توس‌؛ جلوه‌گاه شعر و ادب فارسی

آرامگاه فردوسی یکی اززیباترین آرامگاه‌های ایرانی است که درشهر تاریخی توس دراستان‌خراسان‌رضوی قراردارد.طبق نوشته‌های موجود از مورخان یونانی، شهر توس در دوره هخامنشیان «سوسیا» (Susia)نامیده می‌شده و یکی از۱۶سرزمین مهم و مقدسی بوده که در «اوستا»‌؛ کتاب دینی ایرانیان باستان از آن به نام «اُوروِ» یادشده است. همچنین در گذشته توس یکی از شهرهای پررونق و پر شور از زندگی بوده که البته سال‌هاست به خاطر جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری زیادش از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ایران در فهرست میراث ملی ایران قرار گرفته است.فضای باشکوه و جذاب توس باعث می‌شود هر ساله گردشگران زیادی از این منطقه دیدن کنند. شما هم اگر قصد سفر به توس مشهد و بازدید از آرامگاه فردوسی را دارید، پیش از حرکت بد نیست در مورد آن بیشتر بدانید. 
   
آرامگاه فردوسی‌؛ پیوند هنر و معماری 
بنای آرامگاه فردوسی در طول سال‌ها تغییرات زیادی کرده و معماران زیادی بارها آن را مورد بازسازی قرار داده‌اند. جالب است بدانید که زمان فوت فردوسی به بهانه این‌که مذهب شیعه داشت در هیچ گورستانی اجازه دفنش را ندادند و به همین دلیل او را در باغ سرسبز خود بی‌هیچ مقبره‌ای به خاک سپردند. سال‌ها هیچ نشانی بر محل دفن فردوسی وجود نداشت و با این وجود دوستداران شعر و هنر به مزارش سر می‌زدند تا سال‌ها بعد که یکی از سرداران غزنوی برای آرامگاه او مقبره‌ای ساخت که حدودا ۱۰۰ سال پابرجا بود. این مقبره هم چندین سال بعد در حملات مغول‌ها به ایران به‌کلی ویران شد و باز تا سال‌ها مزار فردوسی بی‌هیچ نشانی در میان گندم‌زار پنهان بود که بعدها مقبره‌ای آجری برایش ساختند و پس از جنگ جهانی اول بود که برای قدرشناسی از فردوسی بنایی احداث شد. امروزه در ورودی آرامگاه فردوسی، پارکی با حوضی پرآب وجود دارد که آن را جلوخان فردوسی می‌نامند. جلوخان بزرگ‌ترین مجموعه بوستانی متصل به یک مجموعه تاریخی و فرهنگی است که در سال‌های اخیر به بهره‌برداری رسیده و در آن گردشگران می‌توانند از تماشای مجسمه‌های بسیار زیبایی از شاهنامه لذت ببرند. البته در این باغ علاوه بر آرامگاه فردوسی، موزه توس، آرامگاه اخوان ثالث (شاعر زمستان و آخر شاهنامه) و آرامگاه استاد محمدرضا شجریان نیز به چشم می‌خورد. 

جاهای دیدنی توس مشهد
همان‌طور که گفتیم، شهر توس در اطراف مشهد است و برای رسیدن به آن باید مسیری زیبا و آرام را از داخل مشهد پشت‌سر بگذارید. اگر وسیله نقلیه برای رفتن به توس ندارید، می‌توانید با اتوبوس‌هایی که از میادین مختلف داخل مشهد به سمت آرامگاه فردوسی حرکت می‌کنند از این شهر دیدن کنید یا با خودروهای کرایه‌ای که در مناطق مختلف شهر و به‌ویژه اطراف حرم مطهر رضوی قرار دارند به سمت توس بروید. توس برخلاف تصور عموم، تنها مقبره فردوسی نیست و دیدنی‌های زیادی دارد که در ادامه در مورد برخی از جاهای دیدنی‌اش صحبت می‌کنیم. 

گنبد هارونیه
در قلب دشت توس، بقعه‌ای آجری به نام بقعه هارونیه که با عنوان مقبره امام محمد غزالی هم شناخته می‌شود، قرار دارد. در گذشته مردم محلی می‌گفتند که هارونیه، محل دفن هارون‌الرشید است که نادرستی آن امروز دیگر مشخص شده. براساس اطلاعات موجود، این بنای آجری خانقاه در گذشته‌ای بسیار دور بنا شده و در کنار آن سنگ سیاهی به‌عنوان یادبود امام محمد غزالی دیده می‌شود. این گنبد در سال ۱۳۸۲ با نام مقبره امام غزالی در فهرست آثار ملی ثبت شد. 

