حسینیه‌ای به وسعت ایران
حسینیه‌های حسینی، برای هرکدام از ما شاید یک شکل و رنگ نداشته باشد اما وجه مشترک آن برای همه‌مان، فرش‌های سرخ پهن‌شده و پرچم‌های آویزان است که صدای سینه‌زنی اهالی آن، یادمان می‌آورد که قرار است زیر پرچم امام حسین(ع)، یکی شویم.
حالا چهارمین سالی است که همه ما یک حسینیه مشترک در قاب تلویزیون داریم و می‌توانیم میلیونی مخاطبش باشیم. برنامه «حسینیه معلی» که امسال برای چهارمین سال متوالی از شبکه سه روی آنتن می‌رود، تلاش کرده ظرفیت‌های شادی معنوی را به جامعه‌ای یادآوری کند که شاید برخی منتقدان آن را به غم و افسردگی متهم می‌کردند. نکته بارز در مورد این برنامه، ویژه‌برنامه‌هایی است که علاوه بر محرم، در اعیاد شعبانیه روی آنتن رفت و رسانه‌ای برای ارائه ظرفیت‌های شادی مسلمانان شد. با این حال، بخش مهمی از آنچه حسینیه معلی را به مخاطبان معرفی کرده، متمرکز بر حسینیه محرمی آن است که تلاش کرده آیین‌های مختلف را در قاب سیما به نمایش بگذارد.
نکته مهم، رنگارنگ بودن اقوامی است که برای نمایش آیین و سلوک خود در عزاداری سیدالشهدا به برنامه می‌آیند و یک تنوع قومیتی و فرهنگی را به نمایش می‌گذارند. آن‌طور که سیدبشیر حسینی، کارگردان این برنامه پیش از این گفته بود، ۳۰۰ سفر پیمایشی میدانی برای تولید حسینیه معلی صورت گرفته بود تا آیین‌ها و سنت‌های عزاداری‌های امام حسین(ع) از شهرستان‌های مختلف، در قاب تلویزیون به نمایش گذاشته شود.
توجه به آیین‌های کمتر شناخته شده
امسال فصل جدید حسینیه معلی با برخی تغییرات در فرم و محتوا همراه مخاطبان شده است. سعید ستودگان، تهیه‌کننده برنامه دراین‌خصوص به جام‌جم می‌گوید:فصل جدیدبرنامه که چهارمین سال پخش خود راتجربه می‌کندبه سمت جامعه‌محور و بزرگ‌تر شدن پیش می‌رود و درمحرم امسال نیز شاهد گسترده‌تر و جامع‌ترشدن حسینیه معلی هستیم. از نظر کیفی نیز آیین‌هایی که کمتر به آنها پرداخته شده یا جای بازنمایی دوباره درقاب تلویزیون داشته‌اند نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند.وی همچنین درخصوص ترکیب میز ذاکران هم بیان می‌کند: ازنظر کمی نیز شاهد حضور آیین‌ها و جمعیت پرشورتری در حسینیه هستیم و مستمعین بیشتری در برنامه حضور دارند.ترکیب میز ذاکران این فصل نیز مشخص شده و آقایان حاج سعید حدادیان، حاج نریمان پناهی، حاج حسین سیب‌سرخی، حجت‌الاسلام سیدحسین آقامیری و همچنین آقای حیدر البیاتی از کشور عراق (نجف اشرف) در این برنامه حضور دارند.
استفاده از پژوهش‌ها برای بهبود برنامه
اما سال گذشته یک نشست علمی به همت مرکز تحقیقات صداوسیما برگزار شد تا این برنامه مورد تحلیل قرار گیرد. ستودگان در مورد این نشست عنوان می‌کند: ما در حسینیه معلی تحقیقات علمی و پژوهش‌های دانشگاهی زیادی انجام می‌دهیم که روی برنامه تأثیرگذار است. البته از تحقیقی که دوستان مرکز تحقیقات انجام دادند هم برای بهبود برنامه قطعا استفاده خواهیم کرد.
