محدودیت در مرخصی نوروزی زندانیان

مسوولان نیروی انتظامی می‌گویند دستگاه قضایی باید در ارائه مرخصی به برخی متهمان و مجرمان با نیروی انتظامی هماهنگ‌تر باشد تا جرایم این افراد، بستر جامعه را ناامن نکند.

دادستان عمومی و انقلاب تهران در این زمینه با اشاره به بخشنامه استفاده از مرخصی تعطیلات نوروزی برای زندانیان گفت: زندانیانی که در مسیر اصلاح خود گام برداشته‌اند می‌توانند در حد آیین‌نامه از مرخصی این تعطیلات استفاده کنند.

به گزارش ایرنا، عباس جعفری دولت‌آبادی با بیان این‌که مرخصی برای زندانیان امنیتی از الگوی دیگری تبعیت می‌کند، افزود: ‌مرخصی زندانیان امنیتی باید با هدفمندی انجام شود و اگر احساس کنیم که در قالب و چارچوب این الگو است و این افراد برای اصلاح خود اقداماتی انجام داده‌اند، برای مرخصی آنان اقدام می‌کنیم.

اما همین بحث مرخصی دادن به زندانیان نیز برای خودش موافقان و مخالفانی دارد. دکتر حامد برماس، روان‌شناس از جمله موافقان این بحث است و به «جام‌جم» می‌گوید: اگر فرد زندانی را از امتیاز مرخصی محروم کنیم از یک سو امکان متلاشی شدن نظام نیم‌بند خانوادگی‌اش وجود دارد و از سویی دیگر، برای تجربه ناکامی‌های دیگر اگر فرصتی برای خلاص شدن پیدا کند همانند فنری که یکباره رها شود، دچار لجام‌گسیختگی می‌شود.

با این حال، به اعتقاد او کسانی که توانسته‌اند از مرخصی‌ها و اشتغال به کار در مدت تحمل محکومیت استفاده کنند در روحیه‌شان اثرات مثبتی به وجود آمده است.

به گفته این روان‌شناس، بعضی مجرمان چند جرمه هستند که یکی از جرایم مهم آنها مواد مخدر و اعتیادشان است؛ ولی گاهی در زندان به جای آن که اعتیاد آنها حل و منبع جرم خشکانده شود بدون بررسی و دقت‌نظر آزاد می‌شوند. پس چنین فردی مجبور است برای در آوردن خرج اعتیادش دست‌به جرم و جنایت بزند.

برماس با اشاره به لزوم اجرای عادلانه و کارشناسانه قوانین زیر نظر یک روان‌شناس ادامه می‌دهد: آماده کردن روح و روان یک زندانی برای به مرخصی رفتن نیز باید در زندان‌ها مورد توجه قرار گیرد.

او می‌گوید: ما باید به زندانیان مهارت زندگی را بیاموزیم و در عین حال به افراد جامعه نیز آموزش دهیم که به جای نگاهی دفعی، نگاهی پذیرا به زندانیان داشته باشند.

رئیس قوه قضاییه هفته گذشته، در بخشنامه‌ای به واحدهای قضایی و دادسراهای سراسر کشور اعلام کرد: به زندانیان محکوم با رعایت شرایط و گرفتن تامین مناسب، 15روز مرخصی نوروزی اعطا می‌شود.

شرایط زندانیان محکوم به حبس برای استفاده از مرخصی این ایام عبارت است از: محکومان به حبس ابد به شرط تحمل حداقل 5 سال حبس، محکومان به حبس بیش از 10 سال به شرط تحمل حداقل 2 سال حبس، محکومان به حبس از 5تا10 سال به شرط تحمل حداقل یک سال حبس، محکومان به حبس از یک تا 5 سال به شرط تحمل حداقل 3 ماه حبس و محکومان به حبس کمتر از یک سال به شرط تحمل حداقل یک ماه حبس.

زندانیانی که صرفا به دلیل عجز از پرداخت جزای نقدی در حبس به سر می‌برند و محکومان جرایم غیرعمدی و محکومان مالی نیز با اعمال شرایطی می‌توانند به مرخصی نوروزی بروند.

