کشیده از صفحه سفید تا کاریکاتور

در این عرصه، آثار برجسته‌ای در مجلات تخصصی کاریکاتور تاثیر عمیقی بر جامعه گذاشته و به تحلیل مسائل اجتماعی و سیاسی پرداخته‌اند. این کاریکاتورها به‌خاطر نگاهی تیزبین و زبانی شیرین‌ توانسته‌اند احساسات و تفکر مخاطبان را برانگیخته و نقدی سازنده بر وقایع روز ارائه دهند. یادآوری این آثار نشان‌دهنده قدرت این هنر در ایجاد گفت‌وگو و تفکر در جامعه است. با این حال چند وقتی است استفاده از کاریکاتور در رسانه‌های تصویری مانند تلویزیون کاهش‌یافته و جای خود را به فرمت‌های دیگر طنز داده است. برنامه «کشیده» با اجرای محمدامین میمندیان و تهیه‌کنندگی امین شفیعی‌ که روزهای پنجشنبه و جمعه حوالی ساعت ۱۹:۴۵ از شبکه دو پخش می‌شود، ۱۰ ماهی است تلاش می‌کند این هنر ارزنده را به سبد فرهنگی تلویزیون بازگرداند.  
   
مجری، استندآپ‌کمدین یا سردبیر؟ 
محمدامین میمندیان‌ مجری و سردبیر برنامه «کشیده» در پاسخ به این‌که خود را مجری، استندآپ‌کمدین یا سردبیر تلویزیونی می‌بیند، گفت: سوال سختی است که این روزها خیلی به آن فکر می‌کنم. کارم را با استندآپ‌کمدی که فضایش را خیلی دوست داشتم شروع کردم. استندآپ‌کمدی سختی‌های خاص خودش را داشت. می‌توانم بگویم افسردگی در این حوزه شایع است. چون پیش می‌آید تلاشت را برای خنداندن بکنی اما واکنش مطلوب نگیری و این تو را برای دو ماه یا بیشتر در خودت فرو می‌برد و به فکر می‌افتی چرا اجرایم خنده نگرفت؟ این تجربه ترسی در وجود آدم ایجاد می‌کند که در نهایت به فاصله‌گیری از آن فضا منجر می‌شود. برای من هم همین‌طور پیش رفت و با دوری‌ام، دیگر فرصتی برای استندآپ ایجاد نشد. آخرین اجرایم سال گذشته بود. حالا اجرای مجری/کمدین را بیشتر دوست دارم و به این حوزه تمایل پیدا کرده‌ام.  میمندیان درباره احساس رضایتش از اجرا در «کشیده» ادامه داد: فکر می‌کنم در این برنامه موفق بوده‌ایم؛ هرچند ساختار آن از ابتدا دست مجری را برای چالش‌های شخصی در کمدی چندان باز نمی‌گذارد. باید دقت داشت که کاریکاتور خودش یک هنر طنز تصویری است و افزودن شوخی‌های جانبی یا حاشیه‌ای گاهی توجیهی ندارد. چالش اصلی ما تولید یک برنامه تلویزیونی مؤثر برای کاریکاتور بود. بنابراین تمرکز را روی دیده شدن و برجسته کردن خود کاریکاتور گذاشتیم، نه بر شوخی‌های اضافی. برای همین می‌گویم شیوه‌ای برای فضای طنز راحت‌تر_ جایی که مجری دست بازتری در کمدی داشته باشد_‌ مثلا برای انتقاد از اخبار، در «کشیده» فراهم نیست. 
   
