چرا پشه‌ها راحتمان نمی‌گذارند؟

تازه از نیش پشه‌ها هم که بگذریم خیلی مواقع صدای پشه‌ها یکی از آزاردهنده‌ترین چیزهایی است که بشر در عمر کوتاه خود با آن مواجه می‌شود. تقریبا هیچ‌کس از گزش نیش پشه‌ها در امان نیست اما در این میان، بعضی‌ها مثل آهنربا‌ پشه‌ها را بیشتر جذب می‌کنند و همیشه از سوزش و خارش نیش پشه‌ها شاکی هستند.

طبق آمار به دست‌آمده، قدمت پشه‌ها حدود 170 میلیون سال است و تاکنون بیش از 175‌گونه از آنها در آمریکا کشف شده است. صدها گونه پشه در دنیا وجود دارد و تمام آنها موقع نیش زدن اولویت‌های خاصی برای خود دارند ولی بین آنها این تنها پشه‌های ماده هستند که برای جذب مواد مغذی برای رشد تخم‌ها نیش می‌زنند.

فاکتورهای خاصی باعث می‌شود که یکی، طعمه نیش پشه‌ها شود و دیگری نه. ولی چرا پشه‌ها یکی را برای نیش زدن انتخاب می‌کنند و سراغ خیلی‌های دیگر نمی‌روند؟ در ابتدا، پشه‌ها گرایش زیادی به دی‌اکسیدکربن موجود در بازدم دارند و این یکی از عواملی است که آنها را به سمت طعمه می‌کشاند. درجه حرارت بدن شما هم عامل مهم دیگری به شمار می‌رود ولی پشه با نزدیک شدن به طعمه، به بوی خونی که از پوست هم منتشر می‌شود، واکنش نشان می‌دهد. مطالعات صورت گرفته، نشان می‌دهد گروه خونی فرد و بارداری جزو عواملی هستند که پشه‌ها را به سمت افراد می‌کشاند. بیشتر پشه‌ها جذب افراد با گروه خونی Oمی‌شوند. به طور کلی بیش از 400 نوع ترکیب شیمیایی روی پوست انسان وجود دارد که نقش مهمی در جذب پشه‌ها دارند. این ترکیب‌های بودار از طریق باکتری‌هایی ایجاد می‌شوند که روی پوست بدن زندگی می‌کنند و در عرق جاری می‌شوند. ژنتیک در این میان بیشترین نقش را دارد ولی تاثیر رژیم غذایی یا فیزیولوژی بدن را هم نباید نادیده گرفت.

یکی از این مواد بودار موجود در عرق، اسیدلاکتیک است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که این اسید جزو عوامل تحریک‌کننده‌ پشه‌هاست. محققان هشدار می‌دهند که نباید در نزدیکی مرداب‌ها ورزش و فعالیت کرد، چرا که باعث بالارفتن حرارت بدن و تعریق می‌شود و این دو عامل محرکی برای گرایش پشه‌هاست. محققان با بررسی روی نوع عادت گزش پشه‌ها متوجه شدند، پشه‌های «آنوفل» که ناقل بیماری مالاریا هستند، به بوی نوعی پنیر تند جذب می‌شوند. باکتری‌هایی که بوی خاصی به این پنیر می‌بخشند، شباهت زیادی به میکروب‌هایی که بین انگشتان پا زندگی می‌کند، دارد و علت علاقه پشه‌ها به پا هم همین موضوع است.

گاهی واکنش‌ به نیش پشه بیشتر از یک گزش شما را آزار می‌دهد. ‌در واقع، آنهایی که با گزش پشه دچار واکنش نمی‌شوند باید بیشتر مراقب باشند چرا که کوچک‌ترین نیشی از طرف پشه ناقل، می‌تواند بیماری را منتقل کند.

