گفت و گو با دکتر محمد حسین ماندگار

چالش‌های درمان قلب‌

قلب یک تلمبه عضلانی است که در سینه قرار دارد و به‌طور مداوم در حال کار کردن است، قلب به‌طور شبانه روزی خون را به سرتاسر بدن تلمبه می‌کند، قلب در روز حدود 100هزار بار ضربان می‌زند و برای این‌که بتواند این کار سنگین را انجام دهد، نیاز دارد که به‌وسیله شریان‌های کرونری به عضله خودش هم خون‌رسانی مناسبی صورت پذیرد.
کد خبر: ۲۰۴۰۶۳
قلب از مهم‌ترین اعضای اساسی و اصلی برای زنده ماندن است. پزشکان برجسته‌ای در کشور وجود دارند که وقتی این عضو اصلی دچار صدمه شود، می‌توانند آن را ترمیم کنند.

دکتر محمدحسین ماندگار، نامی ‌آشنا برای همه‌ ماست او نخستین کسی است که توسط تیم پزشکی‌اش در بیمارستان شریعتی تهران اولین پیوند قلب در ایران را با موفقیت انجام داد.

وی در حال حاضر رئیس بخش جراحی قلب بیمارستان شریعتی تهران است. گفتگوی زیر در بین گرفتاری‌های متعدد کاری وی صورت گرفت.

اولین پیوند قلب را در چه سالی انجام دادید؟

من همراه یک تیم پزشکی در سال 1379 در بیمارستان شریعتی دانشگاه علوم پزشکی تهران سومین پیوند قلب را روی یک پسر 12ساله روستایی انجام دادم که توام با موفقیت بود و در حال حاضر این فرد در روستای خود زندگی می‌کند و سرحال است. البته قبل از آن دو پیوند در شهرهای شیراز و تبریز انجام شد، ولی با فوت بیماران همراه بود.

تاکنون حدود 200 پیوند قلب در کشور انجام شده که بیشترین آمار با 96 پیوند مربوط به بیمارستان شریعتی بوده است و در حال حاضر حدود 50 درصد این بیماران زنده هستند و خوشبختانه در آستانه صدمین پیوند هستیم. بعد از این بیمارستان، در بیمارستان امام خمینی 50 پیوند قلب انجام شده و در شهرهای بزرگ مانند شیراز، تبریز و مشهد نیز 15پیوند صورت گرفته است.

اشاره کردید که حدود 50درصد بیماران پیوندی زنده هستند. دلایل فوت بیماران دیگر چه بود؟

 مهم‌ترین مساله این است که انجام پیوند قلب مجانی و کار راحتی است، اما نگهداری و مراقبت از بیمار مشکل است. داروهای این بیماران نیز بسیار گران است و اگر آنان نتوانند داروهای خود را تهیه کنند، تمام زحمات ما و تیم پزشکی که برای مراقبت از بیماران صورت می‌گیرد، از بین می‌رود. پیوند قلب کار خارق‌العاده‌ای نیست، ولی مراقبت از بیمار بعد از عمل مهم است.

ما برای زندن ماندن این بیماران نیاز به آزمایشگاه‌های مجهز داریم، زیرا آنان باید هر ماه به‌طور مداوم تحت معاینات بالینی و آزمایش‌های تخصصی قرار بگیرند که امکانات این آزمایشگاه‌ها بسیار مهم و پر هزینه است و بیماری که مجبور است از شهرهای دور هر ماه برای معاینه به تهران بیاید، چگونه می‌تواند هزینه‌های هنگفت از جمله داروها و آزمایش‌ها را بپردازند.

بیمارانی که تحت پیوند قلب قرار می‌گیرند، یا زندگی متوسطی داشته و یا توان مالی کافی ندارند و باید در ماه‌های اول پیوند هر هفته برای معاینه به بیمارستان مراجعه کنند تا دچار عفونت و دیگر عوارض بعد از عمل نشده باشند.

هزینه‌های مراقبت و نگهداری بیمار بعد از پیوند قلب بسیار کمر شکن است و متاسفانه این موضوع به مهم‌ترین عامل برای فوت بیماران پیوندی تبدیل شده است.

وضعیت ما از لحاظ رسیدگی به بیماران پیوندی قلب در مقایسه با کشورهای دیگر حتی کشورهای منطقه از جمله ترکیه خوب نیست. هر تعداد بیمار که به ما ارجاع داده می‌شود، اگر دهنده قلب پیدا کنیم، پیوند را انجام می‌دهیم. همیشه تیم پزشکی ما آماده است مگر در مواردی که بیمار در شهرستان باشد و بموقع برای عمل نرسد.

