حکایت کارهای فرهنگی ما

حالا حکایت آثار فرهنگی ما و میزان تاثیرشان روی مخاطب است.

وقتی برخی از پدیدآورندگان کالای فرهنگی به کار خود اعتقادی ندارند و اساسا دغدغه‌‌شان کار فرهنگی نیست، چطور می‌توانند اثری بر قلب و روح مخاطب بگذارند؟

مدتی پیش با یکی از کارگردانان سینما و تلویزیون که علاقه‌اش مشخصا کارهای فولکلوریک و بومی است صحبت می‌کردم برایم تعجب‌آور بود که چطور ممکن است یک نفر این‌قدر طرح داستانی داشته باشد که شخصیت همه آثارش خاص باشند.

خودش می‌گفت: بعضی‌ها به ادبیات خودمان «نگاه توریستی» دارند.

این نگاه توریستی یعنی این‌که هر وقت لازم بود به مولانا و حافظ و ادبیات کوچه و بازار و قصه‌ها و افسانه‌های محلی رجوع می‌شود تا ملاط اولیه طرح فیلمنامه‌ای، قصه‌ای یا نمایشی شکل بگیرد.

این نگاه سطحی و بی‌مایه به فرهنگ ما چیزی نیست که باعث افتخار ما شود.

معتقد بود چنین نگاهی به فرهنگ و ادبیات ملی اصلا جواب نمی‌دهد. حرفش بود که کسی که می‌خواهد در این وادی وارد شود باید غرق این عرصه باشد، وقت بگذارد و عاشقانه در خلوت و جلوت آن را پیگیری کند.

نظرش این بود که با کار عاشقانه و پیگیری مدام است که می‌توان در این حوزه کاری انجام داد وگرنه روال کار اگر چیزی غیر از این باشد، محصول نهایی اثر کم‌مایه‌ای است که به جز پر کردن بیلان کار مدیران فرهنگی، به هیچ کار دیگر نمی‌آید.

محصول نهایی چون از دل برنیامده و کشف و شهودی در کار نبوده لاجرم مخاطب را هم راغب نخواهد کرد. نگاهی به انبوه آثاری که در این حوزه ساخته می‌شوند، بیندازید.

البته کارها کاملا اسم و رسم دارند، اما چیز دندان‌گیری که بشود به آن اعتنا کرد، نیستند.

شاید یکی از اصلی‌ترین دلایلی که بعضا این گونه آثار مخاطبی را جذب نمی‌کنند این است که خود سازندگان آنچنان که باید غرق موضوع نشده‌اند، با آن زندگی نکرده‌اند و موضوع را از فیلتر خود نگذرانده‌اند.

این موضوع آدم را یاد همان بخاری می‌اندازد که قرار است اتاق را گرم کند اما خیلی اتفاق بزرگی نمی‌افتد، چرا که در این معادله اساسا «نفت»، خود «هنرمند» و «خالق اثر» است که معمولا هیچ انگاشته می‌شود.

همه ما اصول را می‌دانیم، می‌دانیم که باید فرهنگ ملی‌، ادبیات گذشته و همه آن چیزهای خوب دوباره پرورانده شوند و در معرض دید مخاطب قرار گیرند اما در فرآیند این بازپروری همواره نقصی وجود داشته که آن اثر را آن‌گونه که توقع می‌رفته، بر صدر ننشانده است.