جدال قمارباز و ماسک

مدیرعامل اسپیس ایکس که با چراغ سبز چهل‎‌وهفتمین رئیس‎‌جمهور آمریکا، وزارت بهره‌وری دولت را تاسیس کرد تا تحت تاثیر اندیشه‎‌های نئولیبرالی هزینه‎‌های دولت را کاهش دهد، به دال مرکزی دیوان‎سالاری واشنگتن تبدیل شده بود. اما ماه عسل ترامپ و ماسک با موضوع لایحه موسوم به «بزرگ و زیبای» کاخ سفید به طلاقی زود‌هنگام کشیده شد؛ مغز متفکر وزارت بهره‎‌وری با عواقب مالی این برنامه مطلوب رئیس‌جمهور مشکل اساسی پیدا کرد و درگیری‎های لفظی شدیدی میان ماسک و مشاوران اقتصادی ترامپ به‎وقوع پیوست. با تبدیل شدن متحد سیاسی سابق به مانع، رئیس‌جمهور آمریکا ماسک را از امور دولتی کنار گذاشت و جدال به فضای مجازی کشیده شد. با وجود یک دوره آتش‎‌بس کوتاه، مدیرعامل تسلا دیروز حملات خود را به مواضع ترامپ آغاز کرد که نوید فصل جدیدی از درگیری‎ها را می‎دهد.
 
تعمیق بحران بدهی 
ریشه اصلی اختلاف میان ماسک و ترامپ را بایستی در عواقب اجرایی‌شدن لایجه کاهش مالیاتی رئیس جمهور آمریکا جست‌وجو کرد. به اعتقاد کارشناسان غیرحزبی، برنامه اقتصادی ترامپ حدود سه‌تریلیون دلار بدهی بر دوش کشور خواهد گذاشت. چهل‎‌وهفتمین رئیس جمهور آمریکا  که از مخالفت دوست سابق خود به خشم آمده، در پستی جدید در شبکه اجتماعی سوشال تروث هشدار داد: «ایلان احتمالا بیشتر از هر انسان دیگری در تاریخ یارانه گرفته است و بدون این یارانه‌ها، احتمالا باید کسب‌وکار خود را تعطیل کرده و به آفریقای‌جنوبی بازگردد. دیگر پرتاب راکت، ماهواره یا تولید خودروهای برقی وجود نخواهد داشت و کشور ما می‌تواند یک ثروت عظیم پس‌انداز کند. شاید بهتر باشد وزارت بهره‌وری دولت (DOGE) این موضوع را با دقت بررسی کند؟ پول زیادی برای صرفه‌جویی وجود دارد!!!» پیشتر ایلان ماسک بعد از سکوت نسبی دوشنبه گفت: «نمایندگانی که با شعار کاهش هزینه‌ها تبلیغ کرده‌اند اما از این طرح حمایت می‎کنند، باید از شرمندگی سرشان را پایین بیندازند! و اگر این آخرین کاری باشد که در این دنیا انجام می‌دهم، آنها در انتخابات اولیه سال آینده شکست خواهند خورد.»
 
تاسیس حزب جدید؟
کارآفرین برجسته آمریکایی که از دوگانه دموکرات-جمهوریخواه به‎ستوه آمده در ادامه انتقادات خود از حکمرانی ترامپ خاطرنشان کرد: «اگر این لایحه‌ دیوانه‌وار هزینه‌های عمومی تصویب شود، حزب آمریکا روز بعد تشکیل خواهد شد. کشور ما به جایگزینی برای حزب تک‌حزبی دموکرات-جمهوریخواه نیاز دارد تا مردم واقعا صدایی داشته باشند.» البته هنوز مشخص نیست که این ایده ماسک چقدر قابلیت پیاده‎سازی دارد؛ از زمان شناسایی رسمی آمریکا به‌عنوان یک کشور مستقل در سال ۱۷۸۳ سیستم سیاسی دو حزبی داشته و مطالبات جدید همواره جذب جناح‌های دو حزب اصلی می‌شدند. درهمین راستا، ترامپ نیز بعد از شکست در انتخابات ۲۰۲۰ ابتدا ایده حزب سومی را مطرح کرد که مسکوت باقی ماند.
 