در آمریکا هزینه پیوند قلب 300هزار دلار است. با توجه به این‌که در ایران سرانه درمان 50 هزار ریال است، چطور ما از بیماران برای این پیوند پول بگیریم. به همین دلیل، این عمل رایگان انجام می‌شود. ما بیمارانی را داریم که باید تا 6 ماه اول بعد از پیوند هر هفته معاینه شوند و آنان مجبورند از شهرستان بیایند و به‌طور مکرر ویزیت و اکو شوند.

به همین دلیل نمی‌توانیم توقع داشته باشیم هر پیوند قلبی باید زنده بماند زیرا بودجه‌هایی که به این امر تعلق می‌گیرد، بسیار ناچیز است. وقتی یک دستگاه در بیمارستان خراب می‌شود، به دلیل نداشتن اعتبار باید مدتی صبر کنیم تا تعمیر شود، در حالی که بیمار پیوند قلبی باید سریع تحت معاینه قرار گیرد تا دچار عوارض نشود و اگر هم عارضه‌ای در او ایجاد شد، بسرعت پیشگیری شود، با توجه به این حرف‌ها، نمی‌توانیم ادعا کنیم در پیوند قلب در خاورمیانه اول هستیم، ولی از نظر پیوند کبد در خاورمیانه مقام اول را داریم.

بیماران پیوند قلب با چه مشکلاتی بعد از عمل مواجه می‌شوند؟

ما سیستم ایمنی این بیماران را با داروهای ضد سیستم ایمنی تضعیف می‌کنیم و به همین دلیل این افراد احتمال دارد به بیماری‌های عفونی فراوانی مبتلا شوند در مرحله دوم به دلیل این‌که یک عضو غریبه و ناآشنا وارد سیستم بدن بیماران می‌شود، سیستم ایمنی بشدت می‌خواهد علیه آن فعالیت کرده و آن را دفع کند از همان زمانی که پیوند را تمام می‌کنیم، این پروسه آغاز می‌شود.

وقتی دفع پیوند اتفاق می‌افتد، عضو از کار می‌افتد و وضعیت بیمار بسیار خطرناک می‌شود که باید بموقع تشخیص داده و درمان شود و این کار هم نیاز به نمونه‌برداری دارد و اگر این بیمار در شهر یا روستایی دور زندگی کند و دیر به بیمارستان برسد، احتمال مرگ هم بیشتر است. درمان‌های دفع پیوند بسیار گران و مشکل است و بیمار باید بسرعت بستری شود.

منشأ بیماری‌های قلبی چیست؟

بیماری‌های قلبی شامل بیماری‌های قلبی مادرزادی، اکتسابی و بیماری‌های انسداد عروق قلب هستند که بیماری‌های اکتسابی خود شامل 2 گروه بزرگ بیماری‌های روماتیسم و دریچه‌ای است. بیماری‌های روماتیسمی‌ با طرحی که وزارت بهداشت اجرا کرد تا حدودی کنترل و تعداد این بیماران کمتر شده است، البته اگر کسی دچار این بیماری شد باید بموقع درمان شود تا ضایعه روماتیسم قلب نگیرد.

بیماری‌های انسداد قلبی امروزه به معضل اصلی جامعه تبدیل شده است و سن ابتلا به آن هر روز پایین‌تر می‌آید عمدتا شیوع این بیماری در دهه 70 زندگی رخ می‌دهد و فرد از 65 سال به بالا باید به آن مبتلا شود ولی در حال حاضر به دلیل مصرف روغن، عادات بد غذایی، فشار خون، دیابت، مصرف سیگار، استرس، آلودگی‌های صوتی و زیست محیطی شیوع این بیماری زیاد شده و افراد مبتلا به آن از طریق دارو درمانی، جراحی یا اینترویشن معالجه می‌شوند.

درمان‌های دارویی هزینه‌های بسیار زیادی برای بیمار و سیستم درمانی کشور دارد و باید به فکر پیشگیری بود چون کم هزینه و موثرتر است ما باید اطلاع رسانی وسیع کنیم که جوان‌های کشور مبتلا به بیماری‌های انسداد قلبی نشوند، زیرا درمان‌های آن بسیار پر هزینه است، چرا باید بگذاریم اول بیماری اتفاق افتد بعد به فکر درمان آن باشیم.

‌بنابر این استرس هم در بروز بیماری‌های انسداد قلبی با توجه به زندگی شهرنشینی و مشغله زیاد فکری مردم تاثیر دارد.

