نوجوانان در تهدید خانه های شیشه ای

جام جم سرا:بروز اختلالات جسمانی نظیر چاقی، کم تحرکی، تضعیف قوای بینایی و همچنین بلوغ زود هنگام در کنار مشکلات روحی روانی متعدد همچون پرخاشگری، بی حوصلگی، منزوی شدن، مورد اذیت قرار گرفتن و … از جمله تأثیرات شبکه‌های اجتماعی بر زندگی کودکان است که متاسفانه قشر گسترده ای از والدین و متولیان و رابطین فرهنگی و آموزشی کشور به آنم بی توجهند .

در میان بی توجهی والدین، کودکان همراه با اخلاق و منش کودکانه خود وارد دنیای مجازی می شوند، عده ی زیادی از کودکان درباره مضرات و سوءاستفاده هایی که در این فضای جدید صورت می‌گیرد اطلاعی نداشته و فکر نمی‌کنند فرد یا افراد مقابل آنها که در این محیط با آنها آشنا می شوند، نه تنها یک دوست نیستند، بلکه حتی ممکن است یک جنایتکار حرفه ای با سابقه نیز باشد .

کاربران فیس بوک؛ میانگین سنی زیر ۱۸ سال

کودکان به آسانی، اطلاعات شخصی و محرمانه خود را در شبکه‌های اجتماعی قرار می دهند. آدرس، تلفن، اطلاعات حساب بانکی و دیگر اطلاعاتی که موجب می شود مجرمان و تبهکاران اینترنتی به سوءاستفاده‌های مختلف از کودکان به عنوان ابزاری آسان برای رسیدن به خواسته های خود بپردازند به همین دلیل است که کودکان و نوجوانان به عنوان آسیب پذیرترین گروه سنی در مقابل جرم های سایبری شناخته می شوند .

کلیدواژه " تخلفات سایبری" به سوءاستفاده از فناوری‌های ارتباطی نظیر اینترنت برای صدمه زدن به افراد اتلاق می‌شود. این تخلفات و مزاحمت‌ها گاه آثار جبران ناپذیری همانند خودکشی برای افراد در پی دارد. ارسال پیام‌های تهدید آمیز، شایعه پراکنی، قرار دادن تصاویر و اطلاعات خصوصی، جعل مدارک، دسترسی به حساب کاربری و درج تصاویر مستهجن در آن، بی حرمتی نسبت به اشخاص، توهین، تحقیر و ترویج مسائل جنسی از موارد تخلفات سایبری است که تلفات زیادی در بین قشر کودکان و نوجوانان دارد .

متاسفانه باید اذعان کرد که بیش از ۳۰ درصد نوجوانان جامعه، مزاحمت سایبری را تجربه کرده اند که درصد قربانی شدن دختران به طور طبیعی از پسران بیشتر بوده است، چرا که دختران اغلب به واسطه روحیات شان آسیب پذیرترند و بدون تعارف باید اذعان کرد که این امر در شهرستان های کوچک در حال شکل گیری و رشد روزافزونی است .

یکی از ویژگی های بارز و مهم رسانه های اجتماعی "تحریف افکار عمومی" است، به طوریکه در فضای عمومی شکل گرفته بسیاری از افراد بدون آنکه یکدیگر را بشناسند در محیط های متفاوت همانند هم، فکر می کنند و تصمیم می‌گیرند. ویژگی همه رسانه‌ها، تعیین شکل و جهت دهی به افکار مردم است، رسانه‌ها با استفاده از جلوه های نور، صدا، تصویر، صحنه های سمعی و بصری همراه با ابزار انتقال و اثرگذاری پیام توجه تعداد کثیری از مخاطبان خود را به سمتی که اهداف و سیاست های آنان را متوجه می سازد، معطوف می‌کنند. برای نمونه امروزه افراد جامعه برای تأثیرگذاری در امور سیاسی کشور و یا منطقه نیاز به مراجعه و مشارکت و فعالیت در احزاب ندارند، بلکه به شکل مستقیم آراء و دیدگاه های خود را در یکی رسانه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، اینستاگرام و … انتشار می دهند، حال اگر رسانه ها نیز آراء و عقاید سیاسی افراد را به سمت و سوی مورد نظر خود هدایت کنند، مطالبات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی افراد جامعه همان چیزی است که صاحبان رسانه‌ها می‌خواهند .

