امنیت بومی در‌ فضای سایبری

در حقیقت فضای سایبر مجموعه‌ای از ارتباطات از طریق رایانه‌ها و شبکه‌های مخابراتی را شامل می‌شود که به جغرافیای فیزیکی محدود نمی‌شود. این واژه نخستین بار توسط ویلیام گیبسون، نویسنده داستان‌های علمی ـ تخیلی در کتابی با عنوان Neuromancer مورد استفاده قرار گرفت. اینترنت و ارتباطات مبتنی بر اینترنت از پیچیده‌ترین بخش‌های فضای سایبری است که توسعه آن با تحولات چشمگیری در زندگی بشر امروز همراه بوده است. روند رو به رشد و پیشرفت اینترنت موجب شده است ما انسان‌ها بیش از پیش به این فناوری و خدماتی که از طریق اینترنت ارائه می‌شود، احساس وابستگی کنیم.

خودکفایی دفاعی و امنیتی

بی‌شک تضمین امنیت کاربران در فضای سایبری از اهمیت زیادی برخوردار است. بومی‌سازی محصولات و خدمات سایبری از راهکارهایی است که نه‌تنها می‌تواند مسیر رسیدن به خودکفایی را در این حوزه هموار سازد بلکه می‌تواند تضمین‌کننده امنیت کاربران باشد. با توجه به اهمیت این موضوع، دومین نمایشگاه صنعت بومی سایبری با هدف خودکفایی دفاعی و امنیتی و با تاکید بر بومی‌سازی و به‌روزرسانی سامانه‌ها و خدمات دفاعی و امنیتی از 3 تا 6 خرداد در مرکز ملی فضای مجازی برگزار شد.

حسن قدس، معاون پژوهش شرکت صنایع الکترونیک ایران و دبیر دومین نمایشگاه صنعت بومی سایبری در گفت‌وگو با جام‌جم درباره هدف از برگزاری این نمایشگاه این طور توضیح می‌دهد: دومین نمایشگاه صنعت بومی سایبری با همکاری سازمان پدافند غیرعامل کل کشور و صنایع الکترونیک ایران و با حمایت مرکز ملی فضای مجازی برگزار شد. در این نمایشگاه 80 شرکت فن‌آور در سطح کشور در حوزه تجهیزات مخابرات بومی، فناوری اطلاعات و فناوری افتای (امنیت فضای تبادل اطلاعات) بومی حضور داشتند و مدیران و مسئولان ارگان‌ها و سازمان‌های حساس در سطح کشور به طور اختصاصی از این نمایشگاه بازدید کردند.

دبیر دومین نمایشگاه صنعت بومی سایبری درباره ویژگی‌های مهم این نمایشگاه می‌افزاید: یکی از ویژگی‌های متمایز این نمایشگاه در مقایسه با نمایشگاه قبلی، فن بازاری بود که با حمایت صندوق‌های حمایتی کشور مانند صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق دفاعی و صندوق‌های دیگر برگزار شد که با هدف حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در کشور فعالیت می‌کنند. این فن بازار تعاملات بهره‌برداری از محصولات فناورانه در زیر ساخت‌های حیاتی و حساس را تسهیل کرده و امکان ارتباط مالی و تفاهم‌نامه‌های منجر به عقد قرارداد را در این نمایشگاه فراهم کرد. در این نمایشگاه خوشبختانه تعداد زیادی از مسئولان در لایه کارشناسی، تصمیم‌سازی و مدیریتی از نمایشگاه بازدید کردند. بعضی از آنها موفق شدند تفاهم‌نامه‌های جدی برای بهره‌برداری از محصولات بومی در زیرساخت‌های حیاتی و حساس ایجاد کنند. امیدواریم هدف این نمایشگاه که تامین بخشی از زیرساخت‌های حیاتی و حساس از طریق محصولات بومی است محقق شود.

معاون پژوهش شرکت صنایع الکترونیک ایران درباره محصولات شاخص در این نمایشگاه می‌گوید: بر اساس مصوبه کمیسیون عالی شورای عالی فضای مجازی، مجموعه نشست‌هایی را برگزار کردیم و تعدادی از محصولات را ارزیابی کردیم. حدود 180 محصول جدید در این نمایشگاه عرضه شد که تولید بعضی از آنها از سال 1390 آغاز شده بود. بعضی از این محصولات در زیرساخت‌ها و شبکه‌ها به کار گرفته می‌شود و بعضی از محصولات نیز اکنون در مراحل آزمایشی هستند. در کمیته‌هایی که داشتیم 10‌محصول به‌عنوان محصولات راهبردی برتر انتخاب و در نمایشگاه معرفی شدند. این محصولات منتخب توسط مشتریانی که از آنها بهره‌برداری کرده بودند مورد تائید قرار گرفته است.

