ملودرامی جذاب با چاشنی سیاست

 این گروهک که به مرور، ماهیت ضدانقلابی خود را آشکار کرد، با شعارهای تبلیغاتی رنگارنگ و تمرکز بر قشر دانشجو، بخشی از آنها را تحت تاثیر قرار داد و جذب کرد. در این میان برخی هم که شناخت درستی از این سازمان و اهداف پلید آن نداشتند به‌واسطه دوستان خود جذب ‌شدند. مجموعه تلویزیونی ارمغان تاریکی، ساخته جلیل سامان ـ که درخشش خیره‌کننده‌ای در جشنواره جام‌جم امسال داشته ـ از معدود نمونه‌های موفق در این زمینه است که داستان عاشقانه خود را در بستری از سیاست روایت کرده است. سامان با انتخاب روزهای پایانی دهه پنجاه ـ که با آغاز جنگ تحمیلی و اوج‌گیری درگیری‌ منافقین با دولت جمهوری اسلامی و مردم همزمان شده ـ بخش مهمی از راه موفقیت را طی کرده و مخاطب را از همان ابتدا وارد دنیای آدم‌هایش می‌کند.

ارمغان تاریکی ملودرامی جذاب با درونمایه سیاسی است که فیلمنامه محکم و استخوان‌داری دارد. شخصیت‌های اصلی خیلی زود به مخاطب معرفی می‌شوند و روابط میان آنها مختصر و مفید توضیح داده می‌شود. از پرگویی و حاشیه روی در این باب پرهیز و از این طریق، ریتم تندتری به کلیت کار داده شده است. پرداخت شخصیت‌های محوری همچون مجید، سارا و مهری بدون توجه به حوادث سیاسی آن سال‌ها کار بیهوده‌ای است که سامان از آن پرهیز کرده و شخصیت‌های یاد شده را در دل حوادث آن ایام پرالتهاب قرار داده است. مجید دانشجوی رشته عکاسی که شناختی از سیاست ندارد و در دنیای عکس به سر می‌برد، به‌واسطه علاقه‌اش به مهری (هم‌دانشگاهی‌اش) وارد بازی خطرناک منافقین می‌شود و ماجراهای تلخی را از سر می‌گذراند. در واقع مجید نماینده افرادی است که به شکل‌های مختلف در دام این گروهک گرفتار شده‌اند و تاوان سختی پرداخته‌اند. او ناخواسته و برای اثبات علاقه اش به دختر وارد این فضا شده و به همین خاطر خیلی زود از این حلقه خارج می‌شود. لایه‌های مختلف طراحی شده برای این شخصیت بخوبی مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با فراز و نشیب‌هایش همراه می‌سازد. در طرف دیگر ماجرا شخصیت‌هایی قرار دارند که منفی هستند و در برابر مجید به‌عنوان قهرمان داستان قدعلم می‌کنند. مهری نمونه کامل یک دانشجوی سیاست زده چپی است که در تزهای سیاسی این گروهک غوطه‌ور شده و فردیت خود را از دست داده است، به نحوی که علاقه نجیبانه مجید به خود را نمی‌بیند و بی‌تفاوت از کنار آن عبور می‌کند. حتی در جاهایی از این علاقه به نفع خود و سازمانش استفاده می‌کند و جز منافع خود هیچ نمی‌بیند! سامان در طراحی این شخصیت ظرافت‌ بسیار به خرج داده و لایه‌های پیدا و پنهان بسیاری برایش تدارک دیده است. برای مثال می‌توان از اشارات گذرای او به وضع مرفه خانواده مهری یاد کرد که بیش از هر چیز نشان‌دهنده پشت کردن او به بورژوازی خانوادگی و علاقه‌اش به جدایی از طبقه خود است. دیگر شخصیت این گروه با بازی درخشان امیر آقایی نمونه‌ای از سرگردانی آدم‌های این گروهک و تزلزل در افکارشان است که به پوچی ختم می‌شود. در طرف مقابل سارایی قرار دارد که متعلق به طیف مذهبی است و آرمان‌های انقلابی دارد و در این جهت گام برمی دارد. وجوه مثبت سارا به اندازه‌ای است که حتی وقتی اعتراف مجید به دروغگویی را می‌شنود، تنها چند روزی از او دور می‌شود اما تحت تاثیر تربیت مذهبی‌اش مجید را می‌بخشد و فرصت جبران می‌دهد. سارا یکی از بهترین شخصیت‌های زن خلق شده سریال‌های تلویزیونی است که هویتی کاملا مستقل دارد و مخاطب را به همذات پنداری با خویش وامی‌دارد.

خلق فضای نیمه دوم دهه پنجاه آن هم در پایان دهه هشتاد به لحاظ صحنه آرایی کار بسیار دشواری است که گروه ارمغان تاریکی از عهده آن برآمده است. این در حالی است که تهران این روزها بشدت با آن ایام فرق کرده و حتی ساختن یک خیابان با فضای دهه پنجاه، سختی‌های بسیار دارد و هزینه گزافی می‌طلبد. از سوی دیگر نمی‌توان  به کارگردانی هوشمندانه جلیل سامان اشاره نکرد که بی‌تکلف است و در بسیاری لحظات عمدا به چشم نمی‌آید. او در انتخاب بازیگرانش ریسک بزرگی کرده و اغلب از چهره‌های جوان نه‌چندان شناخته شده همچون آرش مجیدی، لیلا زارع و سودابه بیضایی بهره گرفته است، بازیگرانی که به بهترین شکل از عهده ایفای نقش برآمده و با آن زندگی کرده‌اند. بویژه آرش مجیدی که شخصیت مجید را کاملا درک کرده و به جوان پرشور انتهای دهه پنجاه نزدیک شده و لحظات عاطفی درخشانی را هم رقم زده است. سودابه بیضایی هم یک نقش منفی درخشان با لایه‌های مختلف را بخوبی تصویر کرده و پارتنر خوبی برای مجیدی بوده است.

ارمغان تاریکی به‌عنوان یک ملودرام عاشقانه در بستر سیاست مجموعه‌ای به یادماندنی است که می‌تواند مرجع خوبی برای نسل جوان از روزهای پایانی دهه پنجاه ایران باشد.

محمد جلیلوند