مجلس ختمی برای ناباروری

شاید این مهم‌ترین قسمت داستان باشد. این‌که یک زوج چه زمانی باید به ناباروری خود شک کنند. اساسا پزشکان برای خانم‌های زیر 35 سال که ازدواج کرده‌اند، انتظار دارند که پس از گذشت یک سال از زندگی زناشویی و بدون هرگونه اقدامات پیشگیرانه برای حاملگی صاحب فرزند شوند و این مدت برای خانم‌هایی که بالای 35 سال داشته باشند می‌بایست به 6 ماه تقلیل یابد، به این معنا که اگر این مدت برای زوجین بیشتر از این زمان طول بکشد، می‌بایست قدری جدی‌تر به این موضوع نگاه کرد و بررسی‌ها کم‌کم باید آغاز شود. در این میان آمارها کمی نگران‌کننده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که 14درصد زوجین آمریکایی که معادل 28 میلیون نفر هستند، از ناباروری رنج می‌برند که البته هم‌اکنون با روش‌های درمان ناباروری حدود 80 تا 85 درصد این بیماران درمان می‌شوند و لذت بچه‌دار شدن را تجربه می‌کنند. در ایران آمارها اگرچه قدری متفاوت است اما حدودا 3 تا 5‌/‌3 میلیون نفر از زوجین دچار ناباروری هستند و در کنار این موضوع سالانه 15 تا 17 درصد به این جمعیت اضافه می‌شوند، اما نکته امیدوارکننده این است که درمان‌ها در کشورمان آنقدر پیشرفت کرده که بسیاری از این افراد قابل درمانند و پس از مدتی لذت بچه‌دار شدن را تجربه می‌کنند. اهمیت این موضوع البته چیزی فراتر از بچه‌دار شدن است، چرا که هم‌اکنون آمارها حاکی از آن است که محققان ناباروری را در کشورمان یکی از 5 علل اصلی طلاق در میان زوج‌های جوان می‌دانند و می‌بایست قدری علمی‌تر با این موضوع برخورد شود.

به هر حال این جزیی از فیزیولوژی طبیعی یک خانم است که ‌باید توانایی باردار شدن را داشته باشد، اما از دید پزشکان ناباروری علل متفاوتی دارد که معمولا در بیماران مجموعه‌ای از علل در ایجاد این وضعیت دخیل هستند. از آن جمله غیرطبیعی بودن اسپرم در آقایان (35 درصد)، نارسایی تخمدان و عدم‌تخمک‌گذاری در خانم‌ها (25 درصد)، مشکلات رحمی از جمله چسبندگی‌ها و اختلالات اناتومیک رحم (25 درصد) و در 5 تا 10 درصد موارد علل ایدیوپاتیک یا ناشناخته هستند که نمی‌توان دلیل مشخصی را برای ناباروری بیماران پیدا کرد.

بروز یک بارداری طبیعی نیازمند شرایطی است که ‌باید در زوجین وجود داشته باشد.

1- آقایان می‌بایست از نظر قدرت باروری حالتی طبیعی داشته باشند که این شرایط شامل آناتومی طبیعی دستگاه تناسلی، کافی بودن تعداد اسپرم در مایع منی، داشتن تحرک کافی و مناسب اسپرم‌ها، نبود هرگونه عفونت در سیستم تناسلی و نهایتا رسیدن اسپرم به تخمک در زمان مناسب است.

2- خانم‌ها نیز باید شرایط مخصوص به خود را داشته باشند. آناتومی سیستم تناسلی خانم باید طبیعی باشد، تخمک‌گذاری روندی طبیعی داشته باشد و حرکت تخمک باید طبیعی بوده و بموقع وارد لوله‌های رحمی بشود تا در موقع مقرر با اسپرم تماس داشته باشد.

3- رسیدن بموقع اسپرم و تخمک خیلی اهمیت دارد به این معنا که شما باید بدانید به عنوان یک خانم عادت ماهانه‌تان چگونه است و زمان‌بندی آزادشدن تخمک را بدانید و همچنین آقایان باید بدانند که زمانی را برای برقراری رابطه زناشویی انتخاب کنند که دقیقا مصادف با رسیدن تخمک به محل مقرر برای لقاح باشد.

4- بهتر است بدانید که بهترین زمان برای برقراری رابطه زناشویی با هدف بچه‌دار شدن 12 تا 16 روز پس از اولین روز شروع عادت ماهانه در خانم است که البته این تفاوت به‌دلیل تنوعی است که خانم‌ها در یک سیکل ماهانه خود دارند که می‌تواند از 28 روز تا 31 روز متفاوت باشد.

5- در نهایت پس از لقاح، سلول تخم تشکیل می‌شود و تازه داستان اصلی از اینجا آغاز می‌شود و سیستم تناسلی خانم می‌بایست این توانایی را داشته باشد که این سلول را در جایی مناسب در حفره رحمی جای داده و زمینه رشد آن را فراهم کند.

