حمله به خرچنگ!

این فقط یک مزرعه نیست؛ نماد موج نوین پزشکی هسته‌ای است. داروهای رادیودارویی ــ ترکیبی از تشعشع مرگبار و مولکول‌های هدایت‌کننده ــ دیگر رویای دهه‌های گذشته نیستند. آنها سلول‌های سرطانی را با دقت لیزری هدف می‌گیرند و عوارض شیمی‌درمانی رابه حداقل می‌رسانند.دو داروی نوارتیس، لوتاترا و پلوویکتو، سال گذشته دومیلیارد دلار فروختند و صنعت را بیدار کردند. حالا صدها استارتاپ و غول‌های دارویی در رقابتی داغ، ایزوتوپ‌های آلفا، آنتی‌بادی‌های هوشمند و لینکرهای مهندسی‌شده را ترکیب می‌کنند تا سرطان را از ریشه بزنند.
 
موج نوین داروهای اتمی
جهان پزشکی در آستانه یک انقلاب است. داروهای رادیودارویی ــ ترکیبی از رادیواکتیویته ویرانگر و مولکول‌های هدایت‌کننده که ایزوتوپ‌ها را مستقیم به سلول‌های سرطانی می‌رسانند ــ دیگر یک رویای قدیمی نیستند.این درمان‌ها، برخلاف شیمی‌درمانی سنتی که سلول‌های سریع تقسیم‌شونده را در سراسر بدن هدف قرار می‌دهد، عوارض جانبی کمتری دارند. صدها کارآزمایی بالینی در جریان است؛ حوزه‌ای که زمانی راکد بود، حالا داغ و پرجنب‌وجوش شده است. سه ستون اصلی این داروها در حال دگرگونی‌ است: 
۱. ایزوتوپ‌های جدید با انواع تشعشع و نیمه‌عمر متفاوت ۲. مولکول‌های هدف‌گیرنده دقیق‌تر مانند آنتی‌بادی‌ها، پپتیدها و مولکول‌های کوچک و ۳. لینکرهای شیمیایی که دیگر فقط پل نیستند، بلکه مهندسانی برای کنترل مسیر دارو در بدن محسوب می‌شوند. هدر جاسن، مدیر بالینی پزشکی هسته‌ای در انستیتو دانافاربر هاروارد می‌گوید: «زمان هیجان‌انگیزی برای پزشکی هسته‌ای است.»
 
سرمایه‌گذاران در کمین؛ دو دارو، دومیلیارد دلار
دوداروی نوارتیس ــ لوتاترا و پلوویکتو ــ که ایزوتوپ لوتتیوم ــ ۱۷۷رابه سلول‌های سرطان روده وپروستات می‌رسانند، سال گذشته نزدیک به دومیلیارد دلار فروش داشتند.این موفقیت،زنگ بیدارباش بود.ده‌ها استارتاپ و غول‌های دارویی وارد گود شدند. 
دیوید کید، مدیر پزشکی شرکت تلیکس فارماسوتیکالز می‌گوید: «این بخش کاملا به‌روز است.» در سال ۲۰۲۴، ۹میلیارد دلار ادغام و تملیک در این حوزه ثبت شد. سختی کار با رادیوایزوتوپ‌ها ــ که نمی‌توان آنها را انبار کرد ــ خود یک مزیت رقابتی است: کپی‌برداری از این داروها تقریبا غیرممکن است.
 
میراث سال هرتز
در سال ۱۹۴۱، یک پزشک هارواردی به نام سال هرتز، لیوان آبی حاوی ید ــ ۱۳۱رادیواکتیو به بیمار مبتلا به بیماری گریوز داد.غده تیروئید که ید را ازخون جذب می‌کند،هدف‌قرارگرفت.شمارنده گایگر افزایش تشعشع درگردن بیماررا ثبت کرد. نرخ موفقیت؟ حدود ۸۰ درصد. امروز، ید ــ ۱۳۱ همچنان درمان استاندارد سرطان تیروئید و پرکاری آن است؛ اما پیشرفت کند بود. ایزوتوپ‌های درمانی ‌عمر کوتاهی دارند ــ از چند روز تا چند هفته ــ و باید بلافاصله پس از تولید به بیمارستان برسند. از اوک ریج تا آزمایشگاه‌های دارویی و سپس بیمارستان‌ها؛ همه هم با پروتکل‌های ایمنی سختگیرانه.
 
