شلوار سنتی بندری با طرح جومونگ و سوسانو! +عکس

جام جم سرا: اکنون در بازارهای بندرعباس شلوارهای دستدوز با طرح جومونگ تا یک میلیون تومان نیز فروخته می‌شود.
شاید بتوان گقت گرانقیمت‌ترین پوشش در میان زنان جنوب کشور شلوارهایی است که توسط هنرمندان صنایع دستی بندرعباس، جزیره قشم و هرمز تهیه و دوخته می‌شود. این شلوار‌ها از مچ پا تا زیر زانو دارای طرح‌های مختلفی است که گاهی ده تا ۱۵ طرح متفاوت را در خود جای داده است.
دوخت ردیف‌های گلدوزی شده متعدد و استفاده از نخ‌های ظریف گلابتون کار هر کسی نیست چون گاهی دوخت تنها یک ردیف از طرح شلوار سه تا چهار روز طول می‌کشد، هر یک از این ردیف‌ها را یک زن هنرمند می‌دوزد آن وقت تمام ردیف هابه یک خیاط داده می‌شود تا نوارهای دوخته شده را به پارچه شلواری متصل کند.

در میان ردیف‌های گلابتون‌دوزی شده اگر طرحی جدید باشد، دوزنده آن، نام متفاوتی را برای طرح ابداعی خود انتخاب می‌کند که به‌‌ همان نام هم معروف می‌شود. به عنوان مثال اگر گل طرح تغییر داشته باشد، دوزنده نامش را کمربند جومونگ می‌گذارد آن وقت این طرح در بازار به همین اسم مشهور شده و قیمت آن نیز به خاطر اسمش بالا می‌رود. حتی گاهی تا یک میلیون تومان. به همین سادگی!

خلیل از مهاجران شهر بندرعباس است که در بازار مرکزی آن، پارچه بندری می‌فروشد، او می‌گوید: نوارهای گلدوزی شده دستبافت هم می‌فروشم. زنان بندر با مد روز خرید می‌کنند. این مد روز توسط خودشان به بازار می‌آید به عنوان مثال یکی از همشهری‌های من طرح یکی از ردیف‌های شلوار را تغییر می‌دهد و نامش را طرح شبکه می‌گذارد آن ردیف را به من می‌دهد تا بفروشم. وقتی مشتری می‌پرسد چه طرح جدیدی دارید، می‌گویم امروز برایم طرح شبکه آمده، او هم که تا به حال اسم چنین اسمی را در بازار نشنیده، تصور می‌کند مد روز است بنابراین ردیف گلدوزی شده را می‌خرد و به شلوار بندری‌اش می‌دوزد به این ترتیب شلوار با طرح شبکه برایش ارزش بالایی دارد.

خلیل قیمت تمام شده شلوار بندری با طرح شبکه را ۷۰۰ هزار تومان و طرح کمربند جومونگ را یک میلیون تومان اعلام می‌کند و می‌گوید: برای دوخت کامل یک شلوار گاهی تا یک ماه نیز زمان لازم است ضمن اینکه هنوز طرح جومونگ و سوسانو مد روز هستند.

سعیده دبیری‌نژاد از پژوهشگران جوان بندرعباس هم می‌گوید که زنان بندر معمولا از مغازه‌دار‌ها شلوار بندری نمی‌خرند چون حتما باید این شلوار‌ها دستبافت باشد و اندازه مچ شلوار باید هم اندازه مچ استفاده کننده از آن باشد بنابراین همگی شلوار را می‌دوزند و کسی آن را آماده از مغازه و یا بوتیک نمی‌خرد.

نادیا کریمی ۲۵ ساله از اهالی جزیره هرمز معتقد است که تنها زنان بیوه و یا زنانی که از نظر مالی توانایی زیادی ندارند از شلوارهایی با طرح ماشینی استفاده می‌کنند. تعداد این افراد کم است چون آن‌ها هم برای بر طرف کردن احتیاجشان حداقل روش دوخت یک ردیف از طرح‌های شلوار را بلد هستند.

یکی از اهالی جزیره هرمز به نام فاطمه نساجی می‌گوید: در این جزیره همه زنان سنتی می‌پوشند حتی اگر پول شلوار ۱۵۰ هزار تومان را هم نداشته باشند بخرند. اما در بندرعباس این موضوع کمتر به چشم می‌آید چون تعداد مهاجران و گردشگران این شهر با پوشش‌های متفاوت زیاد است.

