ضیافت باشکوه‌

تاریخچه دوبله فارسی از این دست ضیافت‌ها به خود زیاد دیده که اغلب اختصاص دارند به دوران طلایی دوبلاژ اما جای بسی خوشحالی دارد که این روند در دهه‌ حاضر نیز متوقف نشد که دوبله فیلم تسخیرناپذیران (اثر برایان دی پالما، محصول 1987 به مدیریت دوبلاژ خسرو خسروشاهی)‌ گواه این مدعاست.

دوبله این فیلم، علاقه‌مندان دوبله را مجددا به ضیافتی باشکوه دعوت کرد و موجب زنده شدن خاطرات دلپذیر دوبله فارسی در ذهن دوستداران شد. از دلایل مهمی که دوبله فیلمی را درخشان می‌کند، ساختار جذاب اثر و حضور هنرپیشه‌های مشهور سینماست و تسخیرناپذیران این قابلیت را داشته که دوبله‌اش دیدنی از آب درآید که مدیر دوبلاژ صاحب سبکی چون خسرو خسروشاهی نیز در این بین نقش مهمی ایفا کرده است. صاحب سبک بودن خسروشاهی در این عرصه برمی‌گردد به مرحله انتخاب گویندگان‌ (Casting) که در کارهایش انجام می‌دهد و به قدری این کار را ماهرانه به سرانجام می‌رساند که پس از تماشای فیلم هر علاقه‌مندی این نکته را بازگو می‌کند که انتخاب صدایی بهتر از این نمی‌توانستیم متصور شویم. نکته مهم دیگر در نحوه کار خسروشاهی درک مناسب وی از فضای اثر و حافظه مناسبش در رابطه با شیوه گویندگی دوبلورهاست که مثلا فلان صدا با چهره کدام هنرپیشه تناسب بیشتری دارد که همین مقوله در دوبله تسخیرناپذیران قابل جستجوست. حضور ستارگان مشهوری چون کوین کاستنر، رابرت دنیرو، شون کانری و اندی گارسیا در این فیلم، یک مدیر دوبلاژ آگاه را مجاب می‌کند که کار با کیفیتی را ارائه کند، چون در آثاری اینچنین که هنرپیشه‌های شاخصی در آن هستند نگاه به دوبله‌اش نیز دارای حساسیت و پیگیری از سوی تماشاگر است. تسخیرناپذیران اقتباس آزاد از سریالی تلویزیونی به همین نام است.
فیلم که به دوره منع مصرف مشروبات الکلی در آمریکا مربوط می‌شود، داستان مبارزه الیوت نس حقوقدان (با بازی کوین کاستنر)‌ در راه سالم‌سازی شهر شیکاگو را به تصویر می‌کشد.

گروه دستچین‌شده نس افراد سالمی بودند که برخلاف دیگر همکارانشان رشوه نمی‌گرفتند و به این جهت تسخیرناپذیر خوانده شدند. دشمن شماره یک آنها آل‌کاپون (رابرت دنیرو)‌ است؛ نماد جرم و جنایت که همچون دیوی بر شیکاگو چنگ انداخته بود. خسروشاهی علاوه بر مدیر دوبلاژی این فیلم، به جای کوین کاستنر در نقش الیوت نس نیز نقش‌گویی کرد. خسروشاهی سابق بر این در «با گرگ‌ها می‌رقصد» هم به جای کاستنر، نقش‌گویی درخشانی داشت که در تسخیرناپذیران نیز این روند را ادامه داد. دوبله فیلم از همان ابتدای تیتراژ آغاز می‌شود و خسرو شمشیرگران با صدای پرصلابتش عنوان و عوامل فیلم را می‌گوید که همخوانی دلپذیری با موسیقی تیتراژ (ساخته جذاب انیو موریکونه)‌ دارد. با ظاهر شدن متن توضیح در اولین سکانس، شمشیرگران شیوه مثال‌زدنی‌اش در عنوان‌بندی‌خوانی را به رخ می‌کشد: «فعالیت‌های غیرقانونی، شیکاگو را به شهری در حال جنگ مبدل کرده است که گروه‌های تبهکار در آن با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. آنان با قتل و جنایت نیات خود را عملی می‌کنند...»