ما برای استرس معیار سنجش نداریم. زندگی شهری توام با استرس است ترافیک، سر و صدا، محیط کار، مسائل جهانی و شرایط اقتصادی و سیاسی می‌تواند برای افراد استرس ایجاد کند. کسانی که می‌توانند در این زمینه کمک کنند و آن را کاهش دهند رسانه‌ها ی گروهی از جمله رادیو و تلویزیون و روزنامه‌ها هستند، البته شرایط و امکانات جامعه از جمله وسایل ورزشی و رفاهی برای مردم باید گسترش یابد زیرا ما انسان‌ها هنگامی که از خواب برمی‌خیزیم تا زمانی که دوباره می‌خوابیم سرشار از هیجان و استرس هستیم و باید کمی‌به فکر خودمان و سلامتی جسممان باشیم، چون با تغذیه سالم، ورزش، فعالیت فیزیکی براحتی می‌توان از بروز این بیماری‌ها پیشگیری کرد. در حال حاضر بیماری‌های قلبی بر اساس آماری که از فوتی‌های بهشت زهرا  اعلام شده بعد از تصادف جاده‌ای بالاترین علت مرگ است.

برخی از بیماری‌های قلبی نیز ارثی است که ممکن است از پدر یا مادر به فرزندان انتقال یابد بعنوان مثال ما بیمارانی داشته ایم که چند فرزند از یک خانواده بوده‌اند و عمدتا علل ناشناخته دارند، البته می‌گویند عوامل ویروسی در بروز این بیماری‌ها ممکن است دخالت داشته باشد، ولی نمی‌توان آن را ثابت کرد.

هم‌اکنون از چه روش‌هایی برای درمان بیماری‌های قلبی استفاده می‌شود؟

برای درمان بیماران قلبی داروهای جدید در دنیا وجود دارد که در آینده‌ای نزدیک امکانی فراهم می‌آید تا این داروها وارد کشور شود، درمان‌های دارویی به صورت تزریقی و خوراکی هستند، البته بستگی به شرایط مریض و انجام آنژیوگرافی او دارد.اگر درمان دارویی خطرناک باشد مراحل درمان به‌وسیله استیشن مثل بالن گذاری پی سی آی که هر کدام تعاریف و جایگاه خاص خود را دارد، انجام می‌شود.

نکته دیگر این که جراحی قلب کار پیچیده‌ای است و ما انتظار نداریم کسی دچار مرگ و میر شود، ولی این جراحی پیچیده و تکنیکی است و احتیاج به امکانات زیاد دارد، مردم کم حوصله‌اند و تحمل عوارض این عمل را ندارند. پزشک، پرستار و سیستم درمانی وسیله‌ای برای درمان هستند و ضمانتی برای زنده ماندن نیستند، خوشبختانه وضعیت کشورمان در زمینه جراحی قلب خوب است و هر هفته بیمارانی برای این جراحی از کشورهای همسایه از جمله آذربایجان به ایران سفر می‌کنند.

مساله دیگر این است که تعدد امکانات در مراکز بهداشتی و درمانی کشور باعث شده تا پرستار و پزشک تجربه کافی برای جراحی قلب کسب نکنند، بنابراین باید امکانات را به مراکز بزرگ هم بدهیم و این مراکز را گسترش دهیم نه این‌که در هر شهری مرکزی برای این کار بزنیم چون صدمه اصلی را مردم می‌بینند.

این سوال همیشه در ذهن‌ ماست که آیا هر درد قفسه سینه را عارضه قلبی تلقی کنیم ؟

اگر شما در گروه سنی بالای 40 سال هستید و عوامل خطر مانند فشار خون و چاقی دارید یا سیگاری هستید و حتی اگر دچار این عوامل نیستید باید هر دردی که از ناف تا فک و دندان‌ها ایجاد می‌شود درد قلبی تصور کنید تا با مراجعه به پزشک از وجود یا نبود این بیماری مطمئن شوید. البته همه دردها راه درمان دارد، ولی درد قلبی اگر دیر تشخیص داده شود، منجر به مرگ می‌شود.

برای پیشگیری مردم باید بکوشند مواد غذایی پر نمک و پر چرب که باعث فشار خون می‌شود و عوارض آن برای قلب خطرناک است را مصرف نکنند.

 و اما حرف آخر این‌که پیشرفت‌ها و امکانات درمانی در زمینه جراحی و پیوند قلب را باید گسترش داد. از 19سال پیش که این کار را شروع کردیم تا زمان حاضر وضع خراب‌تر شده است. دانشگاه‌های علوم پزشکی پولی برای تجهیز امکانات خود در این زمینه ندارند و نگرانند بیمارستان‌های خصوصی حدود 100میلیون ریال برای انجام پیوند قلب از بیمار می‌گیرند و بیماری که توان مالی برای انجام این پیوند در بیمارستان خصوصی را نداشته باشد و این عمل را در بیمارستان دولتی انجام دهد، مدام در استرس و نگرانی بابت هزینه‌های بعد از پیوند خواهد بود مسوولان بهداشتی کشور باید به این مساله مهم توجه کنند و حداقل اعتباراتی برای تجهیز آزمایشگاه‌ها و داروهای کسانی که پیوندی رایگان انجام داده‌اند، اختصاص دهند و همچنین سیستم‌های حمایتی و مددکاری برای این بیماران ایجاد کنند.

رقیه نوری

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها