مامان! برام قصه می‌خونی؟!

کـودک از بدو تولد شروع به جذب اطلاعات می‌کند و قسمت زیادی از این اطلاعات را از والدین می‌گیرد.

بـنابراین مسوولیت کامل یادگیری اولیه کودک بر عهده والدین است و نقش آنها به عنوان معلم بسیار حـائـز اهمیت است. همچنان‌که کودک شما رشد می‌کند، پیشرفت او توقف‌ناپذیر است و با سرعتی که ویژه خود اوست ــ و در همه کودکان یکسان نیست ــ انجام می‌گیرد. ولی شما می‌توانید آن را تشویق و تحریک نمایید. آنچه شما نمی‌توانید تغییر دهید، ترتیب مراحل رشد اوست. پس باید علاوه بر آن که در پی فراهم آوردن امکانات و وسایل لازم برای رشد و پیشرفت او باشید، دقت کنید که این امکانات متناسب با سن او و در زمان معینی از رشدش فراهم گردد تا روال طبیعی حرکت در این مسیر مخدوش نشود.

یکی از موثرترین روش‌ها برای غنی‌سازی محیط کودک و کمک به رشد مناسب او علاقه‌مند کردن کودک به مطالعه و کتابخوانی است. عادت به مطالعه باید از کودکی آغاز شود. چنانچه کودکتان هنوز یک ساله نشده، خواندن کتاب را در وقت معین شروع کنید. البته بهتر است کتاب تصویردار باشد، کودکان کتابخوان به محیط پیرامون خود تسلط بیشتری دارند. اگر خودتان از مطالعه لذت می‌برید آن را به طور آشکار نشان دهید و درباره آن صحبت کنید، کودک شما نیز همین کار را خواهد کرد. کلمات برای کارکرد مغز ما نقش حیاتی دارند، بنابراین مطالعه بسیار مهم است. بین تعداد کتاب‌های موجود در منزل و میزان مطالعه کودک شما ضمن رشد و در بزرگسالی، ارتباط وجود دارد.

کتاب‌ها یکی از بزرگ‌ترین لذات زندگی هستند و برای آموختن کـلـمـاتـی کـه کـودک شـمـا بـه وسـیله آنها بتواند احساسات، نظرات و افکار خود را بیان کند، اهمیت حیاتی دارند. به علاوه کتاب‌ها با تـوصـیـف روابـط، تـرسـیـم مـوقـعـیت‌ها و معرفی شخصیت‌ها، جهانی را کـه کودک در آن زندگی می‌کند برای او تبیین می‌کنند. کتاب‌ها محرک بـازی‌های تخیلی هستند، معرف افکار و عقاید مختلفند و انسان را سرگرم مـی‌کـنند.

کودکان همیشه از والدین خود تقلید می‌کنند. بـنـابـرایـن اگـر شـمـا کتاب بخوانید کودکتان هم می‌خواند. البته بهتر است در آغاز همراه با هم مطالعه کنید. اولین آشنایی کودکان با کتاب قبل از یک سالگی، معمولا حدود 9 یا 10 ماهگی، امکانپذیر است. اگر کودک علاقه خاصی نشان ندهد، این کار را فقط چند دقیقه انجام دهید ولی روزی چند بار به اتفاق مطالعه کنید. این استمرار و تکرار در علاقه‌مند کردن کودک به مطالعه بسیار موثر خواهد بود.

اگر واقعا می‌خواهید اشتیاق به مطالعه را در کودک خود ایجاد کنید، کاری کنید که مطالعه از نظر او تجربه‌ای موفق و لذت‌بخش باشد. سعی کنید هر روز یا لااقل هفته‌ای چند بار برای کودکتان کتاب بخوانید و خود را به انجام این کار در ساعاتی خاص عادت دهید.

چند راهکار

کتاب‌های گوناگون از نظر شکل ظاهر برای او انتخاب کنید، نظیر تاشدنی‌ها یا کتاب‌هایی که از بالا به پایین باز می‌شوند یا کتاب‌هایی بااشکال برجسته و... .

کتاب‌ها یا داستان‌هایی که درباره یک کودک یا حیوانات آشناست برای کودک نیز جذاب است.

کتاب‌هایی را انتخاب کنید که با سطح علایق کودک شما تناسب داشته و ظاهر زیبا و تصاویر جذابی داشته باشند. کودکان به تصاویر افراد، اماکن و وقایعی که با آنها آشنایی دارند، علاقه‌مندند. آنها تصاویر حیوانات را نیز دوست دارند.