استقبال کاریکاتوریست‌ها از برنامه 
میمندیان‌ در ادامه توضیح داد: البته هدف ما صرفا اجرای طنز نبود. می‌خواستیم کاریکاتور را محور برنامه قرار دهیم و راهی مؤثر برای نمایش آن در تلویزیون پیدا کنیم. بنابراین با این چالش کنار آمدیم و تمرکز را روی برجسته کردن و دیده شدن خود کاریکاتور گذاشتیم، نه شوخی‌های جانبی اضافی. هرچند از نظر هدف اصلی (ساخت برنامه‌ای تلویزیونی برای ارائه کاریکاتور) راضی هستیم و به آن دست یافته‌ایم اما از لحاظ احساس موفقیت در اجرا، به‌لحاظ شخصی هنوز کاملا اقناع نشده‌ام. آنچه باعث رضایت است، پیگیری برنامه توسط مخاطبان و کاریکاتوریست‌های چهره است به شکلی که برخی کاریکاتوریست‌ها تولیداتی خاص این برنامه داشتند. این تعامل فراتر از انتظارات اولیه ‌ما‌ بود و تصور نمی‌کردیم در این حد مورد استقبال مردم و حتی اهالی کاریکاتور قرار گیرد. ازآنجا که کاریکاتورها در برنامه در سطح عام‌ مورد تحلیل قرار می‌گیرند، این‌که اساتید  این حوزه (کاریکاتور) برنامه رادنبال می‌کنند‌ خوشحال‌کننده است.میمندیان‌ تولید برنامه‌ای با محوریت کاریکاتور را خواسته هنرمندان کاریکاتوریست بیان کرد وگفت:‌ برداشت اولیه این بود که اساتید‌ حوزه کاریکاتور‌ دنبال فضایی ویژه و تحلیلی_تخصصی برای آثار باشند اما در تعاملات‌مان با این عزیزان، تعریف‌های ارزشمندی از برنامه داشتند. برای مثال‌ استادسیدمسعود شجاعی طباطبایی ازبرنامه تشکر کردندوگفتند سال‌ها آرزوی تولید چنین برنامه‌ای را داشتند اما فرصت مناسبی برای آن فراهم نشده بود. این التفات و قدردانی برای عوامل برنامه بسیار دلگرم‌کننده است. البته‌ اساتید پیشنهادهایی در مورد فرم و ساختار هم ارائه دادند که آنها را اعمال کردیم. هرچند مورد خاصی برای ذکر جداگانه وجود ندارد و این پیشنهادها عمدتا به بهبود کلی برنامه کمک کرد.  وی که از کاربران شناخته شده فضای مجازی است درباره تاثیر فضای مجازی در ورودش به تلویزیون عنوان کرد: این تصور که حضورم در توییتر به ورودم به تلویزیون منجر شده اشتباه است. برعکس، پس از حضور در تلویزیون‌ (اجرای پاورقی) فعالیتم در توییتر پررنگ‌تر و نوشته‌هایم بیشتر دیده شد. هرچند به‌واسطه فضای خلاق طنزآمیز و پویایی که در بستر مجازی وجود دارد، در برخی اجراهایم از نکات و شوخی‌های گفته شده در آن فضاها نیز استفاده می‌کنم تا محتوای جذاب‌تری ارائه دهم. هیچ ابایی برای استفاده از این موارد ندارم و حتی استفاده از این دست طنزها در اجرا را کمک‌کننده می‌دانم. حضور در بسترهای مجازی به بار طنز و خلاقیت کمک می‌کند. حتی در نویسندگی پاورقی در آیتم‌هایی که توییت‌ها مورد نقد قرار می‌گیرند، نظرات کاربران را هم می‌خوانم. در همین نظرات شوخی‌های خوبی وجود دارد که برای استفاده در برنامه مناسب است. 
   