عقب‌نشینی دیرهنگام
جنگ سرد ترامپ و ماسک باعث سقوط آزاد سهام تسلا شد و حدود ۱۵۰ میلیارد دلار از ارزش بازار شرکت را در بزرگ‌ترین افت یک‌روزه خود از دست داد. بعدا وقتی ماسک برخی از اظهارات تند خود را پس گرفت و گفت که «زیاده‌روی کرده است.» سهام شرکت وی تا حدی احیا شد. طبق برآورد واشنگتن پست، ماسک و کسب‌وکارهایش در طول سال‌های اخیر حداقل ۳۸ میلیارد دلار قراردادهای دولتی، وام، یارانه و اعتبار مالیاتی دریافت کرده‌اند که در توسعه اهداف بلندپروازانه این مهاجر آفریقای‌جنوبی تبار تاثیر قابل توجهی داشته است. علاوه بر موارد یادشده، ماسک قراردادهایی کلان با وزارتخانه‌های دولت فدرال دارد که قطع همکاری با آنها می‌تواند آسیب جدی به اعتبار و سرمایه‌اش وارد کند. به‌نقل از نیویورک تایمز، ارزش قراردادهای تسلا با دولت فدرال ۳۵۲ هزار دلار و قراردادهای اسپیس‌ایکس نیز ۱۵.۴میلیارد دلار برآورد شده است.
 
چرخش سیاسی نافرجام 
ماسک سابقه‌ای نسبتا کوتاه و پرتنش با حزب جمهوریخواه دارد. او که سال‌ها خود را دموکرات معرفی می‌کرد، از سال ۲۰۲۲ شروع به همسویی با جمهوریخواهان کرد و فقط از سال ۲۰۲۴ به‌صورت علنی و سنگین به این حزب کمک مالی کرد. پیشتر مدیرعامل تسلا، به‌عنوان یک چهره پیشرو در علم و فناوری به‌ویژه صنعت فضایی توسط بازوهای تبلیغاتی دموکرات‌ها به افکارعمومی معرفی شده بود. وی در راستای تحقق پیروزی ترامپ در ۲۰۲۴ نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار به نامزدهای جمهوریخواه کمک کرده است؛ درواقع ماسک با نفوذ در کاخ سفید به دنبال ایجاد نوعی از انحصار برای شبکه شرکت‎های خود باهدف جذب سرمایه‎گذاری، تخصیص پروژه‎ها و سود هنگفت شخصی بود. اما کنترل ترامپ، کار هرکسی نیست و بسیاری از کارکنان کارکشته دولت نخست او نظیر رکس تیلرسون و جان بولتون نیز در این امر شکست خوردند؛ رئیس‌جمهور‌ آمریکا به‌عنوان یک شخصیت عوا‎م‎فریب پای‎بند به چارچوب خاص گفتمانی نیست و با لایحه جدید خواهان تطمیع پایگاه رای اجتماعی رادیکال خود یعنی جنبش ماگا (Make America Great Again!) است. 

عاقبت شوم همدستی با شیطان
تاریخ سیاست همواره پر از افراد فرصت‌طلبی است که گمان می‎کنند ظرفیت کنترل و مهار سیاسیون عوا‎م‎فریب را داشته‌اند اما درنهایت رهسپار نیستی شدند. زمانی که آدولف هیتلر در آلمان دهه ۱۹۳۰ در آستانه تصرف صندلی صدراعظمی بود؛ سیاستمداری کهنه‎‌کار بنام فرانتس فون‌پاپن مسئولیت مهار پیشوای حزب نازی را برعهده گرفت اما بعد از تسهیل مسیر صدراعظمی توسط هیتلر کنار گذاشته شد. این شرایط بار دیگر در رابطه ماسک و ترامپ بازتولید شد. مدیرعامل اسپیس ایکس امیدوار بود به‌عنوان حامی مالی برتر رئیس‌جمهور دسترسی نامحدودی به سیاستگذاری فدرال پیاده کند و مقداری عقلانیت جریان اصلی را به تصمیمات تزریق کند. اما شیطان را نمی‎توان به بند کشید و فقط بایستی از او دوری کرد. فون‌پاپن روابط حداقلی خود را با هیتلر در مسئولیت‎های پایین رده‎ای تا پایان رایش سوم نظیر سفیر آلمان در آنکارا حفظ کرد و در خدمت پیشوا بود. بنابراین احتمال وجود دارد که ماسک نیز روابط اقتصادی خود را با کاخ سفید ادامه دهد اما دیگر به جایگاه درخشان قبلی برنخواهد گشت؛ ملک او ارزشش را از دست داد و اعتبار سیاسی‌اش به محاق رفت.