افسانه‌های پریان برای کودکان جذابیت خاصی دارد. براساس فرضیه‌های موجود، این افسانه‌ها ابزار مفیدی برای آشنایی بی‌دردسر کودکان با جهان و تشخیص بین واقعیت و خیال هستند. افسانه‌های پریان مشوق افکار انتزاعی و تفکر خلاق در کودکان هستند.

اولین کتاب‌های کودک باید کوتاه و فقط دارای چند صفحه باشند، زیرا وسعت توجه کودکان خردسال کوتاه است. همچنین باید حاوی تصاویر بزرگی با جزئیات اندک باشند. بسیاری از کودکان کتاب هایی را که تصاویر بزرگ دارند ولی نوشته ندارند، دوست دارند.

به کودکتان بیاموزید از کتاب‌ها مواظبت کند، آنها را تمیز و مرتب نگه دارد و داخل آنها خط نکشد. اما هیچ‌گاه در صورت پاره کردن کتاب، او را سرزنش نکنید. کتاب را دوباره بچسبانید و از خط خطی کردن کــتــاب عـصـبـانـی نـشـوید. در 18 ماهگی او میل به خط‌خطی کردن دارد. کاغذ و مدادرنگی در اختیارش بگذارید.

کودکان کتاب‌هایی را دوست دارند که ریتم داشته باشد. برای خواندن این کتاب‌ها، خودتان قبلا کتاب را بخوانید.

کتاب‌هایی انتخاب کنید که واژگان آنها برای کودک قابل فهم باشد. ممکن است کتابی چون با حروف درشت چاپ شده است آسان به نظر برسد، ولی حاوی لغات دشواری باشد. بنابراین ابتدا کتاب را به طور کامل مطالعه کنید تا مطمئن شوید لغات آن برای کودکتان قــابــل فـهـم اسـت. بـرای کـودکـان کـمـی بزرگتر که توضیحات شما را بهتر درک می‌کنند، کلمات دشوار را حذف نکنید بلکه در مورد آن صحبت کنید.

بچه‌های سه، چهارساله، کتاب‌هایی را دوست دارند که شخصیت اصلی، مشکلش را خودش حل کند.

کتاب را وارد مسائل زندگی‌اش کنید. اگر به گربه علاقه دارد برای مثال برای او کتاب گربه‌ها را بخوانید و... .

کودکان بنا به دلایلی تکرار را دوست دارند. اگر کودکتان درخواست کرد، کتاب را مجددا بخوانید. یک کتاب محبوب را می‌توان بارها و بارها خواند. بهترین راه برای سنجش میزان علاقه کودکتان به یک موضوع این است که او چه مقدار راجع به آن صحبت می‌کند و چند بار خود به خود به سراغ کتاب مورد علاقه‌اش می‌رود.

هر زمانی که کودک شما نشان داد؛ برای مطالعه آمادگی دارد، کتاب‌های آشنای مورد علاقه او را که قابل «خواندن» هستند برایش بیاورید، هر چند متن آن را حفظ کرده باشد. در سنین بالاتر، کودک شما این کلمات آشنا را در سایر کتاب‌ها می‌بیند و می‌تواند آنها را واقعا بخواند.

اگر در جوی آرام و راحت برای کودک خود کتاب بخوانید، او لذت بیشتری خواهد برد. همزمان با خواندن، ‌انگشت خود را زیر کلمات حرکت دهید، ولی کودک را مجبور نکنید به کلمات نگاه کند یا انگشت شما را دنبال کند.

کودک خود را تشویق کنید به چیزهایی که در تصاویر هستند، ‌توجه کند و اتفاقات بعدی را حدس بزند و با انجام این کارها او را تحسین کنید. گاهی از او بخواهید قصه شنیده را تمام کند. مهم این نیست که چگونه، مهم بیان لغات است.

از نیروی خلاق خودتان استفاده کنید و شرایط قبل یا بعد از کتاب را پربار کنید. مثلا زمانی که دارد بــیــسـکــوئـیــت مــی‌خــورد، قـصــه مــوشــی کــه تـمـام بیسکوئیت‌هایش را خورد یا بعد از قصه کلاهی که باد آن را برد، ساختن یک کلاه با روزنامه‌های باطله و... را به او بیاموزید و بدین‌ترتیب بار آموزشی قصه را افزایش دهید.