طعمه دلخواه

طبق بررسی‌ها، از هر 10 نفر، یکی برای پشه‌ها جذابیت بیشتری برای گزش دارد. از بوی منتشر شده از بدن و ترکیبات موجود در پوست که بگذریم، در 85 درصد موارد، عوامل ژنتیکی در تمایل پشه‌ها به بعضی‌ها موثر است. همچنین، آنهایی که تمرکز استروئیدها یا کلسترول روی سطح پوستشان بالاست، بیشتر در معرض گزش نیش پشه قرار دارند، ولی ‌ به این معنا نیست که افراد مبتلا به کلسترول بالا طعمه مطلوب‌تری برای پشه‌ها هستند، این افراد باید راهی برای کاهش کلسترول پیدا کنند. کلسترول، محصول فرعی‌ست که روی سطح پوست باقی می‌ماند و یکی از عوامل جذب پشه‌هاست.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد پشه‌ها آن دسته از افرادی را که مقدار زیادی اسید از جمله اسیداوریک در بدن آنها تولید می‌شود، بیشتر نیش می‌زنند. این مواد اسیدی حس بویایی پشه‌ها را تحریک و آنها را به سمت طعمه‌ها می‌کشاند. ولی فرآیند جذب شدن کمی قبل از نشستن پشه روی بدن طعمه شروع می‌شود. پشه‌ها می‌توانند بوی خون را از فاصله بیش از 50 متری تشخیص دهند. همچنین پشه‌ها می‌توانند دی‌اکسیدکربن را که ماده‌ای تحریک‌کننده است، از فاصله دور تشخیص بدهند. آنهایی که جثه بزرگ‌تری دارند، مقدار دی‌اکسیدکربن بیشتری هم تولید می‌کنند، بنابراین پشه‌ها معمولا آنها را به کودکانی با جثه کوچک ترجیح می‌دهند. از طرف دیگر زنان باردار به دلیل تولید بیش از حد معمول دی‌اکسیدکربن در بازدم بیشتر در معرض گزش نیش پشه‌ها قرار می‌گیرند. همچنین بعضی از پشه‌ها به رنگ‌های تیره مثل مشکی، آبی تیره و بنفش پررنگ کشش بیشتری دارند.

اما معمولا آنهایی که ورزش می‌کنند به خاطر فعالیت بدنی بالایی که دارند انتخاب اول پشه‌ها هستند. با تحرک و فعالیت زیاد، بدن تعریق می‌کند و اسیدلاکتیک تولید شده از غدد عرق و بوی دی‌اکسیدکربن منتشر شده از بازدم عمیق، پشه‌ها را جذب می‌کند.

ردپای ژنتیک

محققان انگلیسی بتازگی مطالعاتی انجام داده‌اند که تاثیر ژنتیک را در تمایل پشه‌ها به بعضی و دور شدن از عده‌ای دیگر نشان می‌دهد. به عبارتی، در بدن افرادی که پشه‌ها علاقه‌ای به نیش زدن آنها ندارند یا کمتر مورد هجوم قرار می‌گیرند، نوعی از دفع‌کننده‌های طبیعی وجود دارد که از طریق ژنتیک خاص آنها تولید می‌شود. همچنین، دوقلوهای همسان نسبت به دوقلوهای غیرهمسان پشه‌های بیشتری را جذب می‌کنند و این امر، تاثیر ژنتیک را تائید می‌کند. با این کشف، دانشمندان می‌توانند روش‌های پیشگیری بهتری را برای در امان ماندن از نیش پشه‌ها ابداع کنند و خطر انتقال بسیاری از بیماری‌ها را که عامل اصلی آن گزش پشه‌هاست، تا حد زیادی کم کنند. دانشمندان امیدوارند با این کشف، در آینده‌ای نزدیک بتوانند قرصی را ابداع کنند که با خوردن آن تولید مقدار دفع‌کننده‌های طبیعی بدن بالا برود و در نهایت جایگزین شوینده‌های پوستی شوند.

پشه‌ها را دور کنید

معمولا از سال‌ها پیش محصولات متنوعی برای دفع پشه‌ها استفاده می‌شد که از معروف‌ترین آنها می‌توان به مواد شیمیایی DEET اشاره کرد. استفاده از برخی مواد طبیعی مثل روغن‌هایی با پایه سویا هم می‌تواند در دور کردن پشه‌ها موثر باشد، ولی محققان معتقدند که بتازگی محصولات جدیدی روانه بازار شده که به نوعی برای پشه‌ها دام پهن می‌کند. به طوری که با انتشار موادی، پشه‌ها را به سمت خود جذب و از بین می‌برد. حال این مواد می‌تواند دی‌اکسیدکربن، حرارت، رطوبت و سایر علاقه‌مندی‌های پشه‌ باشد. این دستگاه با انتشار چنین مواد محرکی، پشه‌های ماده را به دام انداخته و نابود می‌کند. قرار دادن این دستگاه‌ها در نزدیکی محل تخم‌گذاری پشه‌ها موثرتر خواهد بود. همچنین استفاده از لامپ زرد به جای لامپ سفید و گیاهانی مثل رزماری، نعناع، گل همیشه بهار، گل ابری، دارچین، سلنیوم که عطری از خود در هوا پخش می‌کند، می‌تواند پشه‌ها را دور کند.

منابع: iflscience.com

webmd.com

سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)