فرهنگ رضوی در سینمای ایران

تحولی که در این سال‌ها رخ داده، توسعه طیف و دامنه دربرگیری مخاطبان فیلم‌هایی با مضامین ارزشمند از جمله فیلم در رابطه با امام رضا(ع) و عنایات ایشان در زندگی انسان‌های معاصر است، یعنی سینماگران و فیلمسازان به‌خوبی دریافته‌اند که مخاطبان سینمای ایران، از تماشای قصه آدم‌هایی شبیه به خودشان با دغدغه‌هایی نزدیک به آنچه در جامعه کنونی تجربه می‌کنیم و نقش باورهای مذهبی در تسلی‌بخشی به تلاطم‌های انسان معاصر، لذت می‌برند و این نوع آثار نه‌فقط موجب آرامش و امید در دل بزرگ‌ترها می‌شود، بلکه صحبت ازفرهنگ رضوی وسبک زندگی برآمده از این عقاید مذهبی، به‌خصوص در شرایط فعلی می‌تواند نوعی نقشه راه در جریان حیرانی و سردرگمی نوجوان معاصر باشد.
   
جدید‌ترین عرض ارادت سینماگران به ساحت رضوی
توفیق سینمای ایران در بیان قصه‌هایی امام رضایی، در چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر نیز جاری بود و این جشنواره پذیرای فیلم سینمایی «آبی روشن» ساخته بابک خواجه‌پاشا و محصول سازمان اوج بود؛ راهی که همسفران قصه این فیلم طی می‌کنند، گرچه پرپیچ‌وخم است اما قهرمان داستان بعد از تمام سختی‌ها، سرانجام روی آسانی و آرامش را هم می‌بیند و دخیلی که با ایمان قلبی می‌بندد، سرانجام به دست گره‌گشای صاحب گنبد طلای مشهد مقدس گشوده می‌شود. سنگ فیروزه‌ای در این فیلم دزدیده می‌شود، نگهبانی کشته می‌شود و تمام امیدها در زندگی از دست می‌رود و همه بلاهای عالم سر یک نفر نازل می‌شود اما در نهایت می‌بینیم که مخاطب فیلم آبی روشن به دلگرمی امام رضا(ع) یقین پیدا می‌کند و مطمئن است قهرمانش به مقصودی می‌رسد و گشایش دریچه نوری که برآمده از باورها و اعتقادات مذهبی شیعیان است، در آخر بیننده این فیلم را راضی می‌کند و همان‌گونه که همه ما در تاریک‌ترین روزهای زندگی متوسل به امام غریب می‌شویم و ناامید و دست خالی برنمی‌گردیم، داستان فیلم آبی روشن نیز روایت همین گشایش‌های بعد از توسل است. 
   
اخت الرضا و سینمای دینی
دیگر اثر سینمایی که در راستای ادای دین به خاندان کرامت و رضا تولید شده، می‌توان به فیلم سینمایی «اخت الرضا» به کارگردانی سیدمجتبی طباطبایی اشاره کرد که همزمان با سالروز میلاد حضرت معصومه(س) و روز دختر، راهی شبکه نمایش خانگی شد. اخت الرضا به داستان سفر خواهر گرامی امام هشتم‌(ع)، حضرت فاطمه معصومه(س) از مدینه تا قم و حوادث تاریخی و توطئه‌های مأمون می‌پردازد. این فیلم محصول سازمان سینمایی سوره با مشارکت آستان مقدس حضرت معصومه(س) و عتبه حسینیه است و می‌تواند بهانه خوبی برای ترویج فرهنگ رضوی به‌خصوص بین نسل نوجوان باشد.
   
بدون شعار، بدون قرار قبلی
فیلم سینمایی «بدون قرار قبلی» نیز از تولیدات سینمایی سال‌های اخیر کشور با محوریت عنایات امام رضا(ع) در زندگی انسان‌های امروزی است؛ این فیلم توانست سیمرغ زرین بهترین فیلم از نگاه ملی را از جشنواره چهلم فیلم فجر به دست آورد و در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های اسلامی کازان روسیه موفق به دریافت دو جایزه بهترین فیلم و بهترین بازیگر نقش اول زن شد. شخصیت‌های اصلی این فیلم نیز الگوی کهن سفر قهرمان و آشکار شدن حقایق بر او را دنبال کرده و می‌توان گفت گرچه ساخت فیلمی که تلاش می‌کند قصه‌ای مربوط به اعتقادات را بدون شعار منتقل کند، دشوار است اما بهروز شعیبی در مقام کارگردان به‌خوبی از پس این کار برآمده است.
   
انیمیشنی اخلاقی در دامان ضامن آهو
و در آخر باید از انیمیشن «بچه زرنگ» به کارگردانی بهنود نکویی، هادی محمدیان و محمدجواد جنتی گفت؛ انیمیشنی که زمزمه «یا ضامن آهو»ی ایرانیان را دستمایه قصه خود کرده است و درآخر فیلم نیزهمان ضامن آهو،شخصیت«محسن» پسربچه بازیگوش فیلم را پس از چالش‌های فراوان به خانواده‌اش باز‌می‌گرداند. این انیمیشن که به خوبی توانسته قصه‌ای با محوریت دین و اعتقادات شیعی و حتی موضوعات بومی و محیط زیستی را روایت کند، می‌تواند الگوی خوبی برای سایر انیمیشن‌سازها باشد تا در قالب پویانمایی‌های بومی و مذهبی، بتوانند هم اثر پرفروشی تولید کنند، هم ازبعدمسئولیت اجتماعی، انیمیشنی اخلاقی را به مخاطبان کودک و نوجوان عرضه کنند که در مقابل تولیدات غربی برای مخاطبانش جذابیت کافی داشته باشد.
   
ادای دین سینماگران به ساحت رضوی
خوشبختانه سینمای ایران آثار سینمایی درخشان و ارزشمندی که ادای دینی به ساحت امام رئوف داشته باشد، کم ندارد و می‌توان سینماگری همچون رسول صدرعاملی را با سه فیلم با محوریت فرهنگ رضوی و زندگی زیرسایه عنایت امام رضا‌(ع)، یکی از جدی‌ترین افرادی دانست که در این زمینه دست به کار شده است. صدرعاملی در سال ۸۶، نخستین فیلم از سه‌گانه امام رضایی خود به نام «هر شب تنهایی» تولید و تلاش کرد کرامات امام هشتم (ع) بر زندگی شخصیت‌های اصلی قصه را در داستانی اجتماعی به نمایش بگذارد. شخصیت اصلی فیلم که لیلا حاتمی نقش آن را برعهده دارد، زن جوانی است که باورها و اعتقادات خود را حتی باور به زیارت و امام رضا‌(ع) را به علت بیماری ازدست داده و حتی حاضر نیست حالا که همراه همسرش که حامد بهداد ایفاگر نقش آن است، به سفر مشهد آمده، حرم امام رضا‌(ع) را زیارت کند. در نهایت او به زیارت می‌رود و آن‌گاه که با دل به زیارت می‌رود، می‌فهمد خودش گمشده‌ای است که باید به پناهگاه‌ امنی مانند حرم امن امام هشتم برود.
   
آمدم ای شاه پناهم بده
صدرعاملی دو فیلم «شب» و «در انتظار معجزه» را نیز با توجه به فرهنگ رضوی و رابطه انسان امروزی با امام رضا‌(ع) ساخته است. زنده‌یاد عزت‌ا...انتظامی وخسرو شکیبایی همچنین امین حیایی در فیلم شب، بازی کرده‌اند. در این فیلم باز هم شاهد پناه آوردن درمانده‌ای به حرم امن رضوی هستیم؛ صدر عاملی به زیبایی یک سرباز وظیفه و یک پزشک قلابی را با یکدیگر همراه کرده تا این بار کرامات امام هشتم از زاویه‌ای جدید وباهمان نگاه اجتماعی حاکم بر فیلم‌های این کارگردان، مورد توجه قرار بگیرد. «در انتظار معجزه» نیز سراغ مفهوم زیارت رفته که باز هم شاهد تحول زندگی یک زوج‌ زیر سایه عنایت امام رضا‌(ع) هستیم.
   
روایتی امام‌رضایی از دغدغه‌های اجتماعی
وجه تمایز کار فیلمسازی مانند صدرعاملی با دیگر آثاری که با محوریت فرهنگ رضوی ساخته شده این است که وی یک فیلمساز اجتماعی است و به خوبی می‌داند پرداختن به داستانی که قرار است با موضوعات معنوی روایتگری کند، خطرات زیادی دارد؛ از‌جمله افتادن به دام خرافه یا طرح نامتناسب این مفاهیم با اصول مذهبی و...ضمن این‌که دربرخی مواقع این دست آثارگرفتار سفارشی‌سازی شدن می‌شوند، اما لطافت جاری در سه‌گانه امام رضایی صدرعاملی وآگاهی و هوشیاری این فیلمساز درخصوص ملاحظات اجتماعی، جلوی این خطر راگرفته ودرنتیجه به آثار قابل قبولی رسیده است.ضمن این‌که به‌کلی شناخت نوع زندگی و سبک رفتارهای اجتماعی ائمه معصومین درقالب فرهنگ رضوی می‌تواند به چگونگی موضع‌گیری‌های انسان امروزی از منظر اجتماعی و سیاسی دربرابر حوادث و رخدادهای مختلف کمک کند و لازم است سینما  درتوسعه فرهنگ رضوی مسئولیت خویش را انجام دهد. 

توفیقات تلویزیون در اشاعه فرهنگ رضوی بیشتر از سینماست
در کنار سینماگران، تلویزیون نیز در این سال‌ها تلاش کرده تا به بهترین شکل دین خود را به امام‌رضا‌(ع) ادا کند؛ سریال «ولایت عشق» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده همچنان مهم‌ترین اثر ساخته‌شده درباره زندگی و زمانه امام‌رضا(ع) است که برای اولین‌بار سال ۱۳۷۹ روی آنتن رفت. این سریال که بخشی از زندگی امام هشتم شیعیان را روایت می‌کند، در زمان پخش با استقبال کم‌نظیر مخاطبان مواجه شد. به این ترتیب انتظار می‌رفت پس از پخش این مجموعه آثار متعددی از زندگی امام‌رضا(ع) ساخته شود، ولی چنین اتفاقی نیفتاد. حمید نعمت‌ا... نیز با تله‌فیلم «بیا از گذشته حرف بزنیم» سفر زنانه چند خانم مسن به مشهد را دستمایه قصه‌ای امام‌رضایی کرده. این تله‌فیلم که به‌شدت مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت، در دو قسمت ساخته شد و روایتی شیرین از سیاحت و زیارت در شهر امام هشتم است.در ادامه می‌توان از دیگر سینماگرانی هم نام برد که تلاش کردند در ساحت فرهنگ رضوی برای تلویزیون، کار تولید کنند و تله‌فیلم «روز هشتم» به کارگردانی مهدی کرم‌پور یکی از آن تلاش‌هاست؛ در این اثر برای سه شخصیت فیلم مسائل و مشکلاتی به وجود می‌آید که در سایه توسل به امام‌رضا(ع) و توجه حضرتش رفع می‌شود. صادق کرمیار نیز با کارگردانی تله‌فیلم «زیارت» نگاهی به سرنوشت انسان‌هایی دارد که به زیارت مرقد مطهر امام‌هشتم(ع) می‌روند و در این سفر به تحول روحی و معنوی می‌رسند. بزرگان سینمای ایران همچون مجید مجیدی نیز با ساخت مستند «رضای رضوان» عرض ارادت خود را به امام رئوف اعلام کرده‌اند. این اثر ازمعدود آثار باکیفیتی است که تاکنون درباره حرم حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) ساخته شده است. مهرداد فرید، کارگردان فیلم «دعوت‌نامه» نیز روایتگر زندگی شخص درمانده‌ای شده که در مشهد زندگی می‌کند. کار او دزدی از زائران حرم علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) است و با این کار زندگی خودراسپری می‌کند. حمیدرضا آذرنگ، میترا حجار، شقایق فراهانی، شهاب شادابی و بهزاد جعفری ازجمله بازیگرانی هستند که در این اثر به ایفای نقش پرداخته‌اند.