آیا نماز آیات واجب فوری است؟

سوال: اگر نماز آیات به واسطه (خسوف، کسوف، زلزله و...) بر عهده فردی بوده، ولی بجا نیاورده است، آیا با نیّت ادا بخواند یا قضا؟

امام خمینی(ره):

در خسوف و کسوف: باید نیّت قضا نماید.

در زلزله: هر وقت بخواند ادا است.

آیت الله خامنه ای(دام ظلّه):

در فرض سوال اگر سبب وجوب نماز آیات خسوف و یا کسوف بوده واجب است بعد از آن به نیّت قضاء بخواند و امّا در سایر آیات باید نماز آیات را به نیّت اداء بجا آورد.

آیت الله سیستانی(دام ظلّه):

در خسوف و کسوف: نماز قضا می شود.

در زلزله و رعد و برق و مانند اینها: نماز آیات واجب نیست ولی اگر خواست نماز بخواند، بنابر احتیاط مستحب بدون نیت ادا و قضا بخواند.

آیت الله شبیری زنجانی(دام ظلّه):

در خسوف و کسوف: نماز قضا می شود.

در زلزله و رعد و برق و مانند اینها: بنابر احتیاط در وقت خواندن، نیت ادا و قضا نکند.

آیت الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):

در خسوف و کسوف: باید نیت قضا نماید.

در زلزله و رعد و برق و مانند این ها هر وقت بخواند ادا است.

آیت الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):

در زلزله و صاعقه و مانند آن احتیاط مستحب آن است که تا آخر عمر هر وقت توانست بخواند.

سوال: چگونگی خواندن نماز آیات را توضیح دهید و طی چه عواملی واجب می گردد؟

جواب: نماز آیات در موقع واقع شدن آیات الهی از قبیل: زلزله، خسوف، کسوف، و... واجب می شود و یکی از شیوه های خواندن این نماز به طریق زیر است: نماز آیات دو رکعت است که هر رکعت پنج رکوع دارد، در رکعت اول پس از تکبیرة الاحرام، حمد را بخوانید و یک سوره را پنج قسمت کنید و پس از خواندن قسمت اول آن به رکوع بروید و پس از رکوع اول فقط قسمت دوم سوره را بخوانید و به رکوع بروید و همین طور تا سوره تمام شود سپس به سجده بروید و پس از دو سجده رکعت دوم را نیز مانند رکعت اول بجای آورید. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 841 و 848، م 1491 و 1507)

سوال: در مناطقی که زلزله می آید بعدا پس لرزه هائی هم می آید آیا اینها هم نماز دارند؟

جواب: اگر پس لرزه ها در محل قابل احساس باشد و زلزله مستقلی به حساب آید نماز آیات دارد. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 852، استفتائات رهبری، س 731)

سوال: کسانی که در موقع ماه یا خورشید گرفتگی متوجه این پدیده نشوند آیا باز نماز آیات بر آنهات واجب است؟

جواب: اگر کسی در موقع گرفتن ماه و خورشید متوجه این پدیده نشود و پس از آن متوجه گردد، اگر تمام ماه یا خورشید گرفته بوده نماز آیات بر او واجب است و در غیر این صورت واجب نیست. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 545، م 1499)

سوال: آیا نماز آیات واجب فوری است یا با تأخیر هم می شود خواند؟

جواب: پس از وقوع آیت (زلزله، ماه گرفتگی، خورشید گرفتگی و...) نماز آیات را باید فورا بجای آورد و در صورت تأخیر در بعضی موارد قضا می شود. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 545، م 1500)

سوال: اگر از سن 15 سالگی تاکنون نمازهای آیات زیادی بر ما واجب شده است و ندانیم چه میزان است، چگونه باید قضا کنیم؟

جواب: به تعدادی که یقین دارید بجا آورید. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 781، م 1383)

سوال: اگر از چیزهایی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکی اتفاق بیفتد، انسان باید در این گونه مواقع چه کند؟

شخص مکلّف است برای هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند، مثلا اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود، باید دو نماز آیات خواند. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 841، م 1492)

سوال: آیا اگر در نماز آیات بسم الله الرحمن الرحیم را قسمتی از سوره حساب کنیم و بعد از گفتن آن به رکوع اول برویم، صحیح است؟

کیفیت خواندن نماز آیات بدین صورت است: نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد و می توان آن را به دو حالت خواند. اول: انسان بعد از نیت، تکبیر بگوید و یک حمد و یک سوره تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد، دوباره یک حمد و یک سوره بخواند، باز به رکوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد و رکعت دوم را هم مثل رکعت اول بجا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.

دوم: اینکه بعد از نیت و تکبیر و خواند حمد، آیه های یک سوره را پنج قسمت کند و یک آیه یا بیشتر از آن را بخواند و به رکوع رود و سر بردارد و بدون این که حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود و همین طور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام نماید، مثلاً به قصد سوره «قل هو الله احد»، «بسم الله الرحمن الرحیم» بگوید و به رکوع رود، بعد بایستد و بگوید: «قل هو الله احد» دوباره به رکوع رود و بعد از رکوع بایستد و بگوید: «الله الصمد» باز به رکوع رود و بایستد و بگوید «لم یلد و لم یولد» و برود به رکوع باز هم سر بردارد و بگوید: «و لم یکن له کفواً احد» و بعد از آن به رکوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن، دو سجده کند و رکعت دوم را هم مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از سجده دوم تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.

بنابر این طبق نظر امام خمینی و اکثر فقهای معاصر، می توان «بسم الله الرحمن الرحیم» را به عنوان یک آیه خواند و الباقی سوره را به چهار قسم تقسیم و نماز را ادا نمود.

البته بعضی از مراجع همانند آیة الله سیستانی دام ظله می فرمایند: باید بنا بر احتیاط، جمله تامّه باشد و از اوّل سوره شروع کند و به گفتن «بسم اللَّه» اکتفا نکند و سپس به رکوع رود ... مثلًا در سوره فلق اوّل «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» بگوید و به رکوع رود بعد بایستد و بگوید «مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ» دوباره به رکوع رود و بعد از رکوع بایستد و بگوید «وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ» باز به رکوع رود و بایستد و بگوید «وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِی الْعُقَدِ» و برود به رکوع باز هم سر بردارد و بگوید «وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ» (توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏1، ص: 819 دستور نماز آیات مسأله 1507 – 1508)

سوال: کسی که در تعداد رکوع ها شک کند، چه باید بکند؟ لطفا حکم او را بیان کنید؟

جواب: اگر شخص مکلّف مثلا شک کند که در رکوع آخر رکعت اول است یا در رکوع اول رکعت دوّم، و فکرش به جائی نرسد، نمازش باطل است. ولی اگر مثلا شک کند که چهار رکوع انجام داده یا پنج رکوع، چنانچه برای رفتن به سجده خم نشده، باید رکوعی را که شک دارد به جا آورده یا نه، را به جا آورد. و اگر برای رفتن به سجده خم شده، باید به شک خود اعتنا نکند. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 850، م 1514)(تبیان)