هیس! عصبانی‌ها بی‌احترامی نمی‌کنند

جام جم سرا به نقل از خراسان: باید به خاطر داشت که کودکان و نوجوانان به رشد و بلوغ کافی نرسیده‌اند که در زمان عصبانیت بتوانند واکنش‌های درست و مناسبی از خود نشان دهند. به همین سبب والدین باید این موضوع را به گونه‌ای مناسب به آن‌ها بیاموزند. هنگامی که راه‌های کنترل خشم و عصبانیت در دوران کودکی آموخته نشود و در این زمینه به کودکان آموزش مناسب داده نشود، فرد در بزرگسالی با مشکلات اجتماعی و رفتاری زیادی رو به رو خواهد شد.

کمک به فرزند برای شناختن خشم

هنر والدین در دوران کودکی این است که به فرزندانشان کمک کنند تا خشمشان را بشناسند و آن را به گونه‌ای مناسب بروز دهند. منظور از نشان دادن مناسب خشم، این است که کودکان و نوجوانان خشم خود را به صورت گفتاری بروز دهند در عین حالی که آسیب‌زا یا توهین به دیگران نباشد. والدین همچنین باید با وضع قوانین و ایجاد محدودیت‌هایی در خانه، خواستار این موضوع باشند که فرزندان به این مقررات عمل و از جر و بحث‌های بی‌جا در خانه پرهیز کنند.

تعیین مرزهای ابراز خشم برای نوجوان

والدین باید بدانند اگر به فرزندانشان اجازه ابراز گفتاری خشم را ندهند، کودک یا نوجوان آن‌ها این احساس را در رفتار‌هایش منعکس خواهد کرد. کودکان پرخاشگر معمولا تابع امیال آنی خود هستند به همین سبب باید به آن‌ها اجازه داد احساس خود را به زبان بیاورند. اگرچه کلمات و عباراتی که زمان عصبانیت به کار می‌برند، ممکن است کمی آزار دهنده باشد ولی به مراتب بهتر از ابراز خشونت به صورت فیزیکی است. معمولا صحبت کردن درباره دلایل عصبانیت، سبب می‌شود فرد تخلیه روانی شود و به آرامش دست یابد.

درک حس عصبانیت نوجوان توسط والدین

احساس خشم و عصبانیت در کودک و نوجوان نباید نادیده گرفته شود یا مورد تمسخر و سرزنش قرار گیرد. تذکر والدین به کودک عصبانی برای آرام شدن و گفتن این جمله که «تو نباید عصبانی شوی» یا «تو هنوز در سنی نیستی که عصبانی شوی» سبب افزایش خشم و یاس در کودک و نوجوان می‌شود. به همین دلیل بهتر است احساس خشم کودک را درک کنیم. به طور مثال، وقتی برادر کوچک‌تر وسایل خواهر بزرگ‌تر خود را بدون اجازه بر می‌دارد، خواهر بزرگ‌تر عصبانی می‌شود و می‌گوید: «داداش از تو متنفرم» والدین می‌توانند واکنش‌های متفاوتی را در برخورد با این رفتار فرزندانشان نشان دهند.

به طور مثال، اگر پدر و مادر بگویند که تو نباید از برادر کوچکترت متنفر باشی، این پیام به دخترشان منتقل خواهد شد که نباید در ابراز احساسات واقعی خود صادق باشد یا خشم خود را نشان دهد زیرا در این صورت والدینش او را فرزند خوبی نمی‌دانند. حال فرض کنید والدین در چنین شرایطی به دخترشان بگویند: «دخترم، ما می‌دانیم تو عصبانی شده‌ای، ناراحت شدنت با توجه به رفتار اشتباه برادرت طبیعی است» این جمله باعث می‌شود فرزندشان متوجه شود دیگران او را درک می‌کنند و توانایی برقراری ارتباط با او را دارند.

همچنین والدین باید با فرزند دیگرشان نیز صحبت کنند که بدون اجازه به وسایل خواهر بزرگ ترش دست نزند. این شیوه رفتاری مناسب باعث می‌شود که برادر کوچک‌تر هم خشم خواهرش را درک کند و به وسایل او دست نزند.

