ماجرای جدایی حوزه و دانشگاه

حجت‌الاسلام سلیمان خاکبان در کتاب‌ «ماجرای جدایی حوزه و دانشگاه» موضوع ریشه‌های جدایی و همچنین زمینه های همگرایی حوزه و دانشگاه را در تاریخ معاصر از آغاز عصر قاجار تا پایان حکومت پهلوی مورد تحلیل قرار داده است.

گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشکده «فرهنگ و مطالعات اجتماعی» در بخش پیشگفتار، درباره کتاب نوشته‌اند:
«در این تحقیق، بررسی بسترهای طرح روابط علم و دین در قالب و پنداری تعارضی از یک سو و شناسایی شخصیت‌های اصلی ایرانی و مبلغ، به همراه ابزارهای مورد استفاده آن‌ها در این زمینه از سوی دیگر، به مثابه سؤالاتی مبنایی پاسخ داده شده‌اند تا در پرتو این پاسخ‌گویی، مقدمات ارائه تحلیلی جامعه‌شناسی از روابط حوزه و دانشگاه فراهم آید.

دغدغه راهبر و راهنمای نویسنده، پردازش الگوی نوین توسعه دینی (جامعه مدنی اسلامی) است و برای توجه به نگرش‌های خرد و کلان، به صورتی توامان، در چارچوب نظام ارزشی دین مبین اسلام، از روش سیستمی استفاده کرده است.» (ص 13)

مؤلف در این کتاب 336 صفحه‌ای،‌ نقش عوامل موثر در جدایی حوزه و دانشگاه را به دو بخش خارجی و داخلی تقسیم کرده است.

در بخش اول با عنوان «نقش عوامل خارجی در جدایی حوزه و دانشگاه»، نقش رنسانس، سرمایه‌داری و استکبار و در بخش دوم با نام «نقش عوامل داخلی از جدایی حوزه و دانشگاه»، سه عامل حکومت‌ها، روشنفکران و روحانیت بررسی شده‌اند.

حجت‌الاسلام خاکبان در قسمت مقدمه، درباره ریشه‌های جدایی حوزه و دانشگاه در یک نگاه می‌نویسد:
«مجموعه علل قریب جدایی حوزه و دانشگاه را می‌توان در امور پنجگانه زیر خلاصه کرد:
1-ظهور برخی تحولات فکری و اجتماعی در دامن رنسانس و عصر روشنگری؛
2-شکل‌گیری نظام سرمایه‌داری نوین و سیاست‌های استعماری مدرن؛
3-سوءتدبیر و خودباختگی حکومت‌های قاجار و پهلوی در برابر بعد مادی تمدن جدید غرب؛
4-غرب‌زدگی و شرق‌زدگی بخشی از جریان‌های روشنفکری ایران معاصر؛
5-غفلت بخشی از روحانیت در درک به موقع تحولات جاری بین‌المللی، و غافلگیر شدن در برابر مدرنیته، و در نهایت، اتخاذ مواضع انفعالی و صرفاً دفعی در برابر مکاتب فکری و سیستم‌های اجتماعی مدرن.» (صص 27 و 28)