ایده‌های نو در راهند  
محمدامین میمندیان‌ با اشاره به تغییر و تحولات ممکن این برنامه در آینده اظهار کرد: برای ادامه برنامه ایده‌های فراوانی داریم که به‌تدریج اقدام خواهیم کرد و ممکن است حتی تغییراتی در شکل و فرم کلی برنامه ایجاد شود. احتمالا از مدل پخش هفتگی به‌سمت برنامه‌هایی با مدت زمان کوتاه‌تر اما با تعداد بیشتر در طول هفته‌ حرکت کنیم تا پوشش بیشتری داشته باشیم. با این حال، ایده‌مان این نخواهد بود که مخاطبان را مستقیما دربرنامه حضور دهیم یا آنها را به صحنه بیاوریم. به آیتم‌های متنوعی فکرکرده‌ایم که فضایی کاریکاتوری‌تر وغنی‌ترخلق کند.برای مثال‌ به تحلیل‌های عمیق‌ترازآثار، آموزش‌های گام‌به‌گام برای علاقه‌مندان به طراحی کاریکاتور و حتی برگزاری رویدادهای مرتبط با این هنر پرداخته‌ایم. البته در مورد نوع اجرای خودم هنوز فکری نکرده‌ام و این موضوع در بحث‌های‌مان مطرح نشده. البته برنامه‌ریزی‌های کلی برای بهبود کلیت اجرا در جریان است.  وی با بیان این‌که ‌امکان دارد چهره‌های برجسته‌ای رادرقالب مهمان،تحلیلگر یا مدرس آموزش کاریکاتور در برنامه دعوت کنیم، ادامه داد: بااین رویه امیدواریم غنای محتوایی برنامه افزایش یابد و دیدگاه‌های کارشناسی بیشتری ارائه شود. اجرای هریک ازاین ایده‌ها منوط به فراهم کردن شرایط لازم توسط تهیه‌کننده و همراهی‌های سازمانی و حمایتی مرتبط است، که بدون آنها تحقق‌شان دشوار خواهد بود. امیدوارم «کشیده» بتواند کاریکاتور را به جایگاه اصلی و شایسته خود در رسانه‌های تصویری بازگرداند. چون یکی از ابزارهای مهم و مؤثر رسانه‌ای بوده و هست و با توانایی ارزشمند و نرم خود در انتقال پیام‌های سخت و حساس، بدون ایجاد تنش مستقیم، نقش کلیدی در آگاهی‌بخشی ایفا می‌کند. 
   
آوردن کاریکاتور به رسانه‌های تصویری 
امین شفیعی تهیه‌کننده برنامه «کشیده» درباره سابقه فعالیت خود گفت: در حال حاضر مدیر باشگاه طنز وکاریکاتور انقلاب اسلامی، زیرمجموعه حسینیه هنر هستم. این مجموعه‌ بر آموزش و استعدادیابی طنزپردازان در رشته‌های گوناگون مانند نثر، شعر، کاریکاتور، استندآپ کمدی، پادکست و... تمرکز دارد و حدود هشت سال است در این حوزه‌ها فعالیت می‌کند. پیش از این‌ با برنامه‌هایی مانند «تازه‌دم» و «نوش جان» همکاری داشتم و در تحریریه مجموعه «سیدخندان» هم حضور یافته‌ام. اخیرا هم با برنامه «کشیده» در خدمت مخاطبان هستم.  وی درباره رسیدن به ایده برنامه ادامه داد: در باشگاه طنز و کاریکاتور همیشه تلاش کردیم برای رشته‌های مختلف طنز، مثل شعر، استندآپ و پادکست، مسیرهای مناسبی در رسانه‌های تصویری ایجاد کنیم. مثلا ابتدا برای شعر طنز تلاش کردیم به مسیری خاص دست پیدا کنیم که به تجربیات موفقی منجر شد. در همین راستا می‌خواستیم این اتفاق برای کاریکاتور هم بیفتد. چون باور دارم پس از گذار رسانه‌ها از مکتوب به تصویری، کاریکاتور نتوانسته جایگاه شایسته‌ای در رسانه‌های تصویری پیدا کند. بنابراین این دغدغه شخصی‌ام بود که برنامه‌ای برای آن تهیه شود. از سوی دیگر، در جلسات با مدیران سازمان حس کردم این نگرانی مشترک است. پس پیشنهاد برنامه را مطرح و طرحش را ارائه دادم که خوشبختانه موافقت شد و حالا روی آنتن شبکه دو رفت.  
   