این بخشنامه می‌افزاید: محکومین جرایم سرقت (اعم از مسلحانه، عادی یا کیف‌قاپی)، جاسوسی، اقدام علیه امنیت کشور، آدم‌ربایی، جرایم باندی و سازمان یافته، تجاوز به عنف، دایر کردن مراکز فساد و فحشا، اسیدپاشی، اخلال در نظام اقتصادی، ورود، تولید، توزیع و فروش مشروبات الکلی، محکومان به قصاص و اعدام و حدود شرعی، محکومان دارای سه سابقه محکومیت به ارتکاب همان جرم، محکومانی که به شرارت مشهورند، قاچاق مسلحانه یا عمده مواد مخدر و روانگردان‌ها و سایر محکومانی که اخلاق و رفتار آنها در زندان به گونه‌ای بوده که بنا به نظر دادستان یا قاضی ناظر زندان یا رئیس زندان یا شورای طبقه‌بندی شایستگی برخورداری از مرخصی را ندارند، نمی‌توانند از امتیاز مرخصی نوروزی برخوردار شوند.

به گفته کارشناسان قضایی، اعطای مرخصی باید با دقت و براساس ضوابط خاصی صورت گیرد که اولا، موجب لوث شدن مجازات و از بین رفتن ابهت زندان و سبب تجری مجریان نشود و در ثانی شکات نیز اعتماد خود را به دستگاه قضایی از دست ندهند.

غلامعلی محمدی، قاضی دادگستری در این باره به نشریه داخلی قوه قضاییه، می‌گوید: موضوع اعطای مرخصی به زندانیان چاقوی دولبه‌ای است که در صورت افراط وتفریط در هریک از دو لبه آن می‌تواند دارای بازتاب منفی باشد.

به گفته او برای استفاده بهینه از این امر مناسب است ضمن رعایت اعتدال در اعطای مرخصی به زندانیان این اقدام به‌صورت هدفمند انجام گیرد تا تبعات و بازتاب‌های منفی ناشی از آن به حداقل ممکن برسد.

محمدی ادامه می‌دهد: در این راستا اقتضا دارد، اولا، اعطای مرخصی به زندانیان با سقف زمانی محدود صورت گیرد. ثانیا، تضمین‌های لازم برای بازگشت زندانیان که از این امتیاز بهره‌مند شده‌اند پیش‌بینی شود و با زندانیان غایب از مرخصی که طبق قانون مجازات اسلامی ‌به‌عنوان فرار از زندان تلقی می‌شوند، برخورد جدی به عمل آید.

مـحمدی با اشاره به این‌که برخی از جرایم و مجازات‌ها از دایره شمولیت مرخصی مستثنا شده است و برعکس برخی از جرایم و محکومیت‌ها در دایره توسعه اعطای مرخصی قرار می‌گیرد، اظهار می‌کند: اقدامات فرهنگی و تربیتی مانند موفقیت‌ زندانیان در کسب مهارت‌های اجتماعی، شرکت‌ در کلاس‌های فرهنگی، قبولی در مقاطع مختلف تحصیلی، فعالیت‌های هنری، موفقیت در اقدامات ورزشی و فرهنگی از جمله حفظ مفاهیم قرآن و نهج‌البلاغه می‌تواند در زمره دلایل تشویقی برای زندانیان جهت استفاده از مرخصی با‌سقف محدود قرار گیرد.

سهراب سلیمانی، مدیرکل زندان‌های استان تهران نیز درباره مرخصی‌های زندانیان و متهمان در بازداشت موقت و ارتکاب مجدد جرم توسط این افراد و همچنین نظرات مسوولان نیروی انتظامی مبنی بر لزوم هماهنگی 2 نهاد در ارائه مرخصی و آزادی متهمان و مجرمان می‌گوید: ارائه مرخصی به جرایم سرقت دارای ویژگی خاصی است، به‌‌طوری ‌که کمترین مرخصی‌ها در خصوص سرقت ارائه شده است؛ تمام زندانیان جرایم سرقت، زمانی که به مرخصی اعزام می‌شوند بدون استثنا اسامی این افراد همراه فرم مخصوص، همراه با عکس آنها به مراجع اعلام می‌شود و این مجرمان مکلف هستند که هنگام مرخصی، خود را به آگاهی معرفی کنند و در محدوده جغرافیایی خاصی اجازه تردد دارند.

مستوره برادران نصیری / گروه جامعه