پیک نوروزی پیام‌آور شادی می‌شود

پیک‌های نوروزی سنتی که مجله‌ای پرحجم و کم‌محتوا بود و مطالب اغلب گیج‌کننده‌اش به مشق نوشتن‌های سرسری و دست به قلم شدن بزرگ‌ترها منجر می‌شد، اگر همه چیز طبق دستورالعمل تازه پیش برود، تغییری اساسی خواهد کرد.

معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش به جام‌جم می‌گوید: عید امسال بعید نیست اگر پیک‌های نوروزی به یک تک‌ورق تبدیل شود یا حجم آن نسبت به پیک‌های قدیمی پر ایراد کاهش چشمگیر داشته باشد که اگر چنین شود، تحولی مهم در حوزه پرکردن اوقات فراغت دانش‌آموزان ایجاد خواهد شد.

دستورالعملی که محمد دیمه‌ور از آن حرف می‌زند چهار محور مطالعه، کتابخوانی، گفت‌وگو و نگارش انشا را در تهیه پیک‌های نوروزی مدنظر دارد که فعالیت‌های مکمل یادگیری را شامل می‌شود؛ به‌طوری‌که اگر در تعطیلات دو هفته‌ای فروردین، دانش‌آموزی به همراه خانواده‌اش به سفر رفت یا دانش‌آموزی فرصت پیدا کرد و در شهر و روستای محل زندگی‌اش به پارک، سینما یا به دامن طبیعت رفت، دیده‌ها و شنیده‌هایش را بنویسد و بعد از تعطیلات آن را در کلاس بخواند.

یا دانش‌آموزی اگر در روزهای تعطیل، کتاب داستان یا شعر خواند درباره خوانده‌هایش گزارش بنویسد و اگر موفق شد با دوستان و نزدیکانش درباره موضوعی خاص بحث کند، نتیجه این گفت‌وگو را در قالب انشا، گزارش یا خاطره‌نویسی بنویسد و اگر برایش مقدور بود فایل صوتی این گفت‌وگو را به مدرسه بیاورد و همراه معلم و همکلاسی‌ها به آن گوش دهند.

پیک‌ های نوروزی خسته‌کننده و بی‌هدفی که دانش‌آموزان چند نسل تجربه‌اش کرده‌اند، اگر پرونده‌شان بسته شود به نفع نظام آموزشی است.

در این پیک‌ها به مهارت‌ها، خلاقیت‌ها و فرصت‌های آموختن در تعطیلات نوروز کمتر توجه می‌شد و اغلب مجله‌ای کم‌جذابیت که نفعی نیز عاید دانش‌آموزان نمی‌کرد به عنوان رفع تکلیف در مدارس توزیع می‌شد.

این موضوع را سال‌ها مسئولان آموزش و پرورش می‌دانستند، اما اقدامی برای رفع و رجوع کاستی‌ها انجام نمی‌شد تا امسال که به‌نظر می‌رسد حضور رئیس‌جمهور در مراسم آغاز سال تحصیلی مدارس کار خودش را کرده است.

حُسن‌حضور حسن روحانی در این مراسم این بود که او بی‌پرده مطالباتش از آموزش و پرورش را به زبان آورد و تقویت مهارت انشانویسی، بحث و گفت‌وگو و کتابخوانی را به‌عنوان نیاز جدی دانش‌ آموزان مطرح کرد البته در کنار خواست رئیس‌جمهور باید به سند تحول بنیادین نیز اشاره کرد و بخشی از توجه مسئولان به تغییر پیک‌های نوروزی را به تاکید این سند بر پرورش مهارت‌ها و خلاقیت‌ های دانش‌آموزان نسبت داد.

با وجود این شاید اگر رئیس‌جمهور روز اول مهر چنین تاکیدی نمی‌کرد، نگارش انشا، مهارت گفت‌وگو و خواندن کتاب و این که آموزش و پرورش متولی اصلی آموختن این مهارت‌ها به دانش‌آموزان است، همچنان زیر غبار فراموشی می‌ماند.

بخشنامه‌های بحث‌برانگیز

تکلیف محتوای پیک‌های نوروزی سال 93 کاملا روشن است. محمد دیمه‌ور، معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش می‌گوید: چهار محور مطالعه، گفت‌وگو، کتابخوانی و انشانویسی، اسکلت پیک‌ها را می‌سازد، ولی این اسکلت، منافی اختیار معلمان نیست.

به گفته دیمه‌ور حد اختیارات معلمان در پیک‌های نوروزی همانند اختیارات آنها در اداره کلاس درس است و هر معلم می‌تواند با توجه به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان به آنها تکلیف بدهد، همچنین دانش‌ آموزان نیز در انتخاب حیطه فعالیت خود در نوروز حق انتخاب دارند، به طوری که اگر دانش‌آموزی به سفرنامه‌نویسی علاقه دارد یا به انجام گفت‌وگو یا کتابخوانی، کسی اجازه تحمیل فعالیت‌های ناخواسته به او را ندارد.

