکتار است که تقریبا شش هکتار کمتر از سرانه جهانی است.

براساس گزارش بانک جهانی نیز میانگین سالانه نابودی جنگل‌های خزری، ٤٥‌هزار هکتار، معادل 2.4 درصد از کل مساحت جنگل‌های این ناحیه و 0.3 درصد از مساحت کل جنگل‌های کشور است که وضع جنگل‌های بلوط زاگرس نیز بهتر از جنگل‌های شمال نیست.

کارشناسان عوامل مختلفی را برای نابودی جنگل ذکر می‌کنند که به دو دسته عامل انسانی وطبیعی تقسیم می‌شود که البته سهم عامل انسانی از طبیعی بسیار بیشتر است نظیر آتش سوزی‌های جنگل که در سال‌های اخیر روند افزایشی نیز داشته است به طوری که به‌گفته معاون فنی یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور تا کنون سالانه 1700مورد آتش سوزی در جنگل‌های کشور رخ داده است که این تعداد برابر با میانگین سالانه 15 هزار و 700 هکتار است.

سهم فعالیت‌های عمرانی نظیر قطع درختان را در نابودی جنگل نمی‌توان نادیده گرفت، زیرا صاحبان این نوع فعالیت‌ها عرصه‌ای را که مورد فعالیت قرار می‌دهند بسیار گسترده و وسیع است و از سوی دیگر رعایت نکردن اصول فنی و انجام ندادن هماهنگی‌های لازم پیش از اجرا و مهم‌تر از آن پیش از تهیه طرح در قطع بی‌رویه درختان تاثیرگذار است.

این فعالیت‌ها در جنگل‌های زاگرسی به دلیل شکننده بودن آن آشکار‌تر است، اما جنگل‌های شمال به دلیل جاذبه‌هایی که دارند بیشتر به واسطه اهداف متفاوت همانند تغییر کابری از دست می‌روند.

قطع درختان برای مصرف سوخت‌، عدم اجرای برنامه‌های احیایی، ورود بیش از حد دام به جنگل، مدیریت اشتباه و رفت و آمدهای ناآگاهانه مردم و گردشگران به مناطق جنگلی از دیگر عوامل مهمی است که هر کدام نقش بسیار مهمی در تخریب و نابودی جنگل‌ها دارند.

به هرحال روزانه هزاران اصله درخت در جنگل‌ها و مناطق حفاظت شده قطع می‌شوند به طوری که گفته می‌شود در۵۰ سال اخیر یک سوم جنگل‌های ایران نابود شده‌اند. لذا کارشناسان معتقدند اگر این روند ادامه یابد در ۶۰ سال آینده اثری از جنگل‌های امروزی ایران باقی نخواهد ماند. و سهم هر ایرانی از جنگل که اکنون به 0.2 هکتار یعنی یک چهارم میزان جهانی آن (0.8 هکتار) رسیده است به صفر خواهد رسید همان‌طور که «فائو» اعلام کرده است اگر سطح جنگل‌های یک کشور از ٢٥‌درصد خاک آن کشور کمتر شود، آن کشور به لحاظ زیست محیطی در وضع بحرانی قرار می‌گیرد. این در حالی است که جنگل و مرتع 5.7 درصد از مساحت کشور را تشکیل می‌دهد. این یعنی یک بحران انسانی و محیط‌زیستی که بیش از هر زمان دیگری جنگل‌ها و منابع طبیعی‌اش در معرض تهدید است.

سها روحانی - دبیر گروه ایران