ستودگان درخصوص دکور برنامه می‌گوید: دکور برنامه از نظر فرم ظاهری تغییراتی داشته و در هر فصل، دکور جدیدی برای آن ارائه می‌شود. همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم، با توجه به افزایش کمی و کیفی مستمعین، تعداد افرادی که در برنامه شرکت می‌کنند نیز بیشتر شده و طراحی دکور متناسب با حضور آنها انجام شده است. طراحی دکور توسط جناب آقای میرطالب انجام شده و طرح اصلی دکور را جناب آقای استاد نجابتی با زحمت فراوان تهیه و به حسینیه معلی هدیه کردند که اسامی یاران حضرت سیدالشهدا(ع) بر در و دیوار حسینیه معلی نقش بسته است.
این تهیه‌کننده درباره خط محتوایی برنامه این‌طور بیان می‌کند: با توجه به تحولات منطقه، محرم امسال برای مخاطبان حال‌و‌هوای حماسی و ویژه‌ای دارد. از یکی دو سال پیش، پس از وقوع حماسه هفتم اکتبر و رویدادهای مرتبط با محور مقاومت و کشورهای مقاومت، شاهد رشادت‌های بی‌نظیر جبهه مقاومت و همچنین شهادت بزرگان و سرداران این عرصه بوده‌ایم. این فصل، حسینیه معلی نیز به‌صورت ویژه به این موضوع پرداخته است. با توجه به تجاوز وحشیانه رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به کشورمان و از آنجا که ضبط این فصل پیش از این تهاجم وحشیانه انجام شده بود، طبیعتا امکان پرداختن به این مسائل را نداشتیم اما با توجه به اتفاقات یک یا دو سال اخیر، موضوعات مربوط به اجراهای مقاومتی و محرمی در برنامه طراحی و جای‌گذاری شده‌اند.
از سیستان و تبریز تا یمن و بحرین
ازجمله آیین‌هایی که امسال در این حسینیه به نمایش درآمد، می‌توان به «آیین شنستکا و جوش‌پا» اشاره کرد که آیین باعظمت مردم سیستان‌و‌بلوچستان در عزای سیدالشهداست. این آیین، با سینه‌زنی و همخوانی مردان در یک دایره در میان حسینیه معلی شکل گرفت و حال‌و‌هوای خاصی به این حسینیه داد. آیین دیگر، «سینه‌زنی» عجم بود که آیین تبریزی‌ها در این ایام است. نوای مداحی به زبان ترکی و همخوانی و سینه‌زنی دسته‌جمعی مردانی که با سربند مشکی به میان آمده بودند، نمایش این آیین را تماشایی کرده بود.
روضه‌خوانی پدر و پسری حاج سعید حدادیان و محمدحسین حدادیان هم، از دیگر جذابیت‌های این چند شب برنامه حسینیه معلی بود. از دیگر اجراهای خاص امسال، تعزیه «خرابه شام» بود که برای شهادت حضرت رقیه(س) اجرا شد. دکور خاصی که برای این برنامه تدارک دیده شده بود و حضور دختربچه‌ای که نقش حضرت رقیه(س) را ایفا می‌کرد، حال‌و‌هوای حسینیه معلی را پرشورتر کرد اما بخش دیگری که در فضای مجازی نیز بسیار پربازدید شد، رجز کودک یمنی بود که رجزهایی پرصلابت ضددشمنان اسلام خواند. حدود۲۰پسربچه با لباس‌های مخصوص یمنی در این بخش آمدند تا حال‌و‌هوای حسینی این برنامه را با رجزخوانی خود کامل کنند.