بیدارباش صنعت
در سال۲۰۱۷،آژانس دارویی اروپا لوتاترا رابرای سرطان نادرروده تأیید کرد.این دارو، لوتتیوم‌‌ــ‌‌۱۷۷رادریک «دستکش مولکولی (DOTA)جای می‌دهد و باپپتید(TATE)به گیرنده‌های سوماتواستاتین روی تومورهای نورواندوکرین می‌رساند. ذرات پرانرژی لوتتیوم ــ ‌۱۷۷، دی‌ان‌ای سلول‌های سرطانی را نابود می‌کنند. سازمان غذا و داروی آمریکا آن را در سال ۲۰۱۸ تأیید کرد و سال گذشته، لوتاترا اولین داروی تأییدشده برای کودکان مبتلا به این سرطان شد. میانگین بقای بدون پیشرفت تومور در بزرگسالان: ۲۳ ماه.پلوویکتو در سال ۲۰۲۲ برای سرطان متاستاتیک پروستات تأیید شد و میانگین بقای بدون پیشرفت را در ۱۲ماه دوبرابر کرد. کید می‌گوید: «این‌ها چشم همه را باز کرد.»
 
حمله آلفا
لوتتیوم ــ ‌۱۷۷ ذرات بتا ساطع می‌کند؛ الکترون‌های پرانرژی با برد میلی‌متری. اما توجه حالا به ایمیترهای آلفا است: جفت پروتون ونوترون که انرژی‌شان رادرچندسلول اطراف می‌ریزند.توماس هوپ،انکولوژیست پرتوی دانشگاه کالیفرنیا، سان‌فرانسیسکو، می‌گوید: «آلفاها مثل مک‌تراک هستند.»آنها دی‌ان‌ای را دورشته‌ای پاره می‌کنند آن‌هم به‌صورت غیرقابل ترمیم.رادیوم ــ ۲۲۳ در سال ۲۰۱۳ برای سرطان متاستاتیک پروستات تأیید شد، اما به مغز استخوان هم آسیب می‌زند. نسل جدید ــ مانند اکتینیوم ــ ۲۲۵ ــ دقیق‌ترند. داروهای آزمایشی مبتنی بر Ac-۲۲۵ در مراحل پیش‌بالینی یا اولیه قرار دارند، اما RYZ۱۰۱ در این حوزه پیشرو است. این دارو همان هدف‌گیری لوتاترا را دارد، اما با آلفای Ac-۲۲۵. هوپ که آزمایشی چندمرکزی را رهبری می‌کند، می‌گوید: «نتایج، سال آینده می‌آید. اگرخوب باشد، درخواست تأیید سازمان غذا و دارو هم زود می‌رسد.»
 
خبری خوش برای مبتلایان
اوک ریج، بزرگ‌ترین منبع Ac-۲۲۵ جهان است. هر سال، کمتر از یک دانه شن از این ایزوتوپ تولید می‌شود؛ به اندازه کافی برای چندصد بیمار. شرکت تراپاور ایزوتوپس در حال تکثیر این فرآیند است، اما شکاف عمیقی میان عرضه و تقاضا وجود دارد. ریچارد زیمرمن، تحلیلگر بهداشتی، پیش‌بینی می‌کند تا سال ۲۰۳۰، ۱۲ داروی Ac-۲۲۵ تأیید شود و تا سال ۲۰۳۲، نیم‌میلیون بیمار (یک درصد کل بیماران سرطانی) این درمان را دریافت کنند.
 
مشکلی که بیماران آرزویش را دارند!
ایزوتوپ‌های تصویربرداری مانند گالیوم ــ ۶۸، تومورها را در پت‌اسکن روشن می‌کنند.هلن نادل از استنفورد می‌گوید: «حالا می‌بینمش،پس می‌توانم درمانش کنم.»محققان کیوتو پپتیدهایی طراحی کرده‌اندکه درکلیه‌ها توسط آنزیم‌ها شکسته می‌شوند وایزوتوپ راآزادمی‌کنند.رادیوداروها با شیمی‌درمانی وایمونوتراپی ترکیب می‌شوند.تلیکس دارویLu-۱۷۷ خود رابامسدودکننده‌های هورمون پروستات ترکیب کرده است.آزمایشی برای جلوگیری از ترمیم دی‌ان‌ای نیز آغاز شده است. 
هوپ می‌گوید: «چند سال دیگر، انبوهی از داروهای جدید خواهیم داشت. نمی‌دانم کدام را اول به کدام بیمار بدهیم.» اما این، مشکلی است که بیماران و پزشکان آرزویش را دارند.