چرا نمی‌نشینی بچه؟

او ادامه می‌دهد: برخی کودکان فقط دچار بیش‌فعالی هستند و برخی هم بیش‌فعالی و هم نقص‌توجه دارند که در حالت دوم اوضاع بد است. البته این‌طور نیست که هر کودکی که کم‌تمرکز است الزاما به بیش‌فعالی هم مبتلاست.

بچه‌هایی که نمی‌توانند آرام بمانند

دکتر شوشتری می‌گوید: بچه‌های دچار بیش‌فعالی مدام در حال حرکت و پرحرفی هستند و نمی‌توانند آرام و در حالت نشسته بازی کنند و ماندن در یک وضع ثابت برایشان سخت است. مادر و پدر این کودکان می‌گویند انگار موتوری در وجود آنها روشن است که هرگز خاموش نمی‌شود.او یادآوری می‌کند: هر نوع پرتحرکی را نمی‌توان بیش‌فعالی دانست، زیرا اضطراب هم برخی علائم این اختلال را تقلید می‌کند و نباید بی‌جهت انگ بیش‌فعالی به کودک زد.

وقتی کودک از این شاخه به آن شاخه می‌پرد

بچه دچار بیش‌فعالی تحمل کمی دارد و فعالیت‌هایش را نیمه‌کاره رها می‌کند و مدام از این شاخه به آن شاخه می‌پرد. کودکان دچار این اختلال نمی‌توانند نوبت را رعایت کنند.

برخی کودکان هم دچار نقص‌توجه و کم‌تمرکزی هستند. برای آنها شروع کار، سازمان‌دهی و انجام مرحله به مرحله کارها سخت است، مدام وسایل خود را گم می‌کنند و نامرتب و بی‌نظم هستند. شوشتری، روانپزشک کودک و نوجوان می‌گوید: برخلاف آنچه همه فکر می‌کنند، این بچه‌ها در ریاضی مشکل چندانی ندارند، چون ریاضی به تمرکز وابسته نیست و استدلالی است و هر وقت حواس کودک پرت شود، می‌تواند با جمع‌ کردن دوباره حواسش به حل مساله بپردازد؛ ولی آنها در دیکته مشکل دارند، چون دیکته نوشتن روند مداومی دارد و اگر به علت از دست دادن تمرکز لحظه‌ای عقب بماند، فرصت اصلاح وجود نخواهد داشت.گاهی مشکل بچه‌های دچار نقص‌توجه به دلیل این‌که علائم خاصی ندارند، تشخیص داده نمی‌شود و اطرافیان تصور می‌کنند کم‌هوش هستند و حتی ممکن‌است از مدرسه اخراج شوند. به گفته دکتر حکیم شوشتری، بچه‌های بیش‌فعال چون پر سروصدا هستند و نظم را مختل می‌کنند، جلب‌توجه می‌کنند و احتمال این‌که برای درمانشان اقدام و بیماری‌شان تشخیص داده شود، بیشتر است.

هر شیطنتی بیش‌فعالی نیست

خیلی از بچه‌های زیردبستان انرژی بالایی دارند، پرتحرک هستند و حوصله انجام کاری را ندارند، اما برخی والدین با مشاهده این شیطنت‌ها، تصور می‌کنند کودکشان دچار بیش‌فعالی است؛ در صورتی که این تصور اشتباه است. این روانپزشک کودک توضیح می‌دهد: یک کمبود خواب ساده یا سوءتغذیه نیز ممکن‌است باعث حواس‌پرتی و بی‌قراری کودک شود. حتی بازی با اسباب‌بازی‌های غیراستاندارد که معمولا حاوی سرب است نیز مسمومیت ایجاد می‌کند که این مسمومیت علائم بیش‌فعالی را نشان می‌دهد، بنابراین نباید بی‌جهت و بدون مشورت با پزشک به کودک انگ زد.

بچه‌هایی که کارهای غیرعادی انجام می‌دهند

کودک بیش‌فعال همه جا علائم بیش‌فعالی را دارد و اگر بچه‌ای فقط در خانه یا مدرسه چنین علائمی را نشان دهد، باید به دنبال مشکلی در خانه یا مدرسه‌ بود.