عمده آسیبی که موجبات سیاسی شدن فضای رسانه‌های اجتماعی و حضور آنان در عرصه سیاست را به دنبال دارد، به وجود آمدن یک جهل عمومی است. رسانه‌هایی از این دست به آسانی می‌توانند دیدگاه افراد را از مسیر درست منحرف ساخته و به وسیله ابزارهایی مانند شانتاژ و دروغ پراکنی، بزرگ نمایی، عوام فریبی، نشر اکاذیب و سایر روش هایی از این دست اقدام به ترور افراد و گروه ها کرده و نحوه انتخاب افراد را از راه عقلانی به راه احساسی تغییر دهند که به عنوان مثالی ساده در همین محدوده شهر مُهر با بررسی های صورت گرفته، حضور افراد و شهروندان در صفحات مجازی نظیر واتس آپ و … که مدت زیادی از آشنایی افراد با آن نمی گذرد و در همین اندک زمان در اکثر مواقع بدون هیچ خروجی خاص، قیود اخلاقی و اجتماعی را زیر پا گذاشته و حریم خصوصی اشخاص را مورد هدف قرار داده و در برخی موارد اقدام به تخریب افراد حقیقی و حقوقی و حتی برخی از نهاد ها شده است! و متاسفانه باید اذعان کرد که این قبیل کارها در دیگر مسائل و زمینه ها به تناسب سنین مختلف در نوجوانان و کودکان به صورت گسترده تری شایع شده است .

یکی از دانشجویان دوره دکترای علوم تربیتی که در مورد رسانه های اجتماعی و تاثیرات آن تحقیقات گسترده ای را انجام داده است،می گوید : کسانی که موافق موبایل دانش آموزی با این شیوه هستند برای یکبار به یکی از مدارس بروند. چند دستگاه را در صورتی که مشکل خاصی برای وی پیش نمی آید، مشاهده کنند !. از فیلم ها و عکس ها بگذریم که ذهن منِ بزرگسال را آشفته می کند، چه رسد به نوجوان پر از شور و هیجان. حالا تصور کنید فرزند شما هم این محتوا را با دوستانش مشاهده کند. این مکالمه را بین داانش آموز و معلم را بخوانید :

سهیل می گوید: " آقا گوشیم رو ندی خود کشی می کنم!"

می گویم : به خاطر موبایل؟! می گوید بد چیزیه لامصب، حاضرم یه کلیه ام رو بدم یه آیفون ۵ بگیرم!

با این تفاسیر، می‌توان صفحات اجتماعی را به دو لبه یک چاقو فرض کرد، یکی تیز و برنده و لبه دیگر نرم و لطیف که اگر تصمیم مناسبی از سوی مسئولان و متصدیان ذیربط و همچنین خانواده ها صورت نگیرد، تبعات آن از سوی این رسانه و شبکه ها، کم از تهاجم فرهنگی به وجود آمده از سوی غرب نخواهد داشت.

جایگاه شبکه‌های اجتماعی از جمله وی چت، اینستاگرام، واتس آپ، اسنپ چت و … در ایران و فرهنگ ایرانی، موقعیت وارونه‌ای به خود گرفته و جوانان به جای انتقال و دریافت اطلاعات علمی، فرهنگی، اجتماعی و …، متأسفانه به غیر این می‌پردازند که این مساله نیازمند فرهنگ ‌سازی بیش از پیش دارد (البته آنقدر متصدیان فرهنگی جامعه، واژه "فرهنگ سازی " را در آموزش و پرورش، دانشگاه و دیگر محیط های فرهنگی در بوق کرنا کرده اند که دیگر از آن تنها به عنوان خوراک سخنرانی، استفاده می شود).

فیلترشدن شبکه‌های اجتماعی را می توان یکی از عوامل عمده در سوق دادن اقشار جامعه برای عضویت در این شبکه‌ها عنوان‌ کرد، چرا که در بیشتر مواقع رسانه‌ها به دلیل انعکاسِ اعمال کردن فیلتر برای شبکه‌های اجتماعی، به طور ناخواسته آنها را تبلیغ می‌کنند و این موجب ترغیب جوانان برای حضور در این گونه محیط ها می‌شود.

با شرح همه این تفاسیر، برخی‌ها موافق رفع بی چون و چرای فیلتر شبکه‌های اجتماعی در ایران هستند، در عین حال بسیاری از افراد و حتی اعضای شبکه‌های اجتماعی، لازمه رفع فیلتر از شبکه‌های اجتماعی را نخست فرهنگ ‌سازی (نه به صورت شعار) مناسب و زودهنگام عنوان کرده اند، اماآیا اینکار تمام مشکلات به وجود آمده و یا مسائلی که در آینده ای نزدیک با آن مواجه خواهیم شد را در این باره حل خواهد کرد و یا راه حل دیگری باید یافت ؟مهرستان/احمد بهار