سینه‌زنی اهالی خوسف خراسان جنوبی نیز آیین دیگری بود که در این برنامه به نمایش گذاشته شد. در این قسمت، آیین بیل‌برداری نیز اجرا و درباره آن صحبت شد. فلسفه‌ای که درباره این آیین بیان شد، این بود که کشاورزان با آوردن بیل‌های خود به سیدالشهدا می‌گویند که تنها دارایی‌شان را آورده‌اند و اگر می‌بودند با همین تنها دارایی از او دفاع می‌کردند. آیین دیگر، سینه‌زنی یزدی‌ها بود که با نظمی مثال‌زدنی با نوحه‌خوانی حاج‌حسین سیب‌سرخی همراه بود.
یکی دیگر از بخش‌هایی که در فضای مجازی بازخوردهای بسیاری داشت، فارسی حرف‌زدن محمد غلوم، ذاکر بحرینی بود که باعث تعجب ذاکرین حسینیه معلی شد. او از قول پدربزرگش به این نکته اشاره کرد که زبان قرآن عربی اما زبان انقلاب فارسی است. او با تسلطی کامل به زبان فارسی، عنوان کرد که امروزه دشمن برای تحریف صحبت‌های رهبری، به زبان فارسی مسلط است و به همین خاطر فارسی را یاد گرفته است.
بخش قابل‌توجه دیگر، صحبت‌های حسین آقامیری از ذاکرین حسینیه معلی بود که درباره مجید قربانخوانی، شهید مدافع حرم گفت: پدر این شهید گفته بود که مجید به جای کشور دیگر به کربلا رفته بود و وقتی از او پرسیدم آنجا چه حاجتی خواستی، گفته بود: «به امام حسین(ع) گفتم من را آدم کن.»
۳۰ میلیون مخاطب برای یک حسینیه
آن‌طور که سال قبل رئیس مرکز تحقیقات عنوان کرده بود، بیش از ۳۰میلیون نفر مخاطب حسینیه معلی بودند. محسن شاکری‌نژاد در این خصوص گفته بود: ما در عصری هستیم که وضعیت تماشای تلویزیون‌های خطی در دنیا دارای روندی کاهشی است و برودکست در رقابتی جدی با فضای برودبند مخاطبانش را واگذار کرده است. سال قبل (۱۴۰۲) مخاطب این برنامه ۳۶درصد بود و امسال(۱۴۰۳) به عدد ۴۳درصد رسیدیم. ما ماهانه میزان مخاطب برنامه‌های شاخص را می‌سنجیم. ملاک ما در آمار آخرین نظرسنجی‌هاست که برای این برنامه هم آخرین آمار در نظر گرفته شد. برای ۱۳قسمت ۴۳درصد است، یعنی بیش از ۳۰ میلیون نفر باید آن را دیده باشند. آخرین فصل «عصر جدید» ۴۶درصد بود که یک مسابقه استعدادیابی با فضای سرگرمی بود و این برنامه در زمان‌بندی کوتاه و فضایی که دارد خیلی به آن میزان نزدیک است. ۷۵درصد از مردم در نظرسنجی‌ها به ما گفتند در دهه اول محرم در هیأت‌ها شرکت کرده‌اند و در عین حال این برنامه ۴۳درصد مخاطب داشته است. اینها در جامعه‌ای مثل کشور ما، با این حجم از تهاجم فرهنگی، نوعی اتفاق است. در چنین فضایی این برنامه رکورد برنامه‌های محرمی سیما را شکسته است. وی با اشاره به میزان مخاطب در آمریکا و انگلیس تصریح کرده بود: من رصدی داشتم درباره پربیننده‌ترین برنامه در شبکه‌های تلویزیونی آمریکا که زمان بین مسابقات و دو نیمه است که خواننده اجرا دارد و همین برنامه‌ها ۱۰درصد مخاطب دارند. سال گذشته آماری داده شد که در آن پربیننده‌ترین برنامه انگلیس که تاج‌گذاری چارلز بود، ۱۲میلیون نفر و ۱۸درصد مخاطب داشت. با توجه به تجاوز وحشیانه رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به کشورمان و از آنجا که ضبط این فصل از حسینیه معلی پیش از این تهاجم وحشیانه انجام شده بود، طبیعتا امکان پرداختن به این مسائل را نداشتیم اما با توجه به اتفاقات یک یا دو سال اخیر، موضوعات مربوط به اجراهای مقاومتی و محرمی در برنامه طراحی و جای‌گذاری شده‌اند.
