فریاد بلند عدالت‌خواهی در مکزیک

معترضان در تجمعاتی به صورت یکصدا از شماره یک تا 43 می‌شمارند و این کار درواقع اشاره به 43 دانشجویی دارد که در ماه سپتامبر در ایالت گوئررو در جنوب غربی مکزیک ناپدید شدند. آنها با صدای بلند فقط یک خواسته دارند؛ عدالت.

این فریاد عدالت‌خواهی فقط مختص این 43 دانشجوی ناپدید شده نیست؛ دانشجویانی که بنا به ادعای مقامات دولتی از سوی برخی نیروهای پلیس و باندهای قاچاق مواد مخدر به قتل رسیده‌اند. این فریاد آنها همچنین منعکس‌کننده صبر لبریز شده‌شان از سیستم سیاسی، اقتصادی و قضایی است که در آن سیاستمداران فاسد، سرمایه‌داران بانفوذ و قاچاقچیان مواد مخدر با پرداخت رشوه، از مجازات مصون می‌شوند.

این اعتراضات باعث شده گروه‌های مختلف راست و چپ سیاسی با یکدیگر متحد شوند و یک خواسته مشترک داشته باشند.

سابینو باستیداس، تحلیلگر سیاسی در این زمینه می‌گوید: «از زمان انقلاب سال 1917 تاکنون، ما شاهد چنین درخواست مشترکی نبود‌ه‌ایم. درخواست مردم دیگر مربوط به دموکراسی و تامین امنیت نیست، بلکه بر بی‌عدالتی گسترده‌ای تاکید دارد که در نظام قضایی مکزیک ریشه دوانده است.»

انریکو پنانیتو، رئیس‌جمهور مکزیک در واکنش به جنجال به وجود آمده در کشور، در روز اول دسامبر و همزمان با دومین سالگرد حضورش در راس قدرت، هفت لایحه اصلاح شده مربوط به نظام قضایی را به کنگره ارائه کرد. با الگوبرداری از مثال آلمان غربی در دهه 70 میلادی، هدف آنها جایگزین کردن 1800 نیروی پلیس شهری مکزیک با 32 نیروی ایالتی است تا به این ترتیب شهرها برای تامین امنیت خود ملزم به پرداخت هزینه به ایالت‌ها شوند. در صورتی که یک دولت محلی در معرض یک جنایت گسترده قرار بگیرد، برقراری امنیت در آنجا به عهده دولت فدرال خواهد بود. اتحاد آلمان در دهه 90 میلادی، یک اصلاح دیگر را نیز مطرح کرد؛ فرستادن منابع از ایالت‌های ثروتمندتر به ایالت‌های فقیرنشین جنوب که جرم و جنایت در آنجا بیشتر جریان داشت.

بسیاری از این درخواست‌ها بحث‌برانگیز بوده و همگی آنها بخوبی مورد تحلیل و بررسی قرار نگرفته است. برخی از نیروهای پلیس شهری طی سال‌های اخیر عملکرد خوبی از خود نشان داده و حتی در مقایسه با همتایان ایالتی خود، موفق‌تر عمل کرده‌اند. این در حالی است که در برخی از ایالت‌ها، فرمانداران و نیروهای پلیس تحت امر آنها همچون مقامات شهری غرق در فساد هستند.

به هنگام ارائه این پیشنهادها به کنگره، پنانیتو به جای این‌که از طریق اقدامات اجرایی این کار را انجام دهد، این فرصت را در اختیار مخالفان قرار داد تا این بسته پیشنهادی را رد کنند. او حال دیگر نمی‌تواند به قانونی تحت عنوان «پیمان برای مکزیک» تکیه کند؛ قانونی که او دو سال پیش و پس از توافق با مخالفان برای انجام اصلاحات اقتصادی به تصویب رساند.

مکزیکی‌ها باید برای انجام اصلاحات کارساز در نظام قضایی کشورشان، تا سال آینده صبر کنند. پنانیتو اعلام کرده که برای انجام اصلاحات در نیروهای پلیس، به اصلاحات در نظام قضایی نیاز دارد. او در این زمینه به بی‌عدالتی‌هایی اشاره کرد که هر روز در دادگاه‌ها انجام می‌شود؛ ناتوانی زنان مکزیکی برای طلاق گرفتن و ناتوانی کارگران برای دریافت حقوق خود از کارفرمایان ازجمله این بی‌عدالتی‌هاست. بررسی چنین شکایت‌هایی در نظام قضایی مکزیک، زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود و به همین دلیل بسیاری از مردم به دنبال پیگیری آنها نیستند.

او به صورت سربسته به موضوع دیگری اشاره کرد که از زمان ناپدید شدن دانشجویان، شدت بیشتری به خود گرفته است؛ رفتار سیاستمداران. مکزیکی‌ها می‌گویند شهردار گوئررو که متهم به دست داشتن در قتل دانشجویان است، به هیچ وجه مورد بازجویی مقامات فدرال قرار نگرفته است. در همین حال مردم متوجه شدند همسر رئیس‌جمهور برای تجهیز و مجلل کردن خانه خود، یک وام بزرگ از شرکتی دریافت کرده که قراردادهای فراوانی با دولت به امضا رسانده بود. گرچه شخص رئیس‌جمهور این موارد را انکار و فهرست دارایی‌های خود را منتشر کرد، اما این اتفاقات به وجهه او ضربه زد؛ البته بیشتر سیاستمداران مکزیکی از منابع و سرمایه‌های عمومی برای مبارزات انتخاباتی خود استفاده می‌کنند.

لوئیز دلا‌کاله، تحلیلگر اقتصادی مکزیک عقیده دارد اصلاح قضایی رئیس‌جمهور باید منافع گسترده سیاستمداران و اصلاحات اقتصادی او شرکت‌های بزرگ را هدف قرار دهد. تقویت سازمان‌ها و نهادهای شفاف‌سازی می‌تواند در این راه موثر باشد. دلاکاله پیشنهاد می‌کند زمان مورد نیاز سیاستمداران در مبارزات انتخاباتی کاهش یابد تا به این ترتیب آنها نتوانند براحتی از منابع عمومی استفاده غیرقانونی کنند. به عقیده او، نگاهی جدید به قانون و مقررات می‌تواند راهکاری برای مکزیک باشد.

اما زمان به نفع پنانیتو نمی‌گذرد و آمار نشان می‌دهد محبوبیت او روندی نزولی داشته است. معترضانی که اساسا تمرکزشان روی ناپدید شدن دانشجویان بود، حال با گذشت زمان خواستار استعفای پنانیتو شده‌اند. در روز اول دسامبر، معترضان وسایل نقلیه عمومی در گوئررو را به آتش کشیده و شیشه‌ مغازه‌های بلوار اصلی مکزیکو سیتی را شکستند.

گوئیلرمو والدس، رئیس اطلاعاتی در دولت گذشته می‌گوید در صورتی که معترضان احساس کنند خواسته‌هایشان نادیده گرفته می‌شود، آن‌گاه ممکن است این اعتراضات مسالمت‌آمیز به خشونت‌های فراوان منجر شود. پنانیتو هم به خاطر خودش و هم برای مکزیک باید سیستم قضایی را به گونه‌ای اصلاح کند که اعتماد مردم جلب شود.

اکونومیست‌/‌ مترجم: حسین خلیلی