قیام ارتشی سفالین از‌ دل‌تاریخ

«ارتش سفالین» یا «جنگجویان و اسب‌های سفالین» مجموعه‌ای از مجسمه‌هایی است که نشان‌دهنده ارتش بزرگ یکی از پادشاهان چین باستان به نام چین‌شی خوانگ‌دی است؛ یعنی همان کسی که دیوار چین را نیز به فرمان وی ساخته‌اند.

در حقیقت این آقای چین‌شی خوانگ‌دی در طول حیات خود اقدامات بسیار مفیدی برای چین انجام داد و از همین رو برخی وی را نخستین امپراتور واقعی چین می‌دانند. او دستور داد که ارتشی از جنس سفال دارای هزاران سرباز و اسب با تجهیزات کامل در اندازه طبیعی تهیه کنند تا این ارتش را در مقبره خود قرار دهد.

سال مرگ چین‌شی خوانگ‌دی سال 209 یا 210 قبل از میلاد ذکر شده و احتمالا او اعتقاد داشت که این ارتش سفالین در دنیای پس از مرگ، زنده شده و می‌تواند از آن استفاده کند. البته این موضوع چیز جدیدی در کشورهای باستانی نیست و نمونه‌های مشابه بسیاری نیز در سایر تمدن‌های باستانی مانند مصر دیده شده است.

تنوع سربازان و لباس و اسلحه آنها بسیار زیاد است و در واقع هر یک از آنها بسته به وظیفه و پست سازمانی خود دارای لباس و آرایش خاص خود است. این مجموعه دارای بیش از 8000 سرباز، 520 اسب، 130 ارابه، 150 افسر و شوالیه و ژنرال‌های چین باستان است.

این مجموعه دیدنی و بی‌نظیر در بهار سال 1974 به صورت تصادفی توسط کشاورزان محلی در منطقه‌ای به نام ژی‌آن در ایالت شان‌ژی کشف شد.

پس از مطلع شدن باستان‌شناسان و آغاز مطالعات لحظه به لحظه بر حیرت پژوهشگران اضافه می‌شد، زیرا هر قدر که حفاری پیش می‌رفت، به انتهای این مجموعه نمی‌رسیدند. از این گذشته مجموعه قبر امپراتور نیز در این محل کشف شد که خود حاکی از اهمیت فوق‌العاده منطقه داشت.

به اعتقاد باستان‌شناسان، مجموعه مقبره چین‌شی خوانگ‌دی مدلی کوچک از قصر وی بوده، زیرا این مقبره عجیب و غریب شامل تعداد زیادی اتاق، تالار، اسطبل، دروازه و سایر سازه‌های مورد استفاده در یک قصر است. متون تاریخی ذکر می‌کنند که بیش از 700 هزار کارگر برای ساخت این مجموعه به‌صورت مستمر کار کرده‌اند.

تمامی سربازان و ژنرال‌های این ارتش به همراه تجهیزاتشان در کارگاه‌های دولتی ساخته شده بودند و بررسی‌ها نشان می‌دهد‌ دست‌ها و پاها و سایر اجزا ابتدا به صورت جداگانه ساخته شده و سپس به هم متصل می‌شدند. قالب صورت‌ها در 8 گروه کلی بوده و تغییرات جزیی در آنها اعمال شده است.

امروزه عموم گردشگرانی که برای دیدن این ارتش شگفت‌انگیز مراجعه می‌کنند، می‌توانند از 4 دالان بزرگ مملو از سرباز و موزه آثار یافت شده در مجموعه دیدن کنند. دیدن این همه سرباز خشن با چهره‌های خشمگین و لباس و تجهیزات قدیمی در اندازه انسان‌های واقعی بدون تردید ترس و دلهره را در هر بیننده‌ای ایجاد می‌کند. سلاح‌هایی که در این مقبره یافت شده، عبارتند از: شمشیر، نیزه، تبر جنگی، شمشیر هلالی، سپر، تیر و کمان و کلاهخود. این سلاح‌ها از جنس سفال ساخته نشده و عموما فلزی هستند و جالب این که بسیاری از آنها هنوز بسیار تیز و برنده و قابل استفاده باقی مانده‌اند. فلزات به کار رفته در این اسلحه‌ها آهن، مس و... است.

البته به دلیل اهمیت این مجموعه آثار آن را علاوه بر محل مقبره، می‌توان در گوشه و کنار دنیا و موزه‌های مختلف به صورت نمایشگاه‌های موقت و دائمی جستجو کرد. برای نمونه مجموعه‌ای از 120 شیء این مقبره به همراه 20 سرباز سفالین در موزه لندن و سایر موزه‌های دنیا مانند موزه بارسلونا به‌چشم می خورد . در موزه سانتیاگوی شیلی نیز تعدادی از این سربازان به نمایش گذاشته شده است.

گفتنی است که حفاری در این منطقه هنوز به پایان نرسیده و کماکان ادامه دارد و می‌توان انتظار کشف اشیای بیشتری را در این محل داشت.

نیروانا حسینی