احیای آرامگاه فردوسی؛ همچنان در دست پیگیری

به گزارش خبرنگار جام‌جم، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی امروز 25 اردیبهشت روز بزرگداشت حکیم فردوسی و پاسداشت زبان فارسی نامگذاری شده است. به همین دلیل دست‌کم به بهانه این روز می‌توان به مسائل و چالش‌هایی که در راه معرفی هر چه بیشتر حکیم توس به جهانیان وجود دارد، پرداخت.

یکی از مهم‌ترین مسائل در این خصوص، بازخوانی سند احیای مجموعه فرهنگی تاریخی فردوسی و غفلت‌هایی است که در زمینه اجرای کامل آن صورت گرفته و می‌گیرد.

مجموعه فرهنگی تاریخی آرامگاه فردوسی که در 20 کیلومتری شمال شرقی شهر مشهد در مجاورت شهر توس و بقعه تاریخی هارونیه قرار دارد، سال‌ها مورد بی‌مهری بود تا در سال 1375 بنا به دستور موکد رهبر معظم انقلاب، مورد توجه قرار گرفت و سند ملی آیین‌نامه شورای احیای این مجموعه فرهنگی تاریخی در نشست 448 به تاریخ 9 شهریور 1378 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.

اهداف سند احیا

در این سند، ضرورت احیای این مجموعه توسط کارگزاران دولت و لزوم مشارکت بخش خصوصی مورد تاکید قرار گرفته تا مجموعه توس به بهترین شکل بازسازی و به جهانیان معرفی شود و مکانی برای تبادل فرهنگی جهانیان با ایران باشد. همچنین در این سند تاکید شده بازسازی مجموعه تاریخی توس باید درخور جایگاه فردوسی بوده و با معرفی ارزش‌های فرهنگی و تاریخی توس به جهانیان به محلی برای تبادل فرهنگی در سطح کشوری و برون‌مرزی تبدیل شود.

اعضای شورای سیاستگذاری این مجموعه شامل رئیس سازمان برنامه و بودجه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر مسکن و شهرسازی، استاندار خراسان‌رضوی، قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی، نماینده مجمع نمایندگان استان خراسان‌رضوی در مجلس و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.

اجرای کند برنامه‌ها

با این حال و پس از گذشت چند سال هنوز کار ستاد پیگیری اجرای سند احیای مجموعه آرامگاه فردوسی به کندی پیش می‌رود و مثلا پرونده ثبت آن با عنوان مجموعه فرهنگی تاریخی توس در فهرست آثار تاریخی یونسکو کماکان در دست پیگیری است؛ پیگیری که به نظر فرسایشی آمده و زمان خاصی برای به ثمر رسیدن آن وجود ندارد.

مسعود سلطانی‌فر، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در 25 اردیبهشت 94، گفته بود که آرامگاه فردوسی در سال 2019 به ثبت جهانی می‌رسد. وی مدت زمان لازم برای انتخاب هر مکان در به ثبت رساندن جهانی آن را بین دو تا سه سال لازم دانسته بود اما ظاهرا این تخمین زمانی چندان درست نیست.

چالش‌های حل نشده آرامگاه

در این باره، سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی خراسان‌رضوی درباره اقدامات صورت گرفته برای ثبت جهانی مجموعه فرهنگی توس می‌گوید: پیگیری‌هایی در این خصوص انجام شده و اقداماتی در حال انجام است. اما مشکلات مانده از قبل از جمله وجود دکل‌های برق و مخدوش شدن حریم منظری آرامگاه فردوسی، فعالیت غیرقانونی معادن شن و ماسه و تردد کامیون از محور گردشگری توس همچنان وجود دارد.

حسین اصغری‌ثانی می‌افزاید: با توجه به این‌که موانع مهم ثبت جهانی این مجموعه، همچنان باقی است اما جلسات ستاد احیای توس در راستای افزایش تعاملات با سازمان‌های ذی‌ربط برگزار می‌شود.

وی با ذکر این‌که، نهاد‌های مختلفی در قبال مساله توس مسئولند و محدوده توانمندی‌ها و وظایف سازمان میراث نیز در این خصوص مشخص است، بیان می‌کند: همکاری نهاد‌های مربوط را نیاز داریم که مساله مغفول مانده، همان تعاملات اعضاست.

اصغری‌ثانی ادامه می‌دهد: بیشتر نهاد‌ها از جمله صنعت و معدن، شهرداری، سازمان ترافیک و... در این طرح دست دارند و تا با همکاری این سازمان‌ها موانع موجود در حریم آرامگاه فردوسی برطرف نشود؛ ثبت جهانی اتفاق نخواهد افتاد.

وی درخصوص زمان به نتیجه رسیدن اقدامات برای ثبت جهانی مقبره حکیم فردوسی می‌گوید: جدول زمانی خاصی نمی‌توان در این خصوص ترسیم کرد اما تلاش‌های ما در سال جدید به صورت جهادی و با نگاه دقیق‌تری افزایش یافته است.

ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم فردوسی

مسئول پایگاه میراث فرهنگی توس نیز در این خصوص عنوان می‌کند: مشکل اصلی و اولویت اول ما رفع ساختمان‌های غیرمجاز در محدوده مجموعه فرهنگی توس بود و به این خاطر در این محدوده حریم مشخصی را تعیین کردیم اما حریم تعیینی رعایت نشده و دهیاری منطقه مجوز ساخت و ساز ارائه می‌کرد.

احسان زهره‌وند اظهار می‌کند: این مشکل پیگیری شد و مهار ساخت و ساز صورت گرفت لذا دیگر هیچ مجوز ساخت و سازی در این حریم صادر نخواهد شد.

وی تصریح می‌کند: به علت وجود معادن در حریم توس، تردد کامیون‌ها در آن محدوده زیاد بود به همین منظور از دو سال پیش مکاتباتی را با سازمان‌های مربوط آغاز کردیم و شخص دادستان مشهد نیز پای کار آمد تا اقدامات سریع‌تر به نتیجه برسد.

مسئول پایگاه میراث فرهنگی توس خاطرنشان می‌کند: سازمان صنعت و معدن نیز باید مستقیما وارد کار شود و معادن متخلف و غیرمجاز را پلمب کند.

وی با اشاره به این‌که موضوع دکل‌های برق در اولویت سوم قرار دارد در ادامه می‌افزاید: سازمان صنعت و معدن استان و راهنمایی و رانندگی همکاری‌های لازم را با ما نداشتند و نقش این دو کمرنگ‌تر از سایرین است.

عدم حضور شهرداری و کندی‌کار

از سوی دیگر، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی در این باره می‌گوید: عدم حضور شهرداری در جلسات ستاد احیای توس باعث کندی در روند کار شده است.

سعید سرابی می‌افزاید: شهرداری منطقه‌12 باید به جلسات ستاد ملحق شود و در جلسات شرکت کند تا اقدامات مورد نظر ما هر چه سریع‌تر به سرانجام برسد.

این عضو ستاد احیای توس ادامه می‌دهد: ما حضور همه اعضا را در نشست‌ها نیاز داریم لذا به دلیل غیبت برخی اعضا نمی‌توانیم گزارش دقیقی از روند کار ارائه دهیم.

نسیم سهیلی

جام‌جم مشهد