پرورش دینی و تربیت بدنی در مساجد

مسجد نیز که در اسلام در جایگاه نخست پرورش روح انسانی قرار دارد، در صدر اسلام دارای کارکردهای بسیاری بوده است که امروزه آن کارکردها رنگ باخته است. اما چنانچه نخبگان ما به دنبال ایجاد تمدن اسلامی نوین باشند، باید پیوند بین اقشار مختلف جامعه بخصوص جوانان را با مسجد پایه‌ریزی کنند، زیرا مساجد مهم‌ترین پایگاه فرهنگی در مقابل سیل تهاجمات فرهنگی انحرافی است، از این رو ورزش که جذابیت خاصی برای جوان و نوجوان دارد می‌تواند با رعایت چارچوب‌هایی در مسجد به جذب آنان پرداخته و از طفیلی حضورشان در مسجد ضمن ورزیدن جسم به پرورش روح نیز بپردازند تا مسیر ساختن انسان‌های مومن و متعهد با ذهن و جسمی سالم برای ایجاد یک تمدن نوین اسلامی فراهم شود.

مسجد، پایگاه مهم عبادی و اجتماعی مسلمانان است. بنابراین، هم متولیان آن باید صالح و پاک باشند و هم برنامه‌هایش سازنده و تربیت‌کننده، هم بودجه‌اش مشروع و حلال باشد و هم مسجدیان اهل تقوا و باخدا و گرنه مساجد از هدف اصلی خود که آبادی معنوی است، دور خواهند ماند. یکی از جنبه‌های آبادانی رونق دادن به حضور جوانان در مسجد است، یکی از راه‌های جذب جوانان و نوجوانان توسعه کارکردهای مسجد است به این گونه که جوان حس نماید نیازهای مختلف روحی و جسمی خود را در کانون صفای الهی مسجد می‌یابد و از این منظر برگزاری کلاس‌های ورزشی در محیط پیرامونی مسجد می‌تواند این زمینه را فراهم کنند.

برکات حضور ورزشی در محیط پیرامونی مسجد

انجام تربیت بدنی در کنار مسجد می‌تواند روح پاک نوجوان و جوان را متعالی کند و این خود فرصتی است که فواید بسیاری برای نوجوان و جوان ما دارد، زیرا این حضور کمک مطلوبی در جهت کسب معنویات برای اوست که همواره مورد تاکید بزرگان دین اسلام بوده است.

اما با توجه به اهمیتی که قرار گرفتن محل ورزشی در محیط پیرامونی مسجد دارد، باید به الزامات آن نیز توجه کرد.

1 ـ توجه به خدا

ورزشکاری که در فضای پیرامونی مسجد ورزش می‌کند، باید به این نکته توجه کند که مسجد و فضای آن محل توجه به خداوند و ذکر نام اوست. حضور پیوسته در شرایط سخت ورزشی در محیط وابسته به مسجد سبب می‌شود یاد خدا در تمام شئون زندگی ورزشکار تسری پیدا کند.

بدون شک هیچ مکانی همچون در کنار مسجد قرار گرفتن به عنوان مظهر ذکرالله، این توانایی را ندارد که فعالیت بدنی و افزودن قوای جسمانی را با یاد خدا عجین سازد.

2 ـ مقتدا قرار دادن مولای متقیان

مسجد به عنوان محلی که هم زادگاه حضرت علی(ع) و هم محل شهادت آن بزرگوار است، با نام امیرمومنان درهم‌آمیخته و هیچ‌کس در اسلام در این شرف و شجاعت و پهلوانی به پای ایشان نمی‌رسد. اما علی(ع) همان کسی است که در دل شب در پی ایتام، نان و خرما به دوش گرفته و اوج روح بزرگ انسانی خویش را به مردمان نمایان می‌کند، براستی چه پیوندی بین نیروی جسمانی و روح متعالی علی(ع) با مسجد و محل ذکر الهی وجود دارد؟ آنچه مسلم است از برکات حضور ورزشکار در فضای متاثر از مسجد، اقتدا به مولای متقیان است.

3 ـ ورزش مقدمه تهذیب نفس

یکی دیگر از بایدها و خصوصیات مهمی که محیط پیرامونی مسجد باید برای ورزشکار به همراه داشته باشد همسو شدن با اخلاق و آداب انسانی و اسلامی است.

مهم‌ترین وظیفه‌ای را که حضرت امام برای ورزشکاران قائل هستند تقویت همزمان روح و جسم است. تأکید ایشان در تمام سخنرانی‌هایشان برای ورزشکاران بر این نکته است که جسم خود را همراه روح خود تقویت کنند و پس از پیدا کردن قوای جسمانی، به تقویت قوای روحانی خود بپردازند که این سبب افزایش نیروی جسمانی آنان نیز می‌شود.