کتاب‌های تصویری که بدون نوشته است برای او تهیه کنید. به او کمک کنید تا قصه نقاشی را تعریف کند. آن را بنویسید و برایش بخوانید. این کار قوه خلاقیت بچه را افزایش می‌دهد.

فهرست مناسبی از کتاب‌های گروه سنی کودکتان فراهم کنید و برای خرید کتاب قبل از سایر خریدهایتان دقت به خرج بدهید و وقت صرف کنید.

‌ دفترچه‌‌ای تهیه کنید و فهرست کتاب‌هایی را که برای فرزندتان خوانده‌اید در آن بنویسید. کتاب‌های جدیدی برای کودک خود تهیه کنید که داستان را با تکرار زیاد بیان می‌کنند و هر یک از لغات چندین‌بار در آنها به چشم می‌خورد.

ارزش‌ها و پیام‌های اخلاقی نباید بصورت دستوری یا مستقیم باشد. کتاب‌هایی ایده‌آل هستند که مضمون آنها بصورتی غیرمستقیم یا در غالب اتفاقاتی که برای شخصیت اصلی داستان می‌افتد، به بیان پیام اخلاقی یا تربیتی خود بپردازند.

هرگز از کودک نپرسید که کتاب چه پیامی داشت، اما می‌توانید بپرسید که «خوب بعد از آن چه شد؟ چرا و چگونه و...؟»

کتاب را قبل از خواندن برای کودکتان، چند بار بخوانید. حین خواندن روی کلمه‌ها مکث کنید و آن را با احساس بخوانید. سعی کنید احساسات و عواطف داستان را در چهره خود نشان دهید.

کودکان قصه‌های بلند را دوست ندارند و نیز آنان شخصیت‌های ملموس را می‌شناسند. سعی کنید سری کتاب‌های داستان‌های کوتاه که در آنها یک شخصیت ثابت قهرمان داستان می‌شود را برای کودک تهیه نمایید.

برای تهیه کتاب، کودک را به کتابفروشی ببرید به چند دلیل: الف) کودکان سه، ‌چهار ساله به دلیل حس استقلال‌طلبی تمایل دارند خودشان در امور مربوط به خود تصمیم‌گیری نمایند. بگذارید کودک به میل و خواسته خود کتاب را انتخاب نماید. کتابفروشی‌ها به دلیل تنوع، حق انتخاب بیشتری در این زمینه برای کودک فراهم می‌آورند.

ب) داروخانه‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها جای مناسبی برای کتاب‌های با ارزش و شناسنامه‌دار و متناسب با هر گروه سنی نیستند.

‌ هرگز نوارهای قصه‌گویی، جای خواندن کتاب یا قصه‌گویی شما را نمی‌‌گیرد. حتی زمانی که خود کودک توانایی کتاب خواندن را پیدا کرد، از کتاب خواندن برای او دست برندارید. با این کار، کودک شما هنوز از این که می‌تواند از مصاحبت نزدیک با شما برخوردار باشد، لذت می‌برد.

‌ از مجلات قدیمی تصاویری را ببرید و به او کمک کنید تا کتاب تصویر بسازد و هر تصویر را سر جای خودش قرار دهد.

‌ اگر می‌خواهید از نوارها استفاده کنید قبلا خودتان آن را گوش کنید، سپس به همراه کودک نوار را گوش کرده و به سوالات او پاسخ دهید و بگذارید به تنهایی به نوار گوش کند.

‌ محتوای نوارها و کتاب‌ها باید با ذهنیت کودک همخوانی داشته باشد.

‌ برای تماشای تلویزیون جدول زمان تهیه کنید تا فــرصــتـی بـرای سایر فعالیت‌ها از جمله مطالعه و کتابخوانی نیز باشد.

‌ برای قرار دادن کتاب‌ها، جایی را از همان ابتدا مشخص کنید. کتاب‌ها را در اتاق کودکتان روی قفسه‌های کوتاه بچینید، این کار او را تشویق می‌کند که کتاب‌ها را مرور کند و از نظر بگذراند. ترتیبی اتخاذ کنید که همیشه کتاب‌های متنوعی دم دست او وجود داشته باشد.

و نکته آخر این که : خواندن با علاقه و درست، کلیدی است برای موفقیت در مدرسه. خودتان کتاب بخوانید، پدر و مادر کتابخوان، فرزندان کتابخوان دارند.

نسیما عرب
منبع:‌Family .com