پاسخ بهزیستی به گزارش «نوزاد فروشی»

براساس آمار عملکرد سازمان بهزیستی تقریبا سالانه بین 800 تا 1000 کودک به فرزندی سپرده می‌شوند. این در حالی است که تعداد متقاضیان فرزندخواندگی چند برابر کودکانی است که به فرزندی سپرده می‌شوند و این نشان می‌دهد تقاضا برای دریافت کودک به مراتب بیش از تعداد کودکان قابل واگذاری به خانواده‌هاست. از طرف دیگر فرآیند اجرایی فرزندخواندگی مستلزم هماهنگی‌های بین بخشی سازمان بهزیستی، اداره سرپرستی قوه قضاییه، نیروی انتظامی، مراکز درمان ناباروری و سازمان پزشکی قانونی و... است که همه اینها به اضافه فهرست طولانی انتظار برای دریافت کودک، فرآیند فرزندپذیری را برای متقاضیان فرزندخواندگی به طور طبیعی فرآیندی طولانی و زمان‌بر می‌سازد که صبر و شکیبایی متقاضیان را می‌طلبد. این مشخصه تقریبا در همه کشورهای دنیا یکسان است. برای مثال در ایالات متحده آمریکا به عنوان کشوری که یکی از بیشترین موارد فرزندخواندگی در آن اتفاق می‌افتد زمان انتظار برای دریافت کودک به طور متوسط 2 سال است. متاسفانه برخی متقاضیان به واسطه درمان‌های طولانی‌مدت ناباروری که نتیجه‌ای به همراه نداشته، به دنبال یافتن یک گزینه فوری و آنی برای بچه‌دار شدن و جبران زمان از دست رفته هستند که اغلب نتیجه‌ای برای آنها به همراه ندارد که گاه به دنبال راه‌های غیرقانونی فرزندپذیری می‌گردند. والدین متقاضی پس از سال‌ها درمان ناباروری ناموفق هنگام مراجعه به سازمان بهزیستی با یک نوع شبهه ذهنی مراجعه می‌کنند که نوزاد دلخواه خود را به خانه ببرند! باید اشاره کرد مطابق با قانون جاری حمایت از کودکان بی‌سرپرست مصوب سال 1353، از بین کودکان تحت مراقبت سازمان بهزیستی تنها 15 درصد این کودکان قابل واگذاری به والدین متقاضی فرزندخواندگی هستند. یعنی کودکانی که فاقد پدر، مادر و جد پدری باشند، جالب این که از این تعداد، 2 تا 4 درصد کودکانی هستند که دارای معلولیت هستند و اغلب در مراکز شبانه‌‌روزی باقی می‌مانند. با این حال در صورت تصویب لایحه قانون جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست، امکان واگذاری 50 درصد از کودکان تحت مراقبت فراهم می‌شود که این می‌تواند پاسخ مناسبی برای درخواست‌های متعدد متقاضیان فرزندخواندگی باشد تا زمانی که این قانون اصلاح و به تصویب نرسد، زمینه تغییر در ساختار اجرایی فرزندپذیری محدود خواهد بود و پاسخ لازم برای انبوه متقاضیان فراهم نخواهد شد.

به طور خلاصه می‌توان گفت جدا از تعداد بیشتر متقاضیان به نسبت کودکان واجد شرایط، عوامل دیگری در طولانی شدن فرآیند اجرایی فرزندخواندگی موثرند که می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- بیش از 70 درصد متقاضیان خواهان نوزاد دختر هستند. از آنجا که نسبت کودکان دختر و پسر تقریبا مساوی است، اغلب این افراد دوباره در لیست انتظار قرار می‌گیرند تا کودک را براساس جنسیت مورد نظر خود انتخاب کنند. این یکی از دلایل ناشکیبایی متقاضیان است.

2- بیش از 75 درصد متقاضیان خواهان کودک زیر یک سال هستند که این نیز یکی از دلایل ازدحام متقاضیان فرزندخواندگی است، زیرا تعداد کودکان زیر یک سال قابل واگذاری نیز محدود است.

3- برخی متقاضیان از نظر کارشناسان سازمان بهزیستی واجد شرایط فرزندپذیری نیستند و نمی‌توانند منافع عالیه کودک را تامین نمایند، برای مثال افرادی که سال‌ها به دنبال درمان ناباروری بوده و هم‌اکنون در دهه پنجم و ششم زندگی خود هستند، یکباره متقاضی فرزندپذیری می‌شوند که نه آمادگی پرورش و تربیت فرزند را دارند و نه توانایی آن.

4- سابقه اختلافات خانوادگی، تصمیم برای فرزندپذیری در قالب زوج نه تسلیم در قبال تصمیم زن یا شوهر، بررسی وضعیت منزل در نتیجه گزارش بازدید منزل و الگوهای انطباقی فرزندپذیری همه می‌توانند در فرآیند فرزندپذیری موثر باشند. بررسی این عوامل مستلزم پیگیری‌های مددکاری، مشاوره‌های فرزندپذیری و... است که این خدمات بر روند طولانی شدن فرزندپذیری می‌افزاید.

5- از آنجا که براساس ماده 21 پیمان‌نامه حمایت از حقوق کودک، تامین منافع عالیه کودک در فرآیند فرزندخواندگی به عهده دولت‌هاست. سازمان بهزیستی به عنوان متولی امور فرزندخواندگی، تامین منافع کودکان تحت سرپرستی را در اولویت قرار می‌دهد و در این راستا از بین متقاضیان فرزندخواندگی، آنهایی که شرایط والد بودن را دارند طی فعالیت‌های مددکاری و مشاوره‌ای انتخاب خواهد نمود. آیا بچه‌دار شدن به معنای پدر و مادر شدن است؟ آیا با خرید کودک می‌توان پدر و مادر شد؟