فناوری تبادل اطلاعات در سایه امنیت

سایبر در فارسی به نوعی به مفهوم فتا یا فناوری تبادل اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حسن قدس، ضمن تائید این مطلب می‌گوید: نزدیک‌ترین مفهوم به کلمه سایبر معادل فتا یا فضای تبادل اطلاعات است که محصولات حوزه فناوری اطلاعات بومی، محصولات حوزه ارتباطات بومی و محصولات افتا (افزایش فضای تبادل اطلاعات) بومی را شامل می‌شود. البته مجموعه محصولات دیگری نیز وجود دارد که در خارج از این بخش‌ها قرار می‌گیرد. اما عمده محصولات نمایشگاه در این سه حوزه قرار می‌گیرد. ضد بدافزار یکی از محصولات فضای سایبری است که به امن‌سازی رایانه‌های شخصی یا سازمانی، سامانه سوئیچ‌های مخابراتی یا شبکه‌های خصوصی مجازی کمک می‌کند. بخشی از سامانه‌های سایبری از دیگر محصولات سایبری هستند که کمک می‌کنند در فضای امن و مطمئن تبادل اطلاعات انجام شود. پورتال‌های سازمانی امن سازی شده، توکن‌های امنیتی که برای احراز هویت کاربران کاربرد دارد از دیگر محصولات سایبری است که موجب می‌شود نرم‌افزار‌ها توسط هر کاربر غیرمجازی شناسایی نشود.

وی با اشاره به اهمیت محصولات سایبری می‌گوید: هر‌کدام از این محصولات در تامین امنیت و جلوگیری از نفوذ به شبکه نقش بسیار مهمی دارد. از دید مخاطب عام، کاربرد این محصولات مبهم به نظر می‌رسد؛ اما مخاطب خاص می‌داند منظور ما محصولات فناوری اطلاعات امن‌سازی‌‌شده، نرم‌افزار‌های ایمن شده یا سخت‌افزارهای بومی شده است که در زیرساخت‌هایی مانند سوئیچ‌های مخابراتی یا مسیریاب‌های امن که با قابلیت ایجاد ایمنی ذاتی و داخلی برای شبکه‌های موردنیاز در سطح کاربر، کاربرد دارد. در این حوزه بومی‌سازی محصولاتی که امنیت شبکه را تضمین می‌کنند، از اهمیت بیشتری برخوردار است.

سیستم عامل از محصولات راهبردی در حوزه امنیت سایبری است که در نمایشگاه قبلی نمونه‌هایی از این سیستم‌های عامل رونمایی شد. قدس با اشاره به این موضوع می‌گوید: امیدوار بودیم در این فاصله برای بهره‌برداری بیشتر از زیرساخت‌ها، سیستم‌های عامل بومی زمینه‌سازی شود. در این محصولات از یک سو بخش فناوری و تولیدکننده مطرح است که در کشور ما این توانمندی وجود دارد. از سوی دیگر موضوع فرهنگ و مدل مهاجرت مطرح است که در این زمینه در کشور ضعف‌هایی داریم. در فناوری‌های کوچک مانند ضد بدافزار که بخش کوچکی از سازمان‌ها با آن مواجه هستند، ساده‌تر می‌توانیم اینها را در شبکه وارد کنیم. اما در مورد سیستم‌های عامل که با حجم زیادی از تغییر و تحول در سطح سازمان و سطح ملی مواجه هستیم باید مدل‌های مهاجرت قوی‌تر را مورد توجه قرار دهیم که متاسفانه در بخش حاکمیتی و تخصصی فرهنگسازی ضعیف انجام شده است. ما باید از بخش‌های دیگر شروع کنیم تا بتوانیم به اهدافی که در بخش‌های دیگر در نظر داریم برسیم.

دبیر دومین نمایشگاه صنعت بومی سایبری در پایان تاکید می‌کند: صنعت ما رو به رشد است. باید کمک کنیم صنعت توسعه پیدا کند. صنعت میکروالکترونیک و توسعه قطعات نیمه‌هادی در کشور ما ظرفیت بسیار خوبی دارد. در دانشگاه از نظر طراحی قطعات میکروالکترونیک ظرفیت‌های خوبی وجود دارد. اما ظرفیت صنعتی ما در زمینه تولید ضعیف است که باید آن را تقویت کنیم.

فرانک فراهانی‌جم / گروه دانش