پرخاشگران کوچک

رفتارهای نامطلوب کودکان اغلب موجب نگرانی والدین می‌شود این تشویش‌ها زمانی افزایش می‌یابد که رفتار کودک به ایجاد آسیب برای دیگران نیز منجر شود؛ بنابراین یافتن راه حلی برای این مشکل بسیار ضروری است. اولین گام در کاهش این مسئله یافتن علت آن است؛ بروز پرخاشگری در کودکان خردسال دلایل گوناگونی دارد که در ادامه به چند نمونه اشاره می‌کنیم:

۱) سن کودک: معمولاً از حدود ۲ تا ۴ سالگی کودکان در مرحله‌ای از رشد قرار دارند که تمایل آن‌ها به استقلال افزایش می‌یابد در این سنین آن‌ها دوست دارند که کار‌ها را به تنهایی انجام دهند، بیشتر از کلمه من استفاده می‌کنند و به طور کلی گرایش دارند تا به نحوی خودرای باشند. این رفتار سیری طبیعی در مراحل رشد محسوب می‌شود اما زمانی که والدین به این استقلال و کنترل کنندگی کودک توجه بیش از حد نشان دهند یا با او لجبازی کنند باعث می‌شوند تا پرخاشگری در فرزندشان تثبیت شود و به صورت یک الگوی رفتاری تداوم یابد با این حال تسلیم شدن دربرابر این برخوردهای کودک نیز کار صحیحی نیست؛ زیرا این کار در واقع به کودک می‌آموزد که از این طریق می‌تواند به خواسته‌هایش دست یابد بنابراین به پرخاشگری‌اش ادامه می‌دهد. بهترین برخورد با این رفتار‌ها بی‌توجهی به آن‌ها و ارائه پاداش و تشویق به دفعات، در قبال رفتارهای درست کودک است.

۲) عوامل محیطی: از چه زمانی کودک این سبک رفتار را آغاز کرده است؟ آیا هم زمان با تغییری بوده که در محیط زندگی او روی داده است؟ مثلاً پس از تولد فرزند دوم یا زمانی که اختلافات میان والدین شدت یافته بود؟ آیا او با افرادی در ارتباط است که در تعاملات روزانه خود پرخاشگری می‌کنند مثلاً والدین، دوستان یا دیگر مراقبان کودک پرخاشگر هستند؟ آیا کودک دائم کارتون‌ها و فیلم‌هایی می‌بیند که در آن قهرمانان رفتاری پرخاشگرانه دارند؟ اگر چنین عواملی موثر بوده‌اند ابتدا روی آن‌ها تمرکز کنید در قبال هر پرخاشگری او را به مدت کوتاهی از محبت خود محروم سازید؛ اعمال این محرومیت باید قاطعانه ولی مهربانانه باشد، نشان دهید که پرخاشگری او را به هدف مورد نظرش نمی‌رساند.

۳) وضعیت کودک: آیا کودک از صبح که بیدار می‌شود در هر ساعت توجه لازم از سوی والدین را دریافت می‌کند؟ فراموش نکنیم که گاهی پرخاشگری خردسالان از کمبود محبت نشات می‌گیرد، آیا او خسته، گرسنه یا بیمار است؟ این عوامل سریعاً خلق کودکان را تغییر می‌دهد. آیا کودک به قدر کافی با دیگران در محیطی امن تعامل داشته است تا روابط صحیح را بیاموزد؟ آیا مهارت‌های ارتباطی را با او تمرین می‌کنید؟ بازی با کودک و تصور قرار گرفتن در موقعیت‌های واقعی شرایطی را فراهم می‌آورد تا او بتواند ضعف‌های خود را در این حوزه برطرف کند.

۴) افسردگی: غمگینی در کودکان متفاوت از بزرگسالان است آن‌ها معمولاً این حس خود را به صورت پرخاشگری نشان می‌دهند. بهتر است به کودک کمک کنید تا با استفاده از کلمات احساسات خود را ابراز کند؛ پیشرفت در مهارت‌های کلامی رفتار نامطلوب او را کاهش می‌دهد.

۵) دیگر اختلال‌های روان پزشکی: اگر پرخاشگری با دیگر رفتارهای نامطلوب مانند فعالیت و انرژی زیاد یا لجبازی شدید در کودک همراه است و به دفعات تکرار می‌شود مراجعه به روان پزشک یا روان‌شناس ضرورت دارد. در پایان تاکید می‌کنیم که مشاهده دقیق رفتار کودک و توجه به عواملی که زمینه ساز مشکل می‌شود، مانند نیاز به جلب توجه، یا عواملی که پس از رفتار پرخاشگرانه این برخورد‌ها را تقویت می‌کند مثلاً اطاعت دیگران به خصوص والدین از کودک، می‌تواند سهم بسزایی در ادامه این رفتار‌ها داشته باشد.
>> روزنامهٔ خراسان/ زهرا حسین‌زاده ملکی (روان‌شناس)