ویرانه‌های برج و باروی توس
در هر شهری، دروازه هایی که به سمت شهرهای مهم بودند، بزرگ‌تر و اصیل تر هم بودند.امروز بقایای برج و باروی تاریخی توس نمونه‌ای منحصر به‌‌فرد از حصارهای شهرهای تاریخی است که با وجود گذشت چند صد سال گواه بخشی از تاریخ باشکوه این خطه است. ویرانه‌های برج و باروی توس در حد فاصل هارونیه و آرامگاه فردوسی قرار دارد که به همت میراث فرهنگی مرمت‌ شده و قابل مشاهده است. 

روستای پاژ‌؛ زادگاه فردوسی
روستا پاژ یا باژ، روستایی سرسبز پر از باغ‌های انگور که فردوسی در آن متولد شده است. کاشی‌های رنگارنگ و خرده سفال‌ها  که از این منطقه کشف‌شده همگی خبر از تاریخ کهن این منطقه می‌دهند و حتی باستان‌شناسان می‌گویند که قدمت روستای پاژ به اوایل اسلام بر می‌گردد. در این روستا امکانات خاص اقامتی یا خدماتی برای گردشگران وجود ندارد. به همین خاطر اگر بازدید از روستا را محدود به یک روز کنید مشکلی برای‌تان پیش نمی‌‌آید. 

برج میل اخنگان
میل اخنگان، آرامگاهی تاریخی است که معلوم نیست چه شخص یا اشخاصی در این بنای تاریخی به خاک سپرده شده‌اند. بعضی‌ها فکر می‌کنند این بنا محل قبر «گوهرتاج»، خواهر گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری است، بعضی دیگر نقش و نگارهای این آرامگاه را منتسب به دختری هندی می‌دانند که از مریدان امام رضا(ع) بود و بعضی دیگر نیز تصور می‌کنند این بنا، آرامگاه دسته‌جمعی افراد مهمی است. در مجموع صحت هیچ‌کدام از این نظریات،به‌ اثبات نرسیده است. 

صنایع‌دستی توس
سوغات ایران در تاریخ، فرهنگ و هنر ما ریشه ‌دارد و از دغدغه‌های همیشگی گردشگران در سفر است. این‌که سوغات این شهر چیست و ازکجا می‌شود آن را باکیفیت خوب و قیمت مناسب تهیه کرد. توس را می‌توان یکی از اصلی‌ترین مقاصد مسافرتی در ایران دانست، چون مسافران این خطه پس از زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) اغلب سر زدن به آرامگاه فردوسی را در برنامه‌های خود قرار می‌دهند.برای خرید سوغاتی این شهر،می‌توانید به فروشگاه‌ها ومغازه‌های آن مراجعه کنید وسنگ‌تراشی‌ها و قلم‌زنی‌های زیبایی تهیه کنید. در این خطه استادان این هنر اشیایی کاربردی می‌سازند و با قلم زدن روی آنها نقش‌های ماندگاری می‌اندازند. دیگ‌ها و ظروف سنگی این شهررامی‌توان دربازارچه کوهسنگی توس مشاهده کرد که سوغات آبرومندی برای عزیزان‌مان محسوب می‌شود. 

غذای معرکه توس
فرقی نمی‌کند از کجای ایران باشید.جنوبی،شمالی، لرد،کرد،بلوچ و ازهرشهری که باشید لذت دیدن وخوردن غذاهای خوش آب‌و‌رنگ اقوام دیگر شما را سر ذوق می‌آورد.در توس و کلا خراسان هم مانند هر شهر و استان دیگری انواع غذاهای محلی خوشمزه پخته می‌شود که هرکدام طعم، عطر و مزه بی‌نظیری دارد اما یکی از پرطرفدارترین این غذاها «حلیم عدس خراسانی» است که طرز تهیه بسیار ساده‌ای هم دارد. حلیم، غذای ساده و خوش‌طعمی است که در هر نقطه از ایران به شکل متفاوتی پخته می‌شود و در استان خراسان نیز پخت این غذا روش مخصوصی دارد و اصلا به خاطر همین تفاوتش است که به آن حلیم عدس خراسانی می‌گویند. پیشنهاد می‌کنیم به توس که رفتید، این غذا را  تجربه کنید.