4 ـ جهت دادن به نیروی جسمانی برای دفاع و مقاومت

امام راحل تقویت بنیه جسمانی بواسطه ورزش را مهم می دانند، اما در عین حال معتقدند این قدرت نباید در راستای ظلم و ستم به دیگران قرار گیرد بلکه باید برای دفاع از مملکت و مظلوم به کار رود. قطعا یکی از الزامات ورزش در کنار مسجد این است که ورزشکار نوجوان و جوان ما به عنوان یک عنصر مکتبی، انقلابی و در راستای حفظ کیان نظام اسلامی گام بردارد که در این راستا مربیان ورزشی در مساجد باید خود این گونه فکر کنند و این گونه عمل کنند.

5 ـ معرفی و صدور انقلاب

وظیفۀ مهم دیگر ورزشکار نوجوان و جوانی که در مسجد ورزش می‌کند معرفی و صدور انقلاب اسلامی و همچنین تقویت جمهوری اسلامی در زمان حضور در میادین بین‌المللی است. بی‌شک توجه به مسجد برای تاثیر‌گذاری معنوی روی رفتار و کردار ورزشکار نوجوان و جوان غیرقابل انکار است. مسجد به عنوان بزرگ‌ترین موسسه فرهنگی با چند ده هزار شعبه در سراسر کشور بیشترین کارکرد را در پیوند بین روحیه ورزشی و رفتار و کردار الهی می‌تواند دارا باشد.

6 ـ ورزشکار متعهد هوشیار

امام راحل(ره) بارها ورزشکاران را به هوشیاری در قبال توطئه‌های دشمنان فرا خواندند، مسجد به عنوان کانون اصلی بیداری و هوشیاری هر محله و شهر، چنانچه جوانان پرشور ورزشکار را از دسیسه‌های دشمنان آگاه سازد در واقع به کادر‌سازی نیروهای انقلابی دست زده است و از پایه نیروهای ارزشی را تربیت کرده تا در آینده بتواند از کیان مقدسات خویش با سلاح قوت و ایمان پاسداری کنند.

نبایدها در ورزش مساجد

با توجه به این که ما در این مقاله درصدد پیوند بین مسجد و تربیت بدنی نوجوان و جوان بودیم، نباید از نظر دور داشت که قطعا بعضی از موارد نباید در این راستا اتفاق بیفتد زیرا مسجد، مکانی است برای تمرین و ممارست خلق و خوی و رفتار و کردار پسندیده‌ انسانی و محل مناسبی است برای عملی کردن ارزش‌های والای اخلاقی و رفتاری در ابعاد گوناگون زندگی و سکّوی پرواز است به ملکوت.‌ برای فراهم شدن عبادت در مسجد، به شرایط و عوامل فراوانی نیاز هست که مکان عبادت، یکی از آنهاست.

1 ـ عدم هتک قداست مسجد: با توجه به این که لازم است پیوندی بین تربیت بدنی و تربیت دینی (مسجد) صورت گیرد، آیا جایز است این ورزش در فضای مسجد انجام شود؟

پاسخ مراجع بزرگوار به این صورت است که: خیر چون این کار باعث وهن و هتک حرمت مسجد است جایز نیست.

2 ـ مانع ذکر الله نشدن: فعالیت بدنی ورزشکار نوجوان و جوان نباید در حین نماز جماعت ادامه پیدا کند و باید مربی در ساعاتی قبل از نماز کلاس را تعطیل و از ورزشکار بخواهد خود را برای اقامه نماز مهیا کنند، زیرا در غیر این صورت این امر خود مانعی جدی در راستای تحقق وحدت بین تربیت بدنی و دینی نوجوان و جوان به حساب می‌آید و مصداق جلوگیری از یاد خداست و بنابراین مسجد باید از هرچه جلوی یاد خدا را می‌گیرد پیراسته باشد.

3 ـ عدم پخش موسیقی در مسجد: در تعدادی از باشگاه‌های ورزشی برای تهییج بیشتر جوان و نوجوان از موسیقی استفاده می‌شود که تاثیر هم دارد، اما این تحریک بیرونی بوده و خودجوش و متاثر از روحیات درونی نیست، ضمن آن که مضرات روحی نیز در پی دارد مثل عادت به موسیقی و در صورت نشنیدن موسیقی دلخواه، به وجود آمدن حالت یاس در ورزشکار، که این امر در جای خود قابل بحث و بررسی است، اما در مورد مسجد اصولا روح مسجد که فضای روحانی و قدسی است با موسیقی برگرفته از فضای مادی و زمینی همخوانی ندارد و پخش موسیقی نیز در مسجد جایز نیست و خود غفلت از یاد خدا را در پی دارد، البته جایگزین آن برای ایجاد تهییج می‌تواند جملات حماسی همراه با شور ورزشکار نوجوان و جوان ما باشد، در برخی ورزش‌های رزمی بومی شده خودمان بیان اسامی ائمه اطهار، فرستادن صلوات، بیان سرودهای متوالی و هماهنگ ورزشکاران و... جایگزین خوبی است.

جــام‌جـــم

حجت‌الاسلام محمود رضا قاسمی