ابراز خشم بدون بی‌احترامی به دیگران

باید به کودکان و نوجوانان آموخت که در شیوه‌های بیان احساس عصبانیت و ابراز آن تفاوت‌هایی وجود دارد. فرزندان باید با این حس آشنا شوند و بتوانند آن را بیان کنند زیرا اگر والدین مانع بیان این حس از سوی کودک و نوجوان شوند در آینده، مشکلات جدی گریبانگیر فرزندانشان خواهد شد. البته ابراز رفتارهای خشونت آمیز باید محدود و کنترل شود. به طور مثال، می‌توانیم به کودک خود بگوییم «اینکه از دست برادر خود عصبانی شدی، طبیعی است اما نباید به او بی‌احترامی کنی.» والدین باید چنین محدودیت‌هایی را در خانواده نهادینه کنند و از کودکان بخواهند که حد و مرزهای احترام به یکدیگر را رعایت کنند.

آشنا کردن فرزند با نشانه‌های عصبانیت

اگر فرزندی با نشانه‌های عصبانیت آشنا باشد، هنگام عصبانیت بهتر می‌تواند خودش را کنترل کند. شخصی که می‌داند سفت شدن عضلات فک، دست و قفسه سینه اولین نشانه‌های عصبانیت در انسان است و همچنین پیام‌های روان‌شناختی عصبانیت را بشناسد مانند گفتن این جمله که: «او ناعادلانه رفتار کرد، حق با من بود» در این صورت می‌تواند هنگام بروز عصبانیت خشم خود را کنترل کند.

آموزش راهکارهای کنترل خشم به نوجوان

با این حال اگر والدین به کودک و نوجوانشان راهکارهای کنترل خشم را بیاموزند، کمک زیادی برای مدیریت پرخاشگری به او کرده‌اند. چندین راهکار وجود دارد که هنگام بروز خشم افراد را برای رسیدن به آرامش کمک می‌کند. از جمله این راهکار‌ها می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد:

*آرام و شمرده صحبت کنید چراکه افراد عصبانی بلند و سریع صحبت می‌کنند.
*اگر ایستاده‌اید، بهتر است بنشینید زیرا فردی که نشسته است در گفت‌و‌گو با دیگران، کمتر از لحن تهدید آمیز استفاده می‌کند.
*کمی آب بنوشید چراکه نوشیدن آب به ایجاد خونسردی کمک می‌کند.
*دست و پای خود را در کنار بدنتان نگه دارید و به خودتان بگویید: «من می‌دانم که چنین بحث و جدل‌هایی برنده‌ای نخواهد داشت»
*ممکن است در مواردی راهکارهای قبلی به کارمان نیایند و ما ناگزیر در معرض شروع تجربه خشم قرار گیریم. در این موارد گاهی بهترین راه این است برای کاهش میزان هیجان، موقعیت را ترک و گفت‌و‌گو را به زمانی مناسب‌تر موکول کنیم.
*همیشه فضای ذهنی و روانی خود را برای شنیدن و دریافت رفتارهای خلاف انتظارتان آماده سازید. به این معنا که همیشه این انتظار را داشته باشید تا دیگران به بد‌ترین شکل با شما برخورد داشته باشند و خود را برای تحمل آن آماده کنید.

عصبانی نشدن والدین در برابر عصبانیت فرزندشان

والدین هنگام عصبانیت فرزندشان باید به این نکته توجه داشته باشند که به هیچ وجه نباید عصبانی شوند. والدین در این هنگام باید با لحن آرام و با جملات کوتاه با کودک یا نوجوانشان صحبت کنند. آن‌ها در چنین مواقعی نباید کودک یا نوجوانشان را به خاطر عصبانی شدن مورد سرزنش و انتقاد قرار دهند و او را با کودکان دیگر مقایسه کنند. در خور ذکر است بهتر است در زمان عصبانیت فرزندتان را در آغوش نگیرید، چون ممکن است به خاطر عصبانیت خودش را از آغوش شما دور و به شما بی‌احترامی کند.

البته اگر کودکتان را می‌شناسید و می‌دانید که در آغوش گرفتن او سبب ایجاد آرامش روحی و روانی‌اش می‌شود، این کار مانعی ندارد.(دکتر هادی صدری - روان‌شناس و مشاور خانواده)