در 50 درصد از زوج‌های نابارور، فاکتورهای مردانه دخیل است. به طور خلاصه یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع عفونت‌های جنسی مزمنی است که در خیلی از اوقات بدون علامت هستند و همین موضوع کافی است که به مرور زمان بیضه‌های فرد و طبیعتا قدرت اسپرم‌سازی دچار نارسایی و باعث ناباروری در مرد شود. این روزها روابط جنسی کنترل نشده و نامتعارف در برخی آقایان براحتی موجبات این عوارض جبران نشدنی را در پی دارد.

موضوعی که تا حد بسیار زیادی با استفاده ساده از کاندوم‌های با کیفیت قابل پیشگیری است که می‌بایست با فرهنگ‌سازی مناسب این مهم را عملی کرد. کاهش حجم مایع منی، افت شدید تعداد اسپرم‌ها و کاهش حرکت اسپرم‌ها از جمله پیامدهایی است که نهایتا ناباروری را در پی دارد.

ناباروری خانم‌ها چند دلیل بیشتر ندارد که البته امروز تا حد بسیار زیادی می‌توان این موارد را مرتفع ساخت و خانم را برای یک بارداری طبیعی آماده ساخت. به هر حال اگر می‌خواهید بدانید که خانم‌ها به چه دلایلی توانایی باردار شدن خود را از دست می‌دهند، موارد زیر را در نظر داشته باشید.

1- اختلالات سیستم آناتومیک تناسلی خانم‌ها از جمله علل ناباروری در خانم‌ها هستند که معمولا زمینه‌ای ژنتیک دارند. در این میان اختلالات ساختاری رحم که آنها را با نام اختلالات مولرین می‌شناسند، شیوع بیشتری دارد. رحم دو شاخ، رحم‌های دیواره‌دار، رحم‌های Didelphic از جمله شایع‌ترین اشکال این اختلالات است که نهایتا از لانه گزینی تخم در حفره رحم ممانعت می‌کند یا به بیان دیگر خانم باردار می‌شود اما نمی‌تواند بارداری خود را حفظ کند.

2- اختلالات تخمک‌گذاری نیز از جمله علل شایع ناباروری در خانم‌ها به شمار می‌رود. اختلالات تخمک‌گذاری به این معنا که به هر دلیلی تخمک برای لقاح یا وجود ندارد یا اگر دارد، کارایی لازم را برای باروری از سوی اسپرم ندارد. نتیجه این می‌شود که تخم تشکیل نشده و در حقیقت جنین وجود خارجی نمی‌یابد. البته این‌که چرا تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود، علل متفاوتی دارد که از اختلالات ژنتیک گرفته تا مشکلات هورمونی متفاوت است که در حوصله این مطلب نمی‌گنجد.

اساسا خانم‌ها از دوره و مدت باروری محدودی برخوردارند، به طوری که این دوران از 15 سالگی شروع می‌شود و در حدود 44 تا 45 سالگی به پایان می‌رسد و البته بارداری در خارج از این سن، عواقب و عوارض جبران‌ناپذیری را در پی دارد اما باز هم پزشکان بر این عقیده‌اند که بهترین سن برای خانم‌ها از جهت بارداری سنی معادل حداکثر
30 تا 35 سالگی است و با بالا رفتن سن هم از میزان باروری خانم‌ها کاسته می‌شود و از آن مهم‌تر میزان بروز ناهنجاری‌های ژنتیکی مخصوصا سندرم داون یا همان منگولیسم بالا می‌رود، از همین‌رو فناوری بانک تخمک به خانم‌ها امکان می‌دهد که تخمک‌های تازه و کارآمد خود را در شرایطی نگه دارند که بتوانند در آینده از آنها استفاده کنند. در حقیقت بانک تخمک نوعی ذخیره‌سازی تخمک برای آینده است. بنابراین از آنجایی که تخمک زنان برای باروری سیر نزولی داشته و تمام می‌شود، ایجاد بانک تخمک این امکان را برای زنان فراهم می‌کند که بتوانند تخمک خود را ذخیره‌سازی کنند و به کمک روش‌های لقاح خارج رحمی صاحب فرزند شوند.

این نکته طبیعی است که در دنیای امروز همه امکانات همیشه دست به دست هم نمی‌دهند که زوجین در موقعیت و زمان مناسب بچه‌دار شوند و طبیعتا این حق برای زوجین محفوظ است که بخواهند این زمان‌بندی را خود تعیین کنند، اما تا پیش از این به دلایل مختلف این امکان مقدور نبود.

مسائل اقتصادی این روزها از جمله شایع‌ترین عوامل عقب افتادن حاملگی است. طبیعتا این دغدغه برای زوجین وجود دارد که بخواهند فرزند خود را در شرایطی به دنیا بیاورند که بتوانند از هر نظر رفاه وی را تامین کنند که این مهم به واقع بعد از چندین سال گذر از زندگی امکان‌پذیر است. پس طبیعتا می‌بایست امکاناتی مهیا شود که خانم بتواند باروری خود را در سنین بالا نیز حفظ کنند.