دکتر شوشتری با اشاره به این‌که علائم معمولا قبل از هفت سالگی شروع می‌شود و اگر بعد از ده سالگی دیده شود، باید به دنبال علت دیگری بود، می‌گوید: کودکان بیش‌فعال کارهای خطرناک و غیرعادی انجام می‌دهند، در حالی که کودک عادی از چهار سالگی به بعد مثلا می‌ترسد روی بلندی برود، مگر این‌که واقعا هیچ سرگرمی‌ای نداشته باشد یا به او بی‌توجهی شود. او یکی از راه‌های تشخیص را توجه به پیشرفت نقاشی کودکان می‌داند. پیشرفت نقاشی کودکان بیش‌فعال و دچار نقص‌توجه، مطلوب نیست. اگر کودک محرک‌ها و ابزار لازم را داشته باشد، باید در چهار سالگی بتواند یک آدمک ساده بکشد، ولی اگر نتواند و حوصله این کار را نداشته باشد، احتمال دارد به نقص‌توجه مبتلا باشد.

رفتار درست با کودکان بیش فعال

کودکان بیش‌فعال در مکان‌هایی که محرک بیشتری وجود دارد بدتر رفتار می‌کنند، مثلا در مهمانی رفتارشان بدتر از رفتار در خانه خودشان است.

دکتر حکیم شوشتری می‌گوید: متاسفانه از آنجا که این کودکان مدام طرد می‌شوند احتمال این‌که بعدها دچار مشکل و به راه خلاف کشیده شوند وجود دارد. کودکان بیش‌فعال پرخاشگر هستند و کنترل هیجان خوبی ندارند و چون قانونمند نیستند و دوست دارند سرگروه باشند و حرف خود را به کرسی بنشانند، روابطشان با دیگران دچار تنش می‌شود. آنها راحت ارتباط برقرار می‌کنند، ولی چون رفتارشان قابل پیش‌بینی نیست، ادامه رابطه امکان ندارد.وی می‌افزاید: اثر مخرب تنبیه در این کودکان بیشتر است، چون لجباز هستند و اگر پرخاشگری ببینند، پرخاشگری می‌کنند. این کودکان اعتمادبه‌نفس پایین‌تری دارند، چون مدام طرد می‌شوند.حمایت خانواده، ضریب هوشی، جایگاه فرزند در خانواده، تعداد فرزندان و بیماری‌های دیگری که می‌تواند با بیش‌فعالی همراهی داشته باشد (مانند تیک و وسواس) در درمان بیماری و پیشرفت آن موثر است.به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، هر چه زودتر برای درمان اقدام شود، بهتر است زیرا کودک ده دوازده ساله‌ای که به دلیل ابتلا به بیش‌فعالی یا نقص‌توجه پیشرفت تحصیلی نداشته و از دیگر همسالانش عقب‌ مانده ممکن‌است دیگر اعتمادبه‌نفس و انگیزه لازم را پیدا نکند.

درمان بیش فعالی ضروری است

فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان می‌گوید: درمان اصلی بیش‌فعالی دارویی است. هدف از تجویز داروها آرام کردن کودک‌ نیست، بلکه هدف این است که کودک کارهای هدف‌دار انجام دهد و عملکرد خوبی داشته باشد.

شوشتری تاکید می‌کند: متاسفانه یکی از ذهنیت‌های غلط این است داروهایی که برای این کودکان تجویز می‌شود، اعتیادآور است، در حالی که اگر این بیماران درمان نشوند، ممکن است در آینده مستعد ابتلا به اعتیاد شوند. مصرف دارو زیر نظر پزشک به هیچ وجه معتادکننده نیست.

او تاکید می‌کند: گاهی پدر و مادرها می‌گویند مثلا دایی یا عموی این بچه هم همین‌طوری بود و خوب شد؛ ولی این تفکر غلط است، چون اگر آنها هم درمان می‌شدند بی‌شک می‌توانستند جایگاه اجتماعی و خانوادگی بهتری داشته باشند. کنترل علائم مانع افت‌تحصیلی و دور شدن کودک از محیط سالم می‌شود. مثلا اگر آموزگار کودکی را که در کلاس ناآرامی و شلوغ می‌کند بیرون و از همسالان سالم دور کند، ممکن است او همنشین آدم‌های ناسالم شده و دچار مشکلات بیشتری شود.

زهرا سادات صفوی سهی/ جام جم