با این حال تاثیر زیاد طرح مد روز روی نرخ گلابتون دوزی‌های شلوار بندری آنقدر بالاست که نرخ تمام شده یک شلوار را برای یک خانواده با اوضاع مالی متوسط بسیار گران می‌کند. این موضوع را فاطیما باستانی از پژوهشگران بندر عباس و نویسنده کتابی با موضوع تنپوش سنتی زنان و مردان هرمزگان تایید می‌کند و می‌گوید: شک یا‌‌ همان نوارهای دوخته شده لبه شلوار و زری‌های دوخته شده روی شلوار براساس مقتضیات اجتماعی زمانه و اتفاقاتی که می‌افتد تغییر می‌کند ممکن است هنرمند کمی گل نخ را تغییر دهد و نامش را کمربند سوسانو بگذارد آن وقت هر کسی که می‌خواهد سفارش دوخت دهد، از همین نام استفاده می‌کند بدون اینکه شباهتی به آن داشته باشد، مانند طرح کت احمدی‌نژاد و یا آرم شبکه سه که مدت زیادی مد روز شده بود.

سهراب بناوند، معاون صنایع دستی استان هرمزگان هم به دستمزد بالای دوخت شلوار بندری اشاره می‌کند و می‌گوید: بیشتر از آنکه قیمت نخ و پارچه گران باشد، دستمزد دوخت، نرخ شلوار‌ها را بالا برده است. مردم این شهر یا حتی جزایر شاید از توان مالی زیادی برخوردار نباشند ولی همه از شلوار سنتی استفاده می‌کنند و باید حداقل یک نوع دوخت تزئینی بلد باشند. استفاده از این شلوار‌ها به خصوص در جزیره هرمز بسیار متداول است چون تعداد مردم این جزیره کم است و همگی از یک پوشش استفاده می‌کنند.

بناوند مدعی است که در اداره کل متبوعش به زنان هنرمند جزیره هرمز و بندرعباس تسهیلات داده می‌شود او می‌گوید: برخی از آن‌ها را بیمه می‌کنیم. به عنوان مثال شاید نزدیک به۶۰ نفر در جزیره هرمز باشند که در رشته‌های «خوس بافی»، «شط بافی»، گلابتون دوزی و کمه زنی فعالیت می‌کنند و بیمه شده‌اند.

تاج خاتون یکی از اهالی جزیره هرمز می‌گوید: شاید قیمت پارچه یک شلوار حدود ده هزار تومان باشد اما ۲۰۰ هزار تومان خرج تزئینات و گلدوزی آن می‌کنیم. ردیف‌های زری بافی هر کدام حدود ۱۵ هزار تومان نرخ دارد. چون دستمزد‌ها گران است با این حال نخ و سوزن را خودمان به دوزنده می‌دهیم تا برایمان بدوزد. ولی دستمزد خیاط جداست. پس از آنکه تمام این طرح‌های آماده شد باید یک خیاط آن‌ها را به هم متصل و طرح مورد نظر را روی شلوار پیاده کند.

او که پیراهن ساده‌ای به تن دارد ادامه می‌دهد: آنقدر که به شلوار و چادر اهمیت داده می‌شود، به لباس تن و شیک بودن آن اهمیتی نمی‌دهند. چون چادر پوششی برای لباس است ولی از آنجا که معمولا چادر‌ها قد کوتاهی دارند شلوارهای سنتی و دم پای آن بیشتر به چشم می‌آید بنابراین باید این نوع پوشش مورد اهمیت قرار بگیرد.

مد روز دامنگیر شلوارهای سنتی هم شده است؛ مدهایی که استفاده کنندگانش می‌سازند. با این حال بسیاری از جوانان استان هرمزگان به سبب نیاز روزمره‌شان به داشتن یک هنر از هنرهای سنتی ایران آن هم برای دوخت شلوارهای گران قیمت، توانسته‌اند که در گسترش این هنر نقش زیادی داشته باشند ولی از آن سوی دیگر استفاده از این هنر به عنوان هنر کاربردی آن‌ها را دچار مضیغه‌های مالی کرده است به گونه‌ای که هر روز بر میزان نرخ این شلوار‌ها بالا می‌رود بدون اینکه کسی خود را متولی جلوگیری از این روند بی‌حاصل و حتی مخرب بداند. (فاطیما کریمی/مهر)