همسویی، مهم‌ترین هدف کشورهای صادرکننده گاز

ایده تشکیل مجمع کشورهای صادرکننده گاز برای اولین‌بار از سوی رهبر معظم انقلاب در 10 بهمن 85 در دیدار با ایگور ایوانف، دبیر شورای امنیت روسیه مطرح شد و مورد استقبال روسیه قرار گرفت. پس از آن وزارت نفت مامور پیگیری تشکیل این مجمع شد و حدود یک سال و نیم بعد این مجمع با برگزاری اولین نشست مقدماتی خود در مسکو که در آن اساسنامه مجمع تدوین شد، مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) با نشست وزیران نفت و انرژی این کشورها در دوحه رسما شکل گرفت و در نشست سوم نیز دبیرکل آن از کشور روسیه و دوحه قطر نیز به عنوان مقر مجمع انتخاب شد.

از این رو تشکیل مجمع کشورهای صادرکننده گاز از نظر مصرف‌کنندگان بازار گاز به منزله تشکیل سازمانی مشابه اوپک در بازار نفت قلمداد شد؛ هرچند این سازمان از نظر سهم در ذخایر اثبات شده جهانی گاز طبیعی، سهم تولید و تجارت دارای شباهت‌هایی با بازار جهانی نفت است، اما تفاوت در ساختار زنجیره صنعت گاز با صنعت نفت موجب شده است ماهیت نقش‌آفرینی این سازمان در بازار گاز تفاوت‌هایی را با نقش اعضای اوپک در بازار جهانی نفت داشته باشد، زیرا بی‌تردید نقش گاز در آینده به عنوان منبع اصلی انرژی در جهان جدی‌ترین نقش در بازار عرضه و تقاضای انرژی محسوب خواهد شد.

نیم قرن پیش که کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت به فکر تشکیل اوپک افتادند، حساسیت‌ها و واقعیت‌های 50سال بعد در خصوص انرژی فسیلی نفت را دریافته بودند و بر این اساس تصمیم گرفتند تا همچنان که ذخایر هیدروکربوری را در اختیار دارند، خود تنظیم‌کننده بازار آن نیز باشند. هر چند که شرایط ژئوپلتیک و استراتژیک بین‌المللی همواره بر بازار نفت تاثیرگذار است. این تاثیرگذاری در بازار گاز در آینده‌ای کمتر از عمر 50 ساله اوپک که به اعتقاد کارشناسان 20 سال آینده است، کمتر از نفت در جهان امروز نخواهد بود.

تشکیل مجمع صادرکنندگان گاز که حدود 73 درصد ذخایر گازی و 41 درصد تولید را در اختیار دارند، می‌تواند برای نزدیک کردن منافع مشترک کشورها اقدامی موثر باشد و از این پس بتواند نقشی پررنگ و جدی را در بازار جهانی گاز بازی کند. برگزاری نخستین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز با هدف تدوین استراتژی 5 ساله آینده گاز در دوحه قطر می‌تواند بیانگر امید کشورهای صادرکننده گاز باشد که بتوانند راهبردهای امنیت، تامین و عرضه انرژی گازی جهان را برعهده بگیرند؛ زیرا همگرایی و وحدت اعضای صادرکننده گاز می‌تواند سیاست‌ها و اهداف واحدی در بازار گاز را ترسیم کند و آنها بدون نفوذ قدرت‌ها، خود تصمیم‌گیرنده عرصه انرژی گازی باشند.

نشست سران کشورهای گازی در عین حال فرصت مناسبی است تا ایران با به‌کارگیری دیپلماسی انرژی خود به عنوان دومین دارنده ذخایر گازی جهان به تبیین نقش و جایگاه ایران در تامین انرژی جهان در آینده بپردازد و در این دیپلماسی فعال برای دستیابی به فرآوری و انتقال گاز و کسب جایگاه بیشتر در بازار جهانی گاز نیاز به اقدامات همسو و هدفمند است، نکته‌ای که برای کشوری مانند ایران با اهداف بلند در حوزه انرژی با دارا بودن ذخایر غنی هیدروکربوری نباید مورد غفلت واقع شود.