تعامل با بزرگان کاریکاتور 
امین شفیعی با اشاره به تعاملاتی که با کاریکاتوریست‌ها داشته‌اند، اضافه کرد: ارتباط نزدیکی با اساتید برجسته حوزه کاریکاتور برقرار کرده‌ایم. از جمله اساتیدی چون نیرومند، شجاعی طباطبایی و بیژنی که بسیاری از آنها پیشتر ایده‌هایی برای برنامه‌سازی در این زمینه داشتند اما به‌دلیل مشغله‌ها فرصت اجرا نیافته بودند. آنها ایده‌های‌شان را در اختیار ما گذاشتند و تلاش کردیم بتوانیم آنها را اجرایی کنیم. در مقابل، با حرفه‌ای‌های شناخته‌شده این حوزه مدام در ارتباط بودیم و ایده‌ها و بازخوردهای سریع می‌گرفتیم. حتی برای موضوعات فوری، سفارش تولید به جامعه کاریکاتور می‌دادیم تا آثار تازه بسازند. این تعامل دوطرفه، ما را با اساتید جدیدی آشنا کرد که آثارشان را به برنامه ارسال داشتند. جذاب‌ترین بخش برای من، برقراری ارتباط با یکی دو کاریکاتوریست بین‌المللی بود. برای مثال استاد بزرگوار یمنی و جناب کمال شرف به صفحه برنامه پیام داده بودند و از پخش آثارشان در برنامه و فضای مجازی تشکر کردند. حتی پیام صوتی فرستادند که بسیار دلگرم‌کننده بود و مایه دلگرمی عوامل برنامه شد.  وی افزود: از ابتدا دغدغه اصلی‌مان دکور برنامه بود. زیرا در حوزه کاریکاتور_ که خود بر پایه تصویر و تصویرسازی است_ دکور مهم‌ترین عنصر بصری برای مخاطب به‌شمار می‌رود و حتی ممکن است بر محتوای کلامی پیشی بگیرد. بنابراین جلسات متعددی برگزار کردیم، دو سه مدل ضبط آزمایشی انجام دادیم و در نهایت به این دکور خاص رسیدیم؛ فضایی سفید و مینیمال که هویت تصویری برنامه را به‌خوبی القا می‌کند و با استفاده از طرح‌ها و وسایل خاص، محیطی برای مجری ایجاد کرده و انگار در یک دنیای نقاشی‌شده و کاریکاتوری زندگی می‌کند.  نه صرفا نقاشی ساده بلکه تا اندازه‌ای با ابعاد اغراق‌آمیز، تناسب‌های به‌هم‌ریخته و حس پویایی طنزآمیز. از اکثر کسانی که بازخورد گرفته‌ایم، گفته‌اند این ایده خلاقانه بوده و مجری انگار واقعا در یک فضای نقاشی‌شده زندگی می‌کند.  شفیعی درباره امکان استفاده از شخصیت‌های کاریکاتوری شناخته شده در تعامل با مجری عنوان کرد: در تیتراژ برنامه شخصیت‌های شناخته‌شده حوزه کاریکاتور مانند زنبور یا کودکان آثار آقای بیژنی، حنظله_ که این روزها بسیار مشهور شده_ گل‌آقا و کاکا توفیق را به‌صورت متحرک نشان می‌دهیم. آنها به گالری کاریکاتورهای برنامه می‌آیند، قدم می‌زنند، آثار را تماشا می‌کنند و در نهایت دور هم جمع می‌شوند. در قسمت‌های اولیه، این ایده را داشتیم که همین شخصیت‌ها را در دل برنامه بگنجانیم. مثلا رد شوند، بایستند یا بعد از مکث و دقت به موضوع برنامه از صحنه خارج شوند اما بازخورد مثبتی نگرفتیم. بیشتر مخاطبان گفتند این انیمیشن‌ها تمرکز را از کاریکاتور اصلی و سخنان مجری منحرف می‌کند و پیام اصلی را درست انتقال نمی‌‌دهد. بنابراین‌ با تیم تولید تصمیم گرفتیم فعلا آنها را از تدوین حذف کنیم تا تمرکز مخاطب روی کاریکاتور اصلی حفظ شود. 

ایده‌های نو برای یک‌سالگی 
امین شفیعی درباره ایده‌های نو برای یک‌سالگی برنامه‌اش توضیح داد: قصد داریم‌ تعدادی ایده ابتکاری را که برخی قبلا در فضای مجازی باشگاه تست شده و بازخورد مثبتی گرفته بودند به‌زودی در برنامه بگنجانیم. یکی از این ایده‌ها، آموزش کاریکاتور و تکنیک‌های رسیدن به شخصیت‌های این حوزه با لحنی بامزه و طنزآمیز است که امیدواریم بتوانیم از اساتید کاریکاتور هم استفاده کنیم. دیگری، روایت حوادث تاریخی با قصه‌گویی و کاریکاتور‌ همراه با شوخی‌های حرکتی و کلامی است. یکی دو ایده دیگر هم داریم که پس از قطعی شدن آنها، به برنامه اضافه خواهند شد.