یک جنین دختر در رحم مادر حدود 7 میلیون تخمک دارد و این تعداد هنگام تولد به 3 میلیون کاهش می‌یابد. با بالا رفتن سن دختر باز هم از تعداد تخمک‌ها کاسته می‌شود و جالب اینجاست که یک دختر خانم در سن بلوغ تنها حدود یک میلیون تخمک دارد و این نکته حکایت از این واقعیت دارد که ذخیره تخمک هر خانم پایان‌پذیر است و طبیعتا تنها راه ممکن برای حفظ این ذخیره همان فناوری است که از آن با نام بانک تخمک نام می‌برند.

در این میان بسیاری از خانم‌ها از بیماری‌هایی رنج می‌برند که سلول‌های زایای آنها را تهدید می‌کند. سرطان‌ها از جمله این بیماری‌هاست که طبیعتا شیمی درمانی به عنوان مهلک‌ترین سم برای تخمک‌ها در کوتاه‌ترین زمان، قدرت باروری خانم را با درصد بسیار بالایی از بین می‌برد، از همین‌رو بانک تخمک امکانی برای این دسته از خانم‌ها فراهم می‌کند تا در فرصتی مناسب تخمک سالم خود را که پیش از شیمی درمانی استخراج شده برای باروری استفاده کنند.

اختلالات ژنتیکی در خانم‌ها برخی اوقات سبب می‌شود که سلول‌های تخمک از نظر ژنتیکی ساختاری غیرطبیعی داشته باشند. در فناوری بانک تخمک، تخمک استخراج شده قابلیت دارد که روی آن آزمایش‌های لازم از نظر اصلاحات ژنتیکی انجام گیرد تا کارایی آن تخمک بالا رفته و زمینه تولد یک جنین سالم از نظر ژنتیکی مهیا شود.

شاید برای شما این سوال مطرح باشد که در بانک تخمک چه می‌گذرد؟ اساسا فرآیندهایی که تاکنون در بانک تخمک می‌گذشته همه و همه بر انجماد تخمک‌ها استوار بوده است، به این معنا که تخمک خانم پس از خارج‌سازی از بدن به کمک تکنیک‌های انجمادسازی، منجمد و از این طریق در محیط‌های مخصوص نگهداری می‌شده است اما یک تفاوت در این میان وجود دارد و آن هم این‌که در قدیم روش‌هایی که برای انجمادسازی تخمک‌ها انجام می‌گرفته، انجماد به روش آهسته بوده است یعنی از خارج‌سازی تخمک تا ورود آن به محیط ویژه نگهداری مدت زیادی طول می‌کشیده و همین زمان زیاد کافی بود تا بسیاری از فاکتورهای سلامت تخمک از جمله غشای آن و محتویات سیتوپلاسمی آن آسیب ببیند، اما این روزها در کشورمان تکنیک‌های انجماد تخمک‌ها در بانک تخمک قدری فرق کرده است.

این روزها فناوری مدرن بانک تخمک شامل انجماد سازی به روش برق‌آساست به این معنا که در کوتاه‌ترین زمان در دمایی حدود 196 تا 200 درجه سانتی‌گراد زیر صفر تخمک‌ها بسرعت فریز می‌شوند و فرصتی داده نمی‌شود تا بلور‌های یخ در داخل سلول تشکیل شود تا به غشا آسیب برساند. از این‌رو سلول‌ها در شرایطی دقیقا مشابه داخل بدن حفظ می‌شوند. تنها با این تفاوت که تخمک‌ها منجمد هستند.

هر بار که زوجین تصمیم به باردار شدن بگیرند، تخمک از حالت فریز خارج می‌شود و سپس یا به داخل بدن مادر تزریق می‌شود که به همان حالت طبیعی لقاح تشکیل شود یا در شرایط آزمایشگاهی اسپرم نیز به طور جداگانه تهیه می‌شود و در خارج بدن هر دو والد در محیط آزمایشگاهی لقاح انجام شده و تخم حاصله به داخل رحم منتقل می‌شود. درصد لقاح از این طریق تا 80 درصد و احتمال باروری تا 50 درصد بالا می‌رود که در مقایسه با روش‌های پیشین رقم بالایی است.

البته بانک تخمک برای زوجین تنها در حالتی می‌تواند مفید باشد که زوجین مشکلی از لحاظ سلول‌های جنسی نداشته باشند. به این معنا که اگر خانمی اختلال ژنتیک در تخمکش داشته باشد، یعنی این که اساسا این تخمک قابلیت باروری طبیعی را ندارد، از این‌رو فریز کردن این نوع تخمک‌ها به هیچ وجه کارایی ندارد.