فریبرز حمیدی، معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران نیز تاکید دارد که تدوین فعالیت‌های یادگیری دانش‌آموزان در ایام نوروز به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که دانش‌آموزان بتوانند موضوعات مختلف را انتخاب کنند و با انجام یک فعالیت پژوهشی، هنری، علمی و عملی و با استفاده از روش‌های پیشنهادی از جمله مصاحبه، نقاشی، ساختن ماکت یا وسایل کمک آموزشی، تهیه گزارش، تهیه فیلم و عکس، برمبنای مهارت‌های شناختی و عاطفی فعالیت کنند.

اما هنوز که پیک‌های نوروزی نه به دار است و نه به بار، برخی برداشت‌های غلط از دستورالعمل تدوین پیک‌ها موجب اعتراض معلمان شده است.

پیگیری‌های جام‌جم نشان می‌دهد در یکی از استان‌های غربی کشور دستور‌العمل تدوین پیک‌های نوروزی به بخشنامه مفصل تبدیل شده که در آن مجموعه‌ای از فعالیت‌ها که گاه با توان جسمی، ذهنی و علمی دانش‌آموزان همخوانی ندارد، برای تعطیلات نوروز تجویز شده است.

به عنوان مثال تهیه گزارش از اماکن تاریخی و مذهبی، تهیه تصویر از محیط اطراف و طراحی و حل جدول سودوکو به عنوان سه فعالیت پیشنهادی برای دانش‌آموزان ابتدایی دوره اول پیشنهاد شده، در حالی که دانش‌آموزان پایه اول تا ماه اسفند هنوز الفبا را به طور کامل یاد نمی‌گیرند و توان نوشتن گزارش یا طراحی جدول را ندارند و دانش‌آموزان دو پایه دیگر نیز قدرت نگارش‌ آنها در حد جمله‌نویسی است و برای انشانویسی، سفرنامه‌نویسی یا خاطره‌نگاری، ورزیده نیستند.

فعالیت‌های پیشنهادی این استان برای دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی نیز بحث‌برانگیز است، به طوری که به نظر می‌رسد فعالیتی همچون تهیه فیلم و پاورپوینت درباره موضوعات درسی، طبیعت یا اماکن دیدنی یا مصاحبه با قاریان ممتاز قرآن و روحانیون کارهایی نیست که از عهده بیشتر دانش‌آموزان ابتدایی برآید.

افراط در تکالیف نوروزی

البته معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش با هیچ‌کدام از این فعالیت‌ها موافق نیست و در گفت‌وگو با جام‌جم قول پیگیری وضع استان‌هایی را داد که به این شیوه عمل می‌کنند و تدوین پیک‌های نوروزی را از چارچوب تعریف‌شده‌اش دور می‌کنند.

با این حال افراط در حرکت به سمت عملی کردن فعالیت‌های نوروزی و بی‌توجه بودن برخی استان‌ها به ظرفیت‌های دانش‌آموزان و میزان دسترسی آنها به امکانات، آفتی است که اگر به آن توجه نشود، پیک‌های نوروزی به سبک جدید را نیز همانند پیک‌های نخ‌نمای گذشته، به تکلیفی آزاردهنده تبدیل می‌کند.

همین است که فریبرز حمیدی، معاون ابتدایی آموزش و پرورش شهر تهران تاکید دارد که فعالیت‌های نوروزی فقط در شرایطی می‌تواند کارایی و اثربخشی داشته باشد که به صورت هدفمند و متناسب با اهداف آموزش و پرورش طراحی شده باشد.

در کنار این موضوع، بها دادن به دانش‌آموزانی که در تعطیلات نوروز، وقت خود را صرف یادگیری کرده‌اند نیز نکته‌ای مهم است، چون اگر دانش‌آموز ببیند که پس از آغاز به کار دوباره مدارس، فرصتی برای ارائه تجربیات و آموخته‌هایش در کلاس درس به او داده نمی‌شود، دلزده می‌شود و همه رشته‌ها پنبه.

رویکرد آموزش و پرورش نیز بر این مساله متمرکز است و حمیدی توضیح می‌دهد که نحوه برخورد معلم با فعالیت‌های نوروزی دانش‌آموزان مهم است و تاکید شده تا معلمان پس از پایان تعطیلات، زمانی را برای ارائه تجارب یادگیری دانش‌آموزان در ساعت‌های درسی فراهم کنند، که اگر این موضوع جامه عمل بپوشد شوق یادگیری در دانش‌آموزان جوانه می‌زند.

مریم خباز‌ -‌ گروه جامعه