نکته مهم، رنگارنگ بودن اقوامی است که برای نمایش آیین و سلوک خود در عزاداری سیدالشهدا به برنامه می‌آیند و یک تنوع قومیتی و فرهنگی را به نمایش می‌گذارند. آن‌طور که سیدبشیر حسینی، کارگردان این برنامه پیش از این گفته بود، ۳۰۰ سفر پیمایشی میدانی برای تولید حسینیه معلی صورت گرفته بود تا آیین‌ها و سنت‌های عزاداری‌های امام حسین(ع) از شهرستان‌های مختلف، در قاب تلویزیون به نمایش گذاشته شود.
توجه به آیین‌های کمتر شناخته شده
امسال فصل جدید حسینیه معلی با برخی تغییرات در فرم و محتوا همراه مخاطبان شده است. سعید ستودگان، تهیه‌کننده برنامه دراین‌خصوص به جام‌جم می‌گوید:فصل جدیدبرنامه که چهارمین سال پخش خود راتجربه می‌کندبه سمت جامعه‌محور و بزرگ‌تر شدن پیش می‌رود و درمحرم امسال نیز شاهد گسترده‌تر و جامع‌ترشدن حسینیه معلی هستیم. از نظر کیفی نیز آیین‌هایی که کمتر به آنها پرداخته شده یا جای بازنمایی دوباره درقاب تلویزیون داشته‌اند نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند.وی همچنین درخصوص ترکیب میز ذاکران هم بیان می‌کند: ازنظر کمی نیز شاهد حضور آیین‌ها و جمعیت پرشورتری در حسینیه هستیم و مستمعین بیشتری در برنامه حضور دارند.ترکیب میز ذاکران این فصل نیز مشخص شده و آقایان حاج سعید حدادیان، حاج نریمان پناهی، حاج حسین سیب‌سرخی، حجت‌الاسلام سیدحسین آقامیری و همچنین آقای حیدر البیاتی از کشور عراق (نجف اشرف) در این برنامه حضور دارند.
استفاده از پژوهش‌ها برای بهبود برنامه
اما سال گذشته یک نشست علمی به همت مرکز تحقیقات صداوسیما برگزار شد تا این برنامه مورد تحلیل قرار گیرد. ستودگان در مورد این نشست عنوان می‌کند: ما در حسینیه معلی تحقیقات علمی و پژوهش‌های دانشگاهی زیادی انجام می‌دهیم که روی برنامه تأثیرگذار است. البته از تحقیقی که دوستان مرکز تحقیقات انجام دادند هم برای بهبود برنامه قطعا استفاده خواهیم کرد.
ستودگان درخصوص دکور برنامه می‌گوید: دکور برنامه از نظر فرم ظاهری تغییراتی داشته و در هر فصل، دکور جدیدی برای آن ارائه می‌شود. همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم، با توجه به افزایش کمی و کیفی مستمعین، تعداد افرادی که در برنامه شرکت می‌کنند نیز بیشتر شده و طراحی دکور متناسب با حضور آنها انجام شده است. طراحی دکور توسط جناب آقای میرطالب انجام شده و طرح اصلی دکور را جناب آقای استاد نجابتی با زحمت فراوان تهیه و به حسینیه معلی هدیه کردند که اسامی یاران حضرت سیدالشهدا(ع) بر در و دیوار حسینیه معلی نقش بسته است.
