«سپام ایرانی» در برابر تحریم بانکی غرب

به گزارش خبرنگار ما، یکی از محورهای تحریم‌های غرب علیه ایران، تحریم‌های بانکی است. تحریم‌کنندگان در تلاش بودند با قطع یا کاهش قابل توجه دسترسی بانک‌های ایرانی به شبکه بانکداری جهانی، جلوی نقل و انتقال پول بویژه درآمدهای حاصل از فروش نفت را بگیرند. در این راستا سامانه سوئیفت از بیست و هفتم اسفند 90، ارائه خدمات مالی به بانک‌های ایرانی را که شامل واسطه‌گری برای نقل و انتقال الکترونیکی پول میان آنها و سایر بانک‌های جهان بود متوقف کرد. با وجود این سیستم بانکداری ایران همچنان به فعالیت خود ادامه داد تا دیروز محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی، بهره‌برداری نهایی از سامانه جایگزین سوئیفت را اعلام کرد.

سپام مخفف عبارت «سامانه پیام‌رسانی مالی الکترونیکی» است؛ یعنی همان کاری که سوئیفت می‌کند. این سامانه که اتفاقا با استانداردها و زبان سوئیفت کار می‌کند (تا سایر بانک‌های خارجی مرتبط با ایران راحت‌تر از آن استفاده کنند)‌، ارتباط الکترونیکی بانک‌های ایرانی را با سایر بانک‌های جهان برقرار می‌کند. به عبارت بهتر همان عملیات صورت گرفته توسط سوئیفت که شامل واسطه‌گری برای ارسال و دریافت همه پیام‌های ارزی بین بانک‌های جهان از طریق اختصاص کد یا نقطه دسترسی ویژه (SAP) است، اکنون توسط سپام ایرانی انجام می‌شود. با این تفاوت که ارائه این خدمات ارزان‌تر و سریع‌تر و مطمئن‌تر بوده و از خروج اطلاعات مالی محرمانه نیز جلوگیری می‌شود.

محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی در گفت‌وگو با سایت رسمی این بانک با اشاره به کارکردهای سپام گفت: سامانه‌های پیام‌رسانی مالی در نظام‌های پولی و بانکی یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های بخش مالی به شمار می‌رود. این سامانه‌ها برقراری ارتباط بین متعاملان بازار پول، یعنی بانک‌ها، مستندسازی ارتباطات و مراودات و ایجاد بستر حفاظتی و امنیتی برای حفظ محرمانگی، عدم انکار و مسئولیت‌پذیری طرفین مراوده را به عهده دارد. باید ذکر کنم که ایجاد سامانه پیام‌رسانی مالی می‌تواند با ابزارهای مختلفی نظیر اسناد کاغذی، فکس رمزدار، تلکس و نظایر آن به‌صورت سنتی نیز انجام شود، اما با تحولات حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، حدود دو دهه است که با راه‌اندازی سوئیفت در سطح بین‌المللی، سامانه‌های پیام‌رسانی مالی با استفاده از امکانات فناوری به صورت الکترونیکی رواج یافته و اینک برقراری ارتباطات بانکی از طریق این فناوری تقریبا یگانه راه مطلوب ارزیابی می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که آیا سپام همان سوئیفت است، افزود: خیلی‌ها «سپام» را همان سوئیفت یا اتصال به سوئیفت می‌دانند. باید توجه داشت که سوئیفت در دو مفهوم جداگانه به کار می‌رود؛ یکی آن که مجموعه‌ای از استانداردها و پروتکل‌ها که «زبان» مشترک مالی را بین موسسات پولی و بانکی و مالی، صرف‌نظر از هویت ملی و زبان واقعی آنها تشکیل می‌دهد و مفاهیم یکسانی را تعریف می‌کند. دوم این‌که زیرساخت شبکه و پردازشی برای تبادل واقعی پیام‌ها منطبق بر «زبان» مشترک است که به عبارت ساده‌تر همان سخت‌افزارها و کامپیوترها و شبکه‌هایی است که بانک‌ها از طریق آنها می‌توانند پیام‌هایشان را مبادله کنند.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به ضرورت راه‌اندازی سپام در برابر تحریم‌های مالی غرب اظهار کرد: تا پیش از رویدادهای سال‌های اخیر، تمامی بانک‌های کشور عضو سوئیفت بوده و از امکانات آن برای برخی مبادلات مالی داخلی و خارجی خود استفاده می‌کردند. اما با توجه به دو مخاطره اساسی و ملاحظات هزینه‌ای که برای پیام‌های خودمان باید به صورت ارزی به موسسه سوئیفت پرداخت می‌کردیم، «سپام» به عنوان یک سامانه پیام‌رسانی داخلی مبتنی بر زبان سوئیفت در دستور کار قرار گرفت.

وی درباره این مخاطرات افزود: اولا نگرانی درخصوص رصد تعاملات بانک‌های ایرانی توسط نهادهای خارجی و این که اصولا دلیلی نداشت که تعاملات مالی بانک‌های داخلی را به خارج بفرستیم و ثانیا با وضع تحریم‌ها، بیشتر بانک‌های ایرانی از خدمات سوئیفت کنار گذاشته شد.

وی با اشاره به این که سپام دغدغه‌های تحریم مالی ایران را به طور کامل رفع می‌کند، تصریح کرد: سامانه پیام‌رسانی مالی الکترونیکی یا «سپام»، زیرساخت پیام‌رسانی مالی در حوزه نظام بانکی کشور است که گرچه از «زبان» سوئیفت استفاده می‌کند، اما هیچ‌گونه وابستگی به موسسه سوئیفت ندارد. این بدان معناست که با استفاده از این سامانه می‌توان هر مراوده بانکی را به صورت تمام الکترونیک در بستری امن و استاندارد صورت داد و از زبان استاندارد نیز بهره جست. با استفاده از سپام نه فقط برای اولین‌بار در کشور، یک زیرساخت پیام‌رسانی واحد مالی ملی ایجاد می‌شود، بلکه امکان اتصال به بانک‌های خارجی دوست و نیز واحدهای بانک‌های تحریم شده ایرانی در خارج از کشور را می‌توان به گونه‌ای برقرار کرد که بدون کاربری امکانات موسسه سوئیفت و نگرانی‌های مربوط به آن، اما با زبانی مشترک و آشنا، تعاملات مالی با آخرین فناوری‌های موجود صورت گیرد و در عین حال از ارسال پیام‌های مالی داخلی به خارج از کشور نیز پرهیز کرد.

بهمنی گفت: بانک مرکزی از چند سال پیش ایجاد زیرساخت پیام‌رسانی مالی ملی را به منظور کاهش وابستگی بانک‌ها به سوئیفت، پردازش داخلی پیام‌های مالی بدون ارسال آن به سوئیفت و نیز ایجاد یک بستر واحد و زیرساختی برای انواع پیام‌رسانی مالی را به عنوان بخشی از نظام جامع پرداخت و تسویه در دستور کار داشت. با تحولات سیاسی رخ داده در سال گذشته، استفاده از این طرح به عنوان جایگزین سوئیفت برای همه بانک‌ها و در عین حال درگاه اتصال به سوئیفت برای بانک‌های غیرتحریمی در دستور کار قرار گرفته و نهایتا سامانه در فروردین امسال‌ به صورت آزمایشی راه‌اندازی شد.

وی اظهار کرد: با راه‌اندازی کامل این سامانه، تمامی سیستم‌های بانکی را می‌توان توسط آن به یکدیگر متصل کرد و ارتباطات، مکاتبات و مراودات میان بانک‌ها و بانک مرکزی و بانک‌ها را به صورت کاملا الکترونیک و امن میسر کرد. راه‌اندازی سپام نقطه عطف مهمی در نظام بانکداری الکترونیک کشور محسوب می‌شود و می‌توان انتظار داشت همان تحولی که با ایجاد مرکز شتاب در دهه 80 نظام بانکی کشور رخ داد، این بار با کاربری سپام در دهه 90 حاصل شود.