سپس دوربین تصویر رابرت دنیرو (که ایفاگر نقش آل‌کاپون است)‌ را در حال اصلاح صورت نشان می‌دهد که بهرام زند با حالتی رئیس‌مآبانه می‌گوید: «خب! براتون باید بگم چون نکته حساسیه...». اینجاست که انتخاب صدای زند برای دنیرو از سوی خسروشاهی از نکات مثبت دوبله تسخیرناپذیران می‌شود. هرچند که دنیرو در طول فیلم حضور کمی دارد، اما انتخاب دی‌پالما برای این نقش تاثیرگذاری‌اش را می‌گذارد. به موازات این مساله، خسروشاهی نیز هوشمندانه انتخاب صدایی انجام داده که کاملا با چهره و حس و حال دنیرو تناسب دارد. نگارنده در مقاله‌هایی که به معضل چند صدایی شدن هنرپیشه‌های مشهور پرداخته، از دوبله فیلم‌های رابرت دنیرو به عنوان نمونه بارز این معضل نام برده است و به شخصه معتقدم در میان گویندگانی که به جای دنیرو،‌ نقش‌گویی کرده‌اند صدای بهرام زند بهترین گزینه است و به اصطلاح بر چهره و نوع بازی این بازیگر می‌نشیند.

از دیگر انتخاب‌های درخشان خسروشاهی، باید از صداهای نصرالله مدقالچی به جای شون کانری (در نقش ملون)‌ و منوچهر والی‌زاده به جای اندی گارسیا (جوزپه استون)‌ نام برد. والی‌زاده زبر و زرنگی‌های شخصیت جوزپه را بخوبی در صدایش به کار گرفته و مدقالچی نیز نقش‌گویی باصلابتی به جای شون کانری دارد. کانری در نقش پلیس کارکشته‌ای به نام ملون، حکم بزرگ گروه تسخیرناپذیران را دارد که در جاهایی با لحنی پدرانه از تجربیاتش برای سایر اعضای گروه می‌گوید که مدقالچی نیز این لحن را در دیالوگ‌گویی‌اش به کار گرفته، مانند صحنه‌ای که از قوانین نانوشته پلیس برای الیوت نسی می‌گوید: «این دومین قانون پلیسه، اگر می‌خواهی رازدار خوبی باشی، رازت را به رئیست نگو!». دو نقش مکمل جالب توجه در دوبله فیلم وجود دارد؛ نقش عکاس خبرنگار دست و پا چلفتی که اصغر افضلی با لحن کمدی‌اش به جایش صحبت کرده و دیگری عضو سر به زیر گروه یعنی اسکار والاس (با بازی چارلز مارتین اسمیت)‌ که افشین زیوری با تسلط گویندگی کرده است. به هر حال تماشای ضیافت دوبله تسخیرناپذیران به مراتب شیرین‌تر از خواندن نکته‌هایی از چگونگی ساختار دوبله است، چراکه ترکیب دلپذیری از چهره هنرپیشه‌های شاخص با صداهای ماندگار را فراهم آورده است. دیگر گویندگان حاضر در این ضیافت عبارتند از: زنده‌یاد خسرو شایگان، شهلا ناظری، سیامک اطلسی، مهرداد ارمغان، جواد پزشکیان، بهرام زاهدی، محمد عبادی، محمدعلی دیباج، زویا خلیل‌آذر، ناصر نظامی، بهمن هاشمی، ولی‌الله مومنی، تورج نصر، رزیتا یاراحمدی و اردشیر منظم.

تسخیرناپذیران در سال 1382 در امور دوبلاژ تلویزیون جهت پخش از برنامه سینما یک دوبله شد. هم‌اکنون نسخه‌ای از آن دوبله در بازار موجود است.

نیروان غنی‌پور