این تهیه‌کننده درباره خط محتوایی برنامه این‌طور بیان می‌کند: با توجه به تحولات منطقه، محرم امسال برای مخاطبان حال‌و‌هوای حماسی و ویژه‌ای دارد. از یکی دو سال پیش، پس از وقوع حماسه هفتم اکتبر و رویدادهای مرتبط با محور مقاومت و کشورهای مقاومت، شاهد رشادت‌های بی‌نظیر جبهه مقاومت و همچنین شهادت بزرگان و سرداران این عرصه بوده‌ایم. این فصل، حسینیه معلی نیز به‌صورت ویژه به این موضوع پرداخته است. با توجه به تجاوز وحشیانه رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به کشورمان و از آنجا که ضبط این فصل پیش از این تهاجم وحشیانه انجام شده بود، طبیعتا امکان پرداختن به این مسائل را نداشتیم اما با توجه به اتفاقات یک یا دو سال اخیر، موضوعات مربوط به اجراهای مقاومتی و محرمی در برنامه طراحی و جای‌گذاری شده‌اند.
از سیستان و تبریز تا یمن و بحرین
ازجمله آیین‌هایی که امسال در این حسینیه به نمایش درآمد، می‌توان به «آیین شنستکا و جوش‌پا» اشاره کرد که آیین باعظمت مردم سیستان‌و‌بلوچستان در عزای سیدالشهداست. این آیین، با سینه‌زنی و همخوانی مردان در یک دایره در میان حسینیه معلی شکل گرفت و حال‌و‌هوای خاصی به این حسینیه داد. آیین دیگر، «سینه‌زنی» عجم بود که آیین تبریزی‌ها در این ایام است. نوای مداحی به زبان ترکی و همخوانی و سینه‌زنی دسته‌جمعی مردانی که با سربند مشکی به میان آمده بودند، نمایش این آیین را تماشایی کرده بود.
روضه‌خوانی پدر و پسری حاج سعید حدادیان و محمدحسین حدادیان هم، از دیگر جذابیت‌های این چند شب برنامه حسینیه معلی بود. از دیگر اجراهای خاص امسال، تعزیه «خرابه شام» بود که برای شهادت حضرت رقیه(س) اجرا شد. دکور خاصی که برای این برنامه تدارک دیده شده بود و حضور دختربچه‌ای که نقش حضرت رقیه(س) را ایفا می‌کرد، حال‌و‌هوای حسینیه معلی را پرشورتر کرد اما بخش دیگری که در فضای مجازی نیز بسیار پربازدید شد، رجز کودک یمنی بود که رجزهایی پرصلابت ضددشمنان اسلام خواند. حدود۲۰پسربچه با لباس‌های مخصوص یمنی در این بخش آمدند تا حال‌و‌هوای حسینی این برنامه را با رجزخوانی خود کامل کنند.
سینه‌زنی اهالی خوسف خراسان جنوبی نیز آیین دیگری بود که در این برنامه به نمایش گذاشته شد. در این قسمت، آیین بیل‌برداری نیز اجرا و درباره آن صحبت شد. فلسفه‌ای که درباره این آیین بیان شد، این بود که کشاورزان با آوردن بیل‌های خود به سیدالشهدا می‌گویند که تنها دارایی‌شان را آورده‌اند و اگر می‌بودند با همین تنها دارایی از او دفاع می‌کردند. آیین دیگر، سینه‌زنی یزدی‌ها بود که با نظمی مثال‌زدنی با نوحه‌خوانی حاج‌حسین سیب‌سرخی همراه بود.
یکی دیگر از بخش‌هایی که در فضای مجازی بازخوردهای بسیاری داشت، فارسی حرف‌زدن محمد غلوم، ذاکر بحرینی بود که باعث تعجب ذاکرین حسینیه معلی شد. او از قول پدربزرگش به این نکته اشاره کرد که زبان قرآن عربی اما زبان انقلاب فارسی است. او با تسلطی کامل به زبان فارسی، عنوان کرد که امروزه دشمن برای تحریف صحبت‌های رهبری، به زبان فارسی مسلط است و به همین خاطر فارسی را یاد گرفته است.
بخش قابل‌توجه دیگر، صحبت‌های حسین آقامیری از ذاکرین حسینیه معلی بود که درباره مجید قربانخوانی، شهید مدافع حرم گفت: پدر این شهید گفته بود که مجید به جای کشور دیگر به کربلا رفته بود و وقتی از او پرسیدم آنجا چه حاجتی خواستی، گفته بود: «به امام حسین(ع) گفتم من را آدم کن.»
۳۰ میلیون مخاطب برای یک حسینیه
آن‌طور که سال قبل رئیس مرکز تحقیقات عنوان کرده بود، بیش از ۳۰میلیون نفر مخاطب حسینیه معلی بودند. محسن شاکری‌نژاد در این خصوص گفته بود: ما در عصری هستیم که وضعیت تماشای تلویزیون‌های خطی در دنیا دارای روندی کاهشی است و برودکست در رقابتی جدی با فضای برودبند مخاطبانش را واگذار کرده است. سال قبل (۱۴۰۲) مخاطب این برنامه ۳۶درصد بود و امسال(۱۴۰۳) به عدد ۴۳درصد رسیدیم. ما ماهانه میزان مخاطب برنامه‌های شاخص را می‌سنجیم. ملاک ما در آمار آخرین نظرسنجی‌هاست که برای این برنامه هم آخرین آمار در نظر گرفته شد. برای ۱۳قسمت ۴۳درصد است، یعنی بیش از ۳۰ میلیون نفر باید آن را دیده باشند. آخرین فصل «عصر جدید» ۴۶درصد بود که یک مسابقه استعدادیابی با فضای سرگرمی بود و این برنامه در زمان‌بندی کوتاه و فضایی که دارد خیلی به آن میزان نزدیک است. ۷۵درصد از مردم در نظرسنجی‌ها به ما گفتند در دهه اول محرم در هیأت‌ها شرکت کرده‌اند و در عین حال این برنامه ۴۳درصد مخاطب داشته است. اینها در جامعه‌ای مثل کشور ما، با این حجم از تهاجم فرهنگی، نوعی اتفاق است. در چنین فضایی این برنامه رکورد برنامه‌های محرمی سیما را شکسته است. وی با اشاره به میزان مخاطب در آمریکا و انگلیس تصریح کرده بود: من رصدی داشتم درباره پربیننده‌ترین برنامه در شبکه‌های تلویزیونی آمریکا که زمان بین مسابقات و دو نیمه است که خواننده اجرا دارد و همین برنامه‌ها ۱۰درصد مخاطب دارند. سال گذشته آماری داده شد که در آن پربیننده‌ترین برنامه انگلیس که تاج‌گذاری چارلز بود، ۱۲میلیون نفر و ۱۸درصد مخاطب داشت. با توجه به تجاوز وحشیانه رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به کشورمان و از آنجا که ضبط این فصل از حسینیه معلی پیش از این تهاجم وحشیانه انجام شده بود، طبیعتا امکان پرداختن به این مسائل را نداشتیم اما با توجه به اتفاقات یک یا دو سال اخیر، موضوعات مربوط به اجراهای مقاومتی و محرمی در برنامه طراحی و جای‌گذاری شده‌اند.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گفت و گو
حجت‌الاسلام سید کاظم باقری معتقد است گفتمان مقاومت یک آرمان فراگیر اسلامی و انسانی است که فراتر از مرز‌ها و فرقه‌ها حرکت می‌کند
وقتی خورشید در غزه طلوع می‌کند
استاد یدالله کابلی معتقد است: تحولات نقاشیخط، نمایش قدرت نوآوری و خلاقیت در عرصه خط است
هنر خوشنویسی؛ پیوندی عمیق با شعر و حکمت ایرانی
مصطفی کارخانه در